Eimreiðin


Eimreiðin - 01.01.1916, Side 2

Eimreiðin - 01.01.1916, Side 2
2 Svo mátti heita, aö mælinga-stjarnfræðin væri á miðri 19. öld komin á hæsta stig, svo hún hefir litlum framförum tekið síðan. Fyrir þrem öldum var farið að nota sjó'npípur, og fékst við það miklu betri þekking á sólkerfi voru, og augað skygndist miklu lengra út í geiminn en áður. Eftir því sem sjónpípurnar urðu fullkomnari, því betur tókst stjörnufræðingum að skoða yfirborð jarðstjarna og tunglsins; þá var nákvæmlega farið að athuga inn- byrðis afstöðu og niðurröðun fastastjarna og þokustjarna, ná- kvæmir uppdrættir voru gerðir af himninum, og sumir sömdu stjörnuskrár yfir ýms héruð hvelfingarinnar. Á þessu stigi var stjörnufræðin fyrir og um miðbik 19. ald- ar, þegar Björn Gunnlaugsson orti Njólu, og Jónas Hallgrimsson þýddi stjörnufræði Úrsíns. Flest var búið að mæla og reikna, sem hægt var að reikna, afstöður og hreyfingar í sólkerfinu voru ákveðnar með hinni ýtrustu nákvæmni, og fátt var nýtt að skoða eða athuga. Það bar helzt til tíðinda, að eitthvert smástirnið fanst í sólkerfi voru, nýjar halastjörnur, flökkukindur utan úr himindjúpinu, komu stundum fram á sjónarsviðið; og það bar líka við, áð ný stjarna stöku sinnum blossaði upp úti í geimi, í einhverju fjarlægu stjörnumerki. F*að var lítil útsjón til, að menn kæmust lengra, en að reikna og staðfesta þessi fyrirbrigði. Styrk og sjónarmagn sjónpípunnar var örðugt að áuka úr þessu, og þar sem hvorki augað né reikningslistin gátu komist að, virtist nærri óhugsandi að mannlegur andi mundi geta ráðið fleiri gátur í ginnungagapi alheimsins. Heimspekingurinn August Comte *) tók það fram 1844, að úr þessu hlytu allar stjörnufræðisrannsóknir að verða árangurslausar, að því er snerti nýjar uppgötvanir eða verulega viðauka við þann þekkingarforða, sem þegar væri feng- inn; það væri því tímaeyðsla, að vera að bisa við að rannsaka ráðgátur, sem aldrei væri hægt að leysa. Um sólkerfið væru menn búnir að fá vissa þekkingu, en um fastastjörnurnar vissu stjörnufræðingar í raun og veru ekki neitt, og mannkynið gæti heldur aldrei fengið neina aðra vitneskju um þær, en að þær væru til; um hreyfing þeirra, hita, efnasamsetningu og þesskonar vissu menn ekki neitt, og svo mundi það altaf verða; þar væri mannlegum anda takmörk sett. August Comte franskur heimspekingur (f. 1798, d. 1857). Sbr. Ágtíst Bjarnason: »Nítjánda öldin«. Rvík 1906, bls. 195—198.

x

Eimreiðin

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.