Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 61

217
lækjum; móðan varð því fljótt blandin allskonar óhreinindum, en
skolpið staðnæmdist að lokum og varð að forarpollum á flatlend-
inu danska.
Brandes hafði eigi að eins áhrif með listkenningum sínum,
heldur miklu meir með barátta sinni fyrir þeim heimspekiskenn-
ingum 18. aldar, sem undirbjuggu stjórnarbyltinguna miklu, og
voru nú aftur farnar að rísa upp; þær hafa flestar reynst lítt
framkvæmanlegar eða ábyggilegar, þó þær hafi ruglað hugi margra
manna. H. Taine, meistari Brandesar og kennari, hefir með
mikilli snild sýnt fram á það í hinu stóra riti sínu »Origines de la
France contemporaine« 1875 — 1894, hvernig hugsjónarsmíði og
loftkastalabygging stjórnbyltingarmanna hefir rifið sundur rætur
hins franska þjóðfélags og stöðvað eðlilega framþróun þjóðarinnar,
svo henni fer stöðugt aftur í öllum greinum, unz hún að spá
Taines líður undir lok. Hrakleg afturför Frakka, sem áður voru
flestum fremri, er nú auðséð öllum um langt skeið.
Georg Brandes var iðinn maður og ákafur og fyrir tilstilli
hans og félaga hans fluttust nú í breiðum straumi, á fám árum,
inn í Danmörku flestar listkenningar útlanda og allar öfgastefnur í
skáldskap og pólitík, sem þá voru á dagskrá, einkum frá París,
þessum mikla grautardalli allra óþroskaðra hugmynda. Á árunum
1880—90 var æskulýður Dana gagntekirjn af gleði og fögnuði
yfir öllum þessum nýjungum og hugmyndadraumum. Með fagur-
fræðis- og heimspekiskenningum fluttust þá til Danmerkur pólitiskar
hugmyndir annarra landa, þá skapaðist 1884 hinn pólitiski vinstri-
flokkur, sem kallaði sig »Evropæere«. Par blandaðist saman
skáldskapur og pólitík, bókmentir og blaðamenska, og þykir sú
blanda vanalega miður holl. Pað fer sjaldan vel, þegar skáldin
fara að vasast í pólitík. Hugsjónamenn, sem lifa í loftinu, geta
varla verið heppilegir leiðtogar, þegar kemur niður á jörðina, því
þeir miða alt við skýin, eins og krummi. Hinn pólitiski forvígis-
maður þessa flokks var Viggó Hörúp, einn hinn gáfaðasti, rit-
færasti og harðvítugasti blaðamaður og æsingamaður, sem uppi
hefir verið í Danmörku; hann vann meira en flestir aðrir að út-
breiðslu hinna ýtrustu þingræðishugmynda. Um leið var blað
hans »Pólitíken« hljóðpípa skálda þeirra og rithöfunda, sem voru
Brandessinnar, en hinum var fljótt útskúfað, sem voru svo djarfir,
að hafa sjálfstæðar skoðanir.
Áhrif bókmentabyltingarinnar (Gennembruddet) og »Evrópu-