Dagblaðið Vísir - DV - 22.02.1983, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRUAR 1983.
13
Fjórðungsatkvæði Reykvíkinga:
Þess vegna veröa lands-
menn ekki bjargálna í bráð
íslensku fyrirfólki hefur löngum
veriö ljúft aö hræsna opinberlega í
skálaræöum. Ekkert einstakt orö
hefur þó oröið svo mjög fyrir baröinu
á helgidagahræsni og nafnoröið
jöfnuöur. Jafnrétti kynjanna, tekju-
jöfnuöur og ótal fleiri jafnaöar-
merki. Búsetamannaersögöjöfnuö
meö byggöastefnu og jafnað er um
bændur meö niöurgreiöslum og upp-
bótum. Utgeröin er jöfnuö út meö
sjóðakerfum og flugrekstur meö
skattakrónum. Vísitölufólki er boöiö
upp á jöfnuö meö láglaunabótum og
félagsmálapökkum. Og nú síöast
hefur stráklingur vestan af Aragötu
stofnað heilt bandalag um sjálfan sig
í nafni jafnaðar en rífur áfram í hár
sér. Er því meö öllu óvíst hvort
önnur eins jafnvægislist hefur áöur
veriö iðkuð fyrir opnum tjöldum meö
þjóöinni frá öróf i alda.
Vitaskuld er þetta jafnaöartal
fallegt mál í orði og á prenti. En það
er jafn fullkomlega innantómt og þaö
er hljómfagurt. Því þrátt fyrir öll
þessi risavöxnu jafnaöarmerki þá
viröist nú sjálfur jöfnuöurinn vera
áfram heldur jafnari í annan
endann. Eins konar kóniskur
jöfnuöur.
Og stólræöumenn halda áfram aö
biöja um oröið á helgidögum til aö
hræsna upphátt í nafni jafnaöar.
Jöfnuður í hófi
En mitt í þessum fagurgala öllum
eru þingmenn aö semja nýja
stjómarskrá fyrir fólkið. Sumir
þeirra vakna jafnvel snemma á
morgnana til aö tala um margvís-
legan jöfnuö á fastandi maga og
endist þeim oft erindiö langt fram
yfir miönætti aö þeir taka aftur á sig
náöir með fullan jöfnuð fyrir augum.
En nú gefst stólræöumönnum
jafnaöar gulliö tækifæri til að reyna
jöfnuö sinn í verki úti í daglega lífinu
og jafna út ríkjandi ójöfnuö í
atkvæðisrétti landsmanna. Og þetta
sama tækifæri gefst ekki aftur í bráö.
En þá bregöur svo viö aö almennt
tal um jöfnuð nær ekki lengra hjá
þingmönnum sveitanna en heim aö
eigin bæjarhellu. Göfugar draum-
sýnir um hnökralausa heimsmynd
nema staöar í túnfætinum. Því þegar
kemur aö jöfnum atkvæðisrétti fyrir
Reykjavík og nágrenni þá er allur
jöfnuöurbesturí hófi.
En er þá okkur borgarbúum
nokkur akkur í aö hafa jafnan
kosningarétt á viö fólkiö úti á landi?
Undirritaös vegna mega dreifðar
byggðir landsins vel kjósa sér einn
eöa tvo þingmenn á dag ef þeim
býöur svo viö aö horfa. En málið er
því miöur ekki svona einfalt í
sniöum. Því meö jöfnun kosninga-
réttar fæst einnig úr því skoriö hvort
lífvænlegt veröur hér á landi næstu
árin.
Húsgangsár
eða bjargálnir
Efnahagslíf þjóöarinnar lýtur ekki
almennum náttúrulögmálum.
Heldur er þaö sniðiö meö byggða-
sjónanniö fyrir augum. Slík sjónar-
mið eru oft fallegar hugsjónir en því
miöur óvinnandi í framkvæmd.
Forystumenn hætta þar meö aö
stjórna þjóðinni á landsvísu og láta
undan kröfugerö um almennan
hrepparíg. Því miður. A meðan
veröur hvorki lífvænlegt á Islandi né
þjóðin bjargálna í bráö. Landsmenn
safna skuldum.
