Eimreiðin - 01.01.1897, Page 42

42
f"
eptir »Sturmer und Dránger«, t. d. fyrstu leikrit Klingers, Götz eptir
Goethe o. fl. Af öðrum höfundum höfðu Plútark og Rousseau mest
áhrif á hann. Varð hann að stelast til að lesa áðurnefnd skáldverk, því
eptir boði hertogans máttu nemendur við skólann ekki lesa annað í
þeirri grein en úrvalsrit eptir »klassiska« frakkneska höfunda. Tók hann
nú bæði að reyna sig á að yrkja kvæði og setja saman leikrit; samdi
hann tvo sjónleiki og las upp kafla úr þeim fyrir námsbræðrum sínum,
en þeim þótti mikið til koma gáfu hans; seinna brendi hann þær frum-
smíðar sínar. En á árunum 1777—78 tók hann að semja nýtt leikrit,
sem meira var í spunnið; það hjet »Die Rciuber« (ræningjarnir), og gerðu
vinir hans sjer miklar vonir um þann leik. Vildi Schiller nú fyrir
hvem mun fá enda á háskólavist sinni, til þess að geta gefið sig betur
við skáldskapnum, en prófritgjörð hans, er hann afhenti 1779, þótti
heldur gífurlega orðuð, og ákvað hertoginn því, að Schiller skjfldi vera
eitt ár við háskólann enn, svo mesti ofsinn gæti farið af honum. Petta
sama ár komu þeir Karl August hertogi af Weimar og Goethe til Stutt-
gart og skoðuðu þeir Karls-háskólann og vora viðstaddir, er nemendum
voru afhent verðlaun; var Schiller einn af þeim, er þau fengu, og sá
hann þá Goethe i fyrsta sinn. 1780 lauk Schiller af háskólanámi sínu
og var skipaður læknir við liðssveit eina (»regiments«-læknir). Árið
eptir gaf hann út á sjálfs sins kostnað »Die Ráuber«, og ljet ritið hafa
að einkunnarorði: »/« tyrannos«. Er sá sjónleikur stýlaður gegn allri
harðstjórnar áþján bæði í fjelagslegum og andlegum efnum, hræsni aldar-
innar og tízku tildri, og er að vísu fullur af ólgaíidi ofsa og hefir ýmsa
galla, en hinsvegar er hann svo fjörugur og gangmikill og gegnum hann
allan streymir svo brennandi skáldleg andagipt, að þegar er auðfundið,
að hann er runninn úr sál og hjarta mikils skálds og göfugs, enda fannst
mönnum svo mikið til um hann, er hann kom á prent, að ekkert skáld-
rit hafði hrifið menn eins, siðan Goethe gaf út Götz og Werther. En
hertoganum, sem hafði harðstjórnarlegar skoðanir, líkaði sjónleikur þessi
hið versta, og reiddist Schiller eins og hann hefði gert sig sekan í ein-
hverju ódæði. Voru »Die Ráuber« leiknir í Mannheim (í Baden) 1782
með nokkrum breytingum og var gerður að þeim ákaflega mikill róm-
ur. Petta ár gaf Schiller einnig út helztu æskukvæði sín, sem að vísu
bera vott um mikla andagipt og frumleik, en eru helzt til geysingsleg
og ofviða, og þessvegna áfátt í smekklegu og formlegu tilliti. Pau voru
útgos af hinu umbrotalega og byltingalega lifi, sem ólgaði í hug hans
og hjarta, og tókst honum ekki í fyrstunni að koma því í samræmilega
fagran skáldlegan búning.
En nú fór ekki að horfast vel á fyrir Schiller og bar tvennt til
þess; fyrst hafði hann farið til Mannheim í óleyfi og verið við, þegar
»Die Ráuber« vora leiknir, og i annan stað höfðu komið menn frá
Graubúnden á Svisslandi til hertogans með kæra á hendur Schiller út
af orðatiltæki einu i »Die Ráuber«, sem hafði styggt menn þar í landi.
Petta gerði það að verkum, að hertoginn bannaði honum harðlega að
rita »kómedíur« framvegis eða nokkuð af því tagi. Schiller sendi þá
bónarbrjef til hertogans um að taka aptur bannið, en þess var enginn
kostur, og var honum stranglega bannað að skrifa landherranum optar
til. Pessi meðferð gramdist Schiller, og af því að honum þótti ills von