Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 49

205
Pingræöisstjórn er á vorum dögum í mörgum löndum orðin
að hneyksli. Fátt er almennara í erlendum blöðum, en fregnir
um stórrifrildi, allskonar ruddaskap og barsmíðar á þingum
ýmsra þjóða; stundum ganga þingmenn bláir og blóðugir hver
undan öðrum; í Ungarn barðist nýlega allur þingheimur og ráð-
herrar fengu svöðusár, svo þeir urðu að fá læknishjálp. í smá-
ríkjum Ameríku hefir það borið við, að þingmenn hafa veitt hver
öðrum banatilræði, en þar ganga menn alment með skammbyssur
í vösunum. Algengt er það, að þingmenn veita sjálfum sér stórfé
að launum, halda stórar átveizlur upp á kostnað ríkisins; að for-
ingjarnir gæða fylgifiska sína og atkvæðasmala alls konar bitling-
um; mál ganga ekki fram nema með hrossakaupum, stundum
með mútum o. s. frv. Pólitíkin er orðin atvinna ýmsra misjafnra
manna, hinir betri menn forðast hana. Náttúrlega er þetta ekki
algild regla alstaðar, en svona er ástandið mjög víða; og því
verður ekki hnekt, því þjóðmálaskúmar eru orðnir afarleiknir í því,
að safna nægum atkvæðafjölda hinna fáfróðustu, og nota svo at-
kvæðasafnið til þess, að berja niður skoðanir og tillögur hinna
vitrari 'manna; í Bandaríkjum er atkvæðasmölun meðal íra og
svertingja alræmd, en það bjargar þjóðinni þar, að þingræðið er
samkvæmt stjórnarskránni miklu meira takmarkað en í Evrópu-
ríkjum. Eftir þingræðislögum hefir minnihlutinn annars engan rétt
og ekkert frelsi; þó vita allir að tillaga eins viturs manns oft er
meira virði en ioo þúsund atkvæði heimskra manna og fákunn-
andi.
Allir verða að játa, að þingræðið hefir á ýmsan hátt leitt
margt gott af sér, þar sem menn hafa kunnað með að fara,
einkum á Englandi; þar hefir þetta stjórnarform skapast á
mörgum öldum og þar hafa hingað til mentaðir menn, efnalega
óháðir, verið einráðir á þingi. En í flestum öðrum löndum er
öðru máli að gegna; vitrir menn eru orðnir hræddir um að þing-
ræðið muni leiða til stórvandræða í framtíðinni, til taumlausrar
eyðslu og skrumaraveldis, sem örðugt verður að búa undir fyrir
hinar mentuðu stéttir. En menn eru ráðalausir; skriðan verður
eigi stöðvuð, þegar hún er komin á stað, og atvinnu-pólitíkin þolir
ekki að kosningaréttur sé takmarkaður; þá væri húti úr sögunni.
Hinn mikli spekingur og frelsismaður Herbert Spencer kallaði
þingræðið »hina miklu hjátrú nútímans«, og spáði því, að á þeim
grundvelli mundi upp rísa þyngra þrældómsok og örðugra, en
14