Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 56

212
unum þótti sér misboöið, ef einhver þóttist finna eitthvaö fagurt
í verkum þeirra; alt átti að vera ljótt, annars var það ekki eðli-
legt. Vitfirringin í þessum efnum gekk lengst á Frakklandi; þar
ortu sum skáldin kvæðaflokka um skolpræsi, mykjuhauga, úldna
hrossskrokka og annað því líkt. Alla þessa ónáttúru töldu skáldin
í sinn hóp hina fegurstu list, sem enginn skildi nema þeir útvöldu.
Kvæði sumra voru aðeins sundurlausar upphrópanir, prentaðar á
mislitan pappír, hrein »della«. Rithöfundurinn Max Nordau,1) sem
var geðveikralæknir, hefir ritað stóra bók í 2 bindum, til þess aö
sýna geðveikiseinkenni á skáldum nútímans, og hefir safnað þar
ótal dæmum um fjarstæður geggjaðra skálda og rithöfunda; meðal
hálf-brjálaðra skálda telur hann líka Henrik Ibsen, og mun nú
flestum þykja það oflangt farið, þó sum hin seinni rit hans bendi
á andlega afturför og séu lítt skiljanleg fyrir flesta.2) I listum,
myndasmíði og málverki, var tízkan ekki burðugri; ekkert var
kallað náttúrlegt, nema það væri ljótt og viðbjóðslegt; málverkin
voru oft ekkert annað en heimskulegt klessuverk, sem ekki líktist
neinu, himininn stundum grænn, trén blá o. s. frv., myndastytt-
urnar skældar og afmyndaðar; en allir þessir klaufabárðar skutu
sér, eins og leirskáldin, inn undir hina heimskulegu setningu, að
listin væri sjálfri sér nóg, og almenningur hefði ekki vit á að
meta slíka hluti. Nú eru slíkar öfgastefnur í list og skáldskap
farnar að hopa undan, bækur leirskáldanna les enginn nema þeir
sjálfir, og hinir vönkuðu listamenn fá ekki að vera saman við
aðra, verða sjálfir að kosta upp á sýningar á dóti sínu, sem eng-
inn kaupir, en sýningarnar sjálfar skoða menn sem hver önnur
skrípi til athlægis. Öfgastefnur í listum og skáldskap koma ekki
altaf af sannfæringu um, að þær séu réttar og sannar, heldur af
löngun til að láta bera á sér. Hjá æskumönnum er hugmynda-
flugið líka stundum svo mikið, að þeir taka skrítnar og skemti-
legar vitleysur, meðan þær eru nýjar, langt fram yfir gömul og
leiðinleg sannindi, eða þeir elska öfgar og hrósa þeim, til að
vera öðruvísi en annað fólk.
Fátt er það sem sýnir betur sýking aldarinnar, hugmynda-
*) Max Nordau: Die Entartung. 2. bindi. Fyrsta útgáfa 1892.
2) Eg kyntist Hinrik íbsen í Rómaborg 1885, Og var hann þá í fullu fjöri;
síðar hitti ég hann í Kristjaníu 1897, og var hann þá þegar auðsjáanlega mjög
farinn að heilsu, andlega og líkamlega, og lítið eftir af hans fyrra manni.
f>. Th.