Eimreiðin - 01.05.1897, Blaðsíða 66

146
tapa fje við þetta fyrirkomulag, heldur mundi hann, að því er
sjeð verður, beinlínis græða á því.
Ef nú landsjóður græðir fje á þessu fyrirkomulagi, þá liggur
næst fyrir að rannsaka, hvaðan það fje kemur. Fyrst og fremst
sparar landsjóður þá peninga, sem nú eru borgaðir landfógeta í
embættislaun o. fl., en auk þess bætast þeir vextir, sem bankinn
borgár, við höfuðstól landsjóðs sem hreinn ágóði. Hvaðan vextir
þeir, sem ætlazt er til að bankinn borgi landsjóði, komi, munum
vjer skjótt fá sjeð, ef vjer lítum á, hver áhrif þetta fyrirkomulag
muni hafa á bankann. Bankinn á að borga landsjóði vexti af því
fje landsjóðs, er hann hefir undir hendi, og auk þess á hann að
standast þann kostnað, er þetta fyrirkomulag hlyti að hafa í för
með sjer. Þennan kostnað getur bankinn unnið upp, fyrst og
fremst með því, að verja peningum landsjóðs þannig, að hann
græði á vöxtunum (afli sjer hærri vaxta af þeim, en hann yrði að
greiða landsjóði), en þó einkum með því, að einmitt þetta fyrir-
komulag mundi koma bankanum i nánara samband við menn út
um landið, sjerstaklega kaupmenn, og væri næsta líklegt, að við-
skiptavelta bankans ykist að miklum mun við það, bæði innan-
lands og utan.
Hvað fyrra atriðið snertir, nefnilega að bankinn græði fje á
vöxtunum af peningum landsjóðs, þá ber þess að gæta, að þeir
ættu ekki að standa inni í bankanum sem geymslufje (»depositum«),
heldur sem reikningsfje (»folio«); með öðrum orðum, að bankinn
hafi fullan rjett til þess að ráða yfir þessu fje, ef hann einungis
sjer um, að hann geti ávallt borgað ávísanir landsjóðs; en þareð
útgjöld landsjóðs eru borguð á ýmsum tímum, og smátt og smátt,
þá er óþarfi fyrir bankann að hafa mjög mikla peninga fyrir liggj-
andi, heldur getur hann ávaxtað þá á ýmsan ábatasaman hátt. Og
ef nú landsjóður þyrfti að borga út mjög stóra upphæð, þá gæti
hann aðvarað bankann um það, svo að nógir peningar yrðu til,
þegar á þeim þyrfti að halda.
Ef litið er nú á eina sjerstaka grein af tekjum landsjóðs, nefni-
lega tolla af vörum kaupmanna, þá má skjótt sjá, að mjög mikil
bre^ning mundi verða á greiðslu þeirra.
í löggjöf vorri er ákveðið, að kaupmenn skuli gjalda innflutn-
ingstoll af vörum sínum, jafnskjótt og þær koma að landi, en
útflutningstoll jafnskjótt og varan er flutt úr landinu; þó eru þeir
ekki skyldaðir til að borga tollinn þegar i peningum, heldur mega