Tölvumál - 01.04.1994, Qupperneq 13

Apríl 1994
Tölvutengt jarðskjálftamælanet
Eftir Steinunni Jakobsdóttur
Undanfarin ár hefur staðið yfir
uppbygging tölvutengds jarð-
skjálftamælanets á Islandi. For-
saga þessarar þróunar er sú, að
árið 1979 hvatti Evrópuráðið til
aukinna rannsókna á jarðskjálfta-
hættu og jarðskjálftaspám. I fram-
haldi af því útnefndi ráðið fimm
tilraunasvæði í Evrópu og var
Suðurlandsundirlendið eitt þess-
ara svæða. Árið 1986 kom sam-
an, að frumkvæði Islendinga,
hópur norrænna vísindamanna og
setti saman áætlun um upp-
byggingu nets á Suðurlandi til
jarðskjálftaeftirlits og rannsókna
vegna jarðskjálftaspáa. Sótti
hópurinn um fjármögnun verk-
efnisins til Norrænu ráðherra-
nefndarinnar, norrænu vísinda-
sjóðanna og til íslenska ríkisins.
Árið 1988 fékkst fjárveiting
frá þessum aðilunt og hönnun
oguppbygginghófst. Verkefnis-
stjóri var Ragnar Stefánsson,
Veðurstofu Islands, en tækni-
legur verkefnisstjóri og hönn-
uður var Reynir Böðvarsson,
Uppsalaháskóla. I verkefninu,
sem fékk nafnið SIL-verkefnið
(dregið af Södra Islands Lag-
land), var gert ráð fyrir 8 stöðv-
um á Suðurlandsundirlendinu
(sjá mynd 1). Hönnunarfor-
sendur sem hópurinn setti sér
voru þær að byggja upp full-
komið sjálfvirkt jarðskjálfta-
mælanet, þar sem hægt væri að
fylgjast nteð smáskjálftavirkn-
inni jafnt sent stærri skjálftum
og það nánast samtímis því sem
atburðirnir verða, en jafnframt
að halda kostnaði við uppbygg-
ingu og rekstur eins lágum og
unnt væri. Út frá þessum forsend-
unt var ákveðið að nota staðl-
aðan búnað af fremsta megni, en
gagnasöfnunarhugbúnaðinn
varð að hanna sérstaklega.
Þannig var ákveðið að nota
þjónustu gagnanets Pósts og síma
og hinn staðlaða X.25 tengi-
búnað til tölvusamskipta og
gagnaflutnings, AT/386dx-tölv-
ur, þær ódýrustu á markaðnum
hverju sinni og UNIX stýrikerfi.
Með UNIX stýrikerfi er hægt að
keyra mörg forrit samtímis og
stýrikerfinu fylgir tölvusam-
skiptaforrit (uucp). Tölvumið-
stöðin í Reykjavík samanstendur
af ethernet-tengdum AT/386dx-
tölvum og UNIX vinnustöðvum.
Mynd 2 sýnir á einfaldan hátt
gerð upprunalega netsins. Á
hverri jarðskjálftastöð er 3ja ára
jarðskjálftanemi. Neminn er
tengdur við stafsetjara (Analog
Signal Processor) með inn-
byggðri Omegaklukku, sem setur
merkið á stafrænt form (100Hz)
og stimplar með tíma (sjá mynd
3). Tækið er síðan tengt með
RS-422 línu, allt að 1100 m að
lengd, í tölvu sem skráir stafrænu
gögnin á disk. Jarðskjálftastöðv-
arnar eru tengdar innbyrðis og
við móðurstöðina í Reykjavík
gegnum gagnanet Pósts og sírna,
X.25 (mynd 2).
Einn stærsti kostnaðarliðurinn
við rekstur jarðskjálftastöðv-
anna er gagnaflutningurinn um
-24" -23" -22” -21" -20’ -19' -18’ -17° -16’ -15" -14"
Mynd 1.
13 - Tölvumál