Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 47

203
skuggahliðarnar eru líka gífurlega svartar. Vísindin hafa me6
praktiskum uppgötvunum algjörlega breytt hinum ytri ástæðum
manna; gufuskip og járnbrautir, símar og talsímar og ótal önnur
samgöngufæri hafa skapað miklu nánara samband milli allra þjóða
heimsins en áður var. Hinar stórkostlegu framfarir í verksmiðju-
iðnaði hafa mjög breytt kjörum manna, mikil auðæfi hafa safnast
til örfárra manna, fjöldinn lifir víða í örbirgö og volæði; samt
streymir lýðurinn til stórborganna í von um góða atvinnu og
nógar skemtanir. Samkepnin skapar nýtt erfiði og stöðugan óróa;
stórveldin hervæðast og byggja bryndreka með afarkostnaði, til
þess að vera til taks að verja markaði sína, sem þeir verða að
hafa í öðrum heimsálfum, til þess að koma út afrakstri verksmiðj-
anna, sem er altof mikill; svo stendur sífeldur ófriður af verk-
smiðjulýðnum með óteljandi verkföllum og illdeilum. Ekki er nú
vakurt, þó riðið sé! Prátt fyrir alt tal um mannkærleika og frelsi,
er hnefarétturinn alstaðar hæstiréttur, alveg eins og í fornöld á
íslandi.
Hinum miklu framförum fylgja margs konar gallar og ókostir.
Pað á eins við þjóðirnar eins og einstaklingana að:
Allur manns er æfidans
einhverjum blandinn kala
og gleði öll hefir oftast göll
og eitur í sínum hala.
Á 19. öldinni hafa umbrotin verið mikil, fjöldi fræðikenninga og
lífsskoðana hefir streymt inn á fólkið með aragrúa af nýjungum í
vísindum og praktisku lífi. Par við bætist, að þjóðfélögin hafa
verið að reyna að finna stjórnarfar, sem ætti við breyttar kring-
umstæður, en það hefir því miður enn þá alveg mishepnast. Pað
er annars mikil fyrirmunun, að þjóðirnar, þrátt fyrir allar framfarir
í vísindum og iðnaði, skuli vera svo stutt komnar í praktiskri
stjórnfræði og félagsskipun. í stjórnarfari eru engar verulegar
framfarir sjáanlegar nú í meira en 2000 ár. Grikkir höfðu 4—500
árum f. Kr. »demókratiskt« stjórnarfyrirkomulag, svipað því, sem
menn nú eru að burðast við að innleiða í flestum löndum, og
reyndist það þá alveg eins illa eins og nú; og þó var menningin
í Aþenuborg á dögum Períklesar á mjög háu stigi, svo að nafn-
frægur Englendingur, Francis Galton, hefir jafnvel látið sér um
munn fara, að á þeim tímum hafi Aþenuborgarmaður, svona upp