Aldamót - 01.01.1900, Side 170

meö aö fara. þaö í sálarlífi þessa prests, sem verður
orsök þess, að hann brennir sig svo aumkvunarlega,
er algjört þroskaleysi. Hann hefir aldrei hugsað neina
hugsun, sem hefir gjört hann að manni. Hann hefir
vaxið upp í hinu barnalegasta sjálfsáliti, hugsað hann
væri mikið skáld og þar fram eftir götunum. Til þess
að fá almenna viðurkenning sem mikill maður vantaði
hann ekkert nema það, að verða skilinn, en því miður
hafði heimurinn ekki látið honum þennan greiða í té.
Hjá honum er enginn skilningur á því, sem gjörir
manninn að manni.og þá um leið eins og að sjálfsögðu
enginn skilningur á prestsstöðunni og kristindóminum.
þetta, að þykjast vera alt, en vera ekki neitt, er stöð-
ugt einkenni allra lundlausra manna; en lundlausir
menn eru hvervetna sama sem ónýtir menn. það er
þess vegna ljómandi glöggur skilningur á sálarlífi
mannsins, sem kemur fram í þessari stuttu sögu, eins
og í öllum sögum höf. Allir þeir, sem nefndir eru til
sögunnar, standa lifandi fyrir augum lesandans, þótt
ekki sé nema örfáum orðum eytt til að lýsa þeim. Og
það, sem mest er um vert, það kemur svo skýrt í ljós
fyrir hvern, sem um það vill hugsa út af efni sögunn-
ar, hvað það er, sem gjörir manninn að ónýtum manni
og þennan prest, og alla hans líka, að ónýtum presti.
það væri stakur misskilningur að ætla, að sagan væri
rituð til að sýna fram á, að svona séu allir prestar.
þeir ættu einmitt allir að vera höf. þakklátir fyrir að hafa
bent á þetta sker, — þetta átumein í sálarlífi mannsins,
sjálfsálitið taumlausa, sem drepur allan þroska and-
ans, stendur því í vegi, að guðsmyndin fái komið fram
hjá manninum, og lætur öll þau áhrif, sem út frá hon-
um ganga, verða ormsmogin og ónýt. það er alls
staðar skaðlegt, en hvergi verður það eins óumræði-
lega miklu tjóni valdandi og í prestsstöðunni. Hin
traustu tök á sálarlífi mannsins einkenna allar skáld-
sögur höf., en koma æ betur í ljós eftir því, sem hann
ritar fleiri. Ef sögunum hans væri safnað saman í
eina heild, sæist það bezt, að hann nú stendur feti