I skjóli atkvæðamunar eru afuröir
bænda friöhelgar og settar skör ofar
en aörar neysluvörur. Kostað er
miklu til að halda úti heföbundnum
landbúnaði þar sem önnur land-
nýting er mun heppilegri. Allt of
dýrkeyptum fiskveiðiflota er haldiö
á veiöum yfir of litlu aflamagni. Von-
dauf útgerðarpláss fá stööugt ný
Ásgeir
Hannes Eiríksson
gjafaskip til aö binda langtímum
saman viö landfestar í heimahöfn.
Vafasamar ríkisverksmiðjur eru
reistar undir dæmdan taprekstur í
hæpnu héraöi til aö keppa við ódýrari
innflutning. Þetta er byggðastefnan í
framkvæmd. Og allt þetta hugsjóna-
innstang kostar peninga. Meiri
peninga en landsmenn geta aflað.
Þess vegna söfnum viö skuldum.
En ríkisvaldinu má ekki gleyma.
Sjálft Alþingi er þegar of fjölmenn
stofnun og ráðuneytin viröast ganga
sjálfala um stjórnsýsluna. Ævi-
ráðning og verkfallsréttur opinberra
starfsmanna eru mistök sem verður
aö leiörétta en þaö er önnur saga.
Þjóöin berst á meö of margar
óþarfar stofnanir og deildir. Fram-
kvæmdastofnun ríkisins má gjaman
hverfa af yfirboröi jaröar og blessuð
sé minning hennar. Stofnun sú er
dæmigerö dreifbýlishít fyrir ofan
náttúrulögmálin. Þar valsa þing-
menn utan af landi um meö
almannafé aö eigin vild þótt hver
þeirra hafi aöeins rúmlega eitt
þúsund atkvæði að baki. Eöa
svipaðan fjölda kjósenda og býr í
nokkrum f jölbýlishúsum í Breiðholti.
Þetta er alveg dæmalaust ráöslag.
Endurhæfing
I efnahagslífinu
En eru þá góð ráö dýr á þessum
síöustu og verstu tímum? Nei. Þau
fást viö vægu vt röi ef menn dirfast
aö þora og þora aö dirfast.
Minnka þarf of stóran flota og snúa
ofan af sjóðakerfinu. Sjávarafla
veröur aö fullvinna hér á landi. Hef ja
þarf skipulega ræktun matvæla viö
strendur landsins og á vatna-
svæðum. Niðurgreiöslum og upp-
bótum til landbúnaðar veröur aö
hætta og afuröir bænda veröa aö lúta
sömu lögmálum og aörar neyslu-
vörur. Bændur þarf aö hvetja til aö
fara nýjar leiöir við nýtingu jaröa
sinna. Ala fisk í ám og vötnum og
vogum. Rækta dýr á fæti fyrir út-
flutning og finna heppileg loödýr
fyrir skinn og feldi. Rækta matjurtir
og alidýr á jöröum og í ylverum.
Leggja lakari bújaröir undir orlofs-
búöir fyrir innlenda og erlenda
sumar- og vetrargesti. Efla þjónustu
viö feröafólk í samráöi við félög fólks
í ferðaiönaði.
Iðnaði veröur aö búa bestu skilyröi
til aö dafna í höndum einstaklinga en
lenda ekki í ríkisverksmiöjum meö
árlegum taprekstri. Skipasmíðar og
viögeröir þarf aö flytja inn í landiö
ásamt viöhaldi flugvéla. Feröa-
málum þarf aö bjarga úr klóm verk-
fallsmanna og leggja áherslu á stööu
landsins fyrir ráöstefnur og heilsu-
lindir. Og finna þarf margar fleiri
nýjar leiöir. Taka upp skráningu
skipa og flugvéla fyrir erlend félög
og kanna meö lokuð spilavíti fyrir
útlenda spilagosa. Laga frímerkjaút-
gáfu aö söfnunareöli mannskepn-
unnar og margt fleira í þeim dúr.
Opna landið fyrir alþjóöa peninga-
umferö. Fela djörfum mönnum að
finna nýjar leiðir fyrir litla þjóö í
strjálbýlu landi. Þjáifa vaska sölu-
menn til aö koma afurðum landsins á
framfæri viö umheiminn. Láta
krónuna vinna fyrir fólkiö en ekki
öfugt. En fyrst og síöast þarf aö skrá
krónutetriö á réttu verði.
Sjálfir alþingismennirnir gætu litiö
sér nær eftir viðfangsefnum og
mættu byrja daginn á aö hlýöa sjálfir
landslögum. Rúmlega helmingur af
starfsfólki Alþingis er ráöinn utan
við lög og rétt samkvæmt gildandi
heimild um leyfileg stööugildi hins
opinbera. Sama máli gegnir um
ráðuneytin. Þar starfa lögbrjótar í
tugatali. Þetta er dæmigerö fyrir-
litning alþingismanna á landslögum
og veröuraðgrípa í taumana áöuren
hún grefur um sig á fleiri sviöum. Ef
þingmenn þurfa meiri aöstoö en lög
gera ráö fyrir veröa þeir aö greiöa
fyrir hana sjálfir úr eigin vasa.
Jafnari jöfnuð
En hvað kemur þessi romsa
jöfnum kosningarétti við svona yfir
höfuö? Þaö er von aö einhver spyrji.
Jafnir atkvæðaseðlar flytja ekki
sjálfkrafa hagsæld yfir landið einir á
báti. En þeir eru fyrsta skrefið í
framfaraátt. Núgildandi ójöfnuður
heldur áfram dauðahaldi í skulda-
söfnun hreppanna í landbúnaöi og
fiskveiöum meö niöurgreiöslum og
gjafaskipum byggöastefnunnar. Á
meðan sú stefna ræöur feröinni er
allt framkvæmdalíf fellt í fjötra og
gjaldþrotiö blasir viö.
Og því aöeins fæst þessi fjötur
leystur af þjóöinni aö þéttbýlið hafi
jafnmikiö aö segja og dreifbýlið um
framtíö landsins. Annað kemur ekki
tilgreina.
Ásgeir Hannes Eiríksson,
verslunarmaður.
FÉLÖG STARFSFÓLKS
I drögum aö málefnagrundvelli
Bandalags jafnaöarmanna er lagt til
aö starfsfólk á einstökum vinnustöö-
um hafi heimild til aö stofna félög
með fullum réttindum og skyldum
verkalýösfélaga. Félögin hafi umboð
til aö semja um kaup og kjör og
annaö sem snertir samskipti laun-
þega og atvinnurekanda á þeim
vinnustaö.
Meö þessum tillcgum er veriö aö
gera vinnustaðinn aö undirstööu í
uppbyggingu verkalýössamtakanna.
Þetta eru ekki nýjar tillögur og hefur
Alþýðusamband Islands oft ályktaö
um þessi mál. Þessar hugmyndir eru
í góðum samhljómi viö hugmyndir
manna um virkt lýðræöi og dreifingu
valds til ákvaröana til þeirra sem
þærskipta.
Þær lagabreytingar sem þarf aö
framkvæma eru mjög einfaldar og
hefur verið lagt fram á alþingi frum-
varp til laga um breytingu á lögum
um stéttarfélög og vinnudeilur frá
1938. I frumvarpinu er lagt til aö
hægt sé að stofna félag á vinnustað ef
2/3 starfsmanna samþykkja þaö og
að starfsmenn á þessum vinnustaö
séu ekki færri en 25.
Kostir þessa fyrirkomulags eru
margvíslegir. Hér er starfsfólki á
einstökum vinnustöðum gefinn kost-
ur á aö hafa bein áhrif á þau mál sem
aö því snúa. Þaö geta verið atriði
sem varöa hollustuhætti á vinnustað,
dagvistunarmál eöa hvaö þaö sem
starfsfólkiö telur mikilvægt.
Launajöfnuður
Þetta fyrirkomulag gefur einnig
meiri möguleika á aö ná launajöfn-
uöi þar sem engir eru betur færir um
að meta aöstæöur á vinnustað og
vægi einstakra starfsgreina en þeir
sem þar vinna. Reynslan hefur sýnt
aö meiri launajöfnuður er þar sem
þetta fyrirkomulag er ráöandi en þar
sem stór félög semja í mikilli fjar-
lægð frá þeim sem samið er fyrir.
Viö í Bandalagi jafnaðarmanna
trúum því aö valddreifing meö þess-
um hætti veröi til aö fleiri taki þátt í
starfsemi verkalýðsfélaganna. Ef
þaö er ekki áhyggjuefