Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 58

214
föðurland og ættjarðarást og mannkynið alt, sem hann kallar við-
bjóðslega gamla kerlingu, mennirnir séu dýr með rauðum kinnum,
verri en nokkrir apakettir, viðbjóðslegur skríll, manneskjan er
óskapnaður, saur og vitleysa o. s. frv. Svona er orðbragðið inn-
anum ; hann lætur alt fjúka, sem honum kemur í hug.
Nietzsche var upprunalega málfræðingur og listfræðingur, og
bera rit hans þess miklar menjar, hvað einhliða hann skoðar alt
frá sjónarmiði listarinnar. Framan af hélt hann því fram, að listin
væri kjarni og innihald allrar menningar, og tilgangur menningar-
innar væri eiginlega einungis, að framleiða snillinga í listum og
skáldskap. Pá elskaði Nietzsche tónskáldið Richard Wagner, sem
hann hataöi síðar. Seinna hverfur þessi hugsjón, og þá verður
viljinn til valda hið aðallega, og menningin eiginlega villigata, því
ofurmennið með sínum óbeygjandi hvötum og ástríðum verður
eins og villidýr að koma fram úr náttúrunni sjáifri, og menningin
er honum eðlilega til trafala.
Pað eru siðfræðiskenningar Nietzsches, sem mest áhrif hafa
haft,- einmitt af því þær eru svo óeðlilegar, hafa þær fundið gljúpan
jarðveg hjá sjúkum sálum. Siðalærdómar Nietzsches eru þó ekki
siðfræði í vanalegum skilningi, heldur ósiðafræði (Immóralismus)
eins og hann sjálfur heppilega komst að orði. Allar eldri siða-
kenningar sker hann niður við sama trog, þær eru skaðlegar,
ónýtar og óhafandi, en sjálfur byggir hann siðalærdóm sinn »hinu-
megin við gott og ilt«. Alt er leyfilegt fyrir mikilmennið, það á
að ryðja sér braut skilyrðislaust og miskunnarlaust, og varpa frá
sér aliri góðsemi, miskunsemi, meðaumkvun og slíku. Nietzsche
játar, að píslir og þjáningar heimsins séu miklar, en það sé nauð-
synlegt, að skríllinn taki út fyrir afarmennið, og óskar hann þess,
að þjáningar mannkynsins verði miklu meiri en þær eru nú.
Breytiþróun heimsins stefnir að því, að framleiða ofurmennið, lík-
lega með kynbótum og úrvali; en því lýsir hann lítið, enda hefur
hann sjaldan fyrir því, að færa sannanir fyrir staðhæfingum sínum.
Fyrir ofurmennið er ofmetnaður, síngirni og harðneskja sjálfsagðar
dygðir, lostasemi og kvennafar frjáls og saklaus skemtun, hvað
sem af því leiðir. Heimilislífi ofurmenna gleymir Nietzsche að
lýsa, en líklega eiga þeir að æxlast »eins og apakettir í trjánum«,
eins og Gröndal komst að orði. Bað er eitthvað bágborið við
hugmyndalíf þeirra manna, sem lofa og elska slíka siðmenningu,
þó það sé ekki nema í orði. Að því er Nietzsche sjálfan snertir,