Eimreiðin - 01.09.1896, Síða 3

163
Það er nú að vísu víðar pottur brotinn í þessum efnunt.
Það ber víðar við en á íslandi, að forkólfar þjóðfjelagsins leitist
við að þagga niður gagnrýnisraddir blaðanna með málaferlum, þó
meira kveði að því þar en annars staðar. En sá er munurinn, að
blöð annara landa hafa vanalega svo mikið bolmagn, að það gerir
þeim ekkert til, þó þau sjeu dæmd í töluverðar sektir, og láta því
hvorki þær nje fangelsisvist aptra sjer frá, að beita gagnrýni sinni,
þegar þeim finnst þörf á henni fyrir þjóðfjelagið. Því auðvitað
getur gagnrýnin verið rjett og nauðsynleg, þó einhver lagagrein,
sem teygja má sem hrátt skinn, heimili hana ekki að öllu leyti.
A Islandi er aptur efnahagur blaðanna —• af því þau eru svo
rnörg og svo smá — svo bágborinn, að þau þola ekki nein áföll,
°g því síður mega þau við því, að ritstjórarnir hætti sjer svo langt
fyrir sannfæring sína, að þeir verði dæmdir í fangelsisvist. Þá
væri blaðið líklega úr sögunni í sama vetfangi. Afleiðingin af
þessu verður hugleysi og ósjálfstæði, því »fátæklingurinn, sem jafn-
an er upp á aðra kominn, getur aldrei orðið fulikomlega sjálf-
stæður nje frjáls« (Eimr. I, u). Og svo kemur vaninn í tilbót,
svo að menn jafnvel leiða hjá sjer, að finna að því, sem þó ekki
gæti bakað þeim neina lagalega ábyrgð, og öll veruleg gagnrýni
fer út um þúfur.
Og hver er svo afleiðingin af þessari vöntun á fullkominni
gagnrýni? Hún er sú, að siðferðislegt þrek, sjálfstæði, drengskap-
ur, orðheldni, óhlutdrægni og aðrir andlegir mannkostir fara óðum
þverrandi hjá þjóðinni. Þetta er harður dómur, en því miður er
hann sannur, þótt grátlegt sje til þess að vita. Það kveður jafn-
vel svo rammt að þessu, að þetta er farið að koma ótvíræðlega í
ljós á sjálfu alþingi íslendinga, hjá hinum útvöldu fulltrúum þjóð-
arinnar. Allir vita, hversu nauðsynlegt það er álitið fyrir þá, sem
um eitthvað hafa sótt til þingsins, að vera sjálfir viðstaddir á áheyr-
andapöllunum, til þess að »horfa atkvæði út úr þingmönnum«.
Þó að nokkuð mikið kunni nú að vera gert úr því, þá er þó
hitt eigi að síður víst, að þetta álit hefur við töluverð rök að
styðjast. Það er sannreynt, að marga þingmenn brestur kjark til að
greiða atkvæði á móti þeim mönnum, sem sjálfir eru við staddir,
þótt þeir annars mundu hafa gert það. Þetta hefur meðal annars
leitt til þess, að sumir menn, sem eitthvað þykjast eiga undir sjer,
eru farnir að leggja í vana sinn að sitja í Rvík allan þingtímann,
þó þeir hafi þar ekkert annað að gera en að reyna að hafa áhrif
11