Eimreiðin - 01.01.1916, Qupperneq 10

IO
öll fram á 2 dögum, 20 stundum og 49 mínútum.1 2) Menn hefir
lengi grunað, að þessi birtubreyting mundi stafa af dimmri félags-
stjörnu, sem í hverri hringferð orsakaði myrkva eða hálfgildings
myrkva á björtu stjörnunni. Ljósrákarannsóknir H. C. Vogel's í
Potsdam3) tóku af öll tvímæli; hann fann fljótt, að stjarnan
hreyfðist frá og til vor 42 km á sekúndu, og að hún hafði ó-
sýnilegan félaga, sem orsakar þessar stöðugu myrkvanir á björtu
stjörnunni. Eftir daglegum ljósmyndum rákanna og útreikningi
þeirra samkvæmt þyngdarlögmálinu og hreyfingarlögum í voru
sólkerfi kom þá í ljós, að Algolkerfið er að mörgu ólíkt vorum
sólheimum. Af því bjarta og dimma stjarnan eru nærri jafn-
stórar, ganga þær ekki hvor kringum aðra, en hringsóla um
sameiginlega þungamiðju, og á þessum hringferðum skyggir
dimma stjarnan á hina björtu. Stjörnufræðingunum í Potsdam
reiknaðist af athugunum sínum, að bjarta stjarnan sé 1,700,000
km að þvermáli og dimma stjarnan 1,330,000 km; hnettir þessir
eru á stærð við vora sól, sem er 1,390,000 km að þvermáli.
Fjarlægð miðpunkta beggja hnatta er 5,180,000 km, umferðar-
hreyfing Algols 42 km á sekúndu og hreyfing dimma félagans
89 km. Alt Algols-kerfið hreyfir sig 4 km á sekúndu frá oss.
Alt þetta hafa menn getað reiknað af ljósgeislanum einsömlum.
Tveir svo nálægir hnettir, nærri jafn-stórir, hljóta að hafa afar-
mikil aðdráttaráhrif hvor á annan, og af því hljóta að orsakast
geysimikil flóð og fjara, og þykjast menn hafa fundið nokkurn
vott þess af breytingum á styrkleika Algol-ljóssins milli myrkv-
anna. Sumir hafa getið þess til, að Algol-hnettirnir báðir mundu
'ganga kringum óþektan dimman hnött á hérumbil 140 árum, en
það er eigi fullsannað enn, hvort svo er. Persneskur stjörnufræð-
ingur á 10. öld kallar Algol rauðstjörnu, en nú er ljós hennar
hvítt eða gulleitt sem í vorri sól; ef þetta er rétt frá sagt, gæti
verið, að einhver nálæg pláneta hefði síðan dregist að Algol og
dottið niður á hann, svo hnötturinn hefði hitnað aftur og breyzt úr
rauðri stjörnu í hvíta. Yfirleitt eru þær stjörnur fágætar, sem
‘) yónas Hallgrítnsson: Stjörnufræði Úrsíns, bis. 144.
2) Hermann Carl Vogel (f. 1841, d. 1907), einn af hinuro nafnfrægustu
þýzku stjörnuspekingum, hefir allra manrta mest notað hin nýju rannsóknarfæri til
að kanna eðli stjarna; hann hefir gert fjölda af merkum uppgötvunum og með
miklu hugviti látið smíða ýms ný verkfæri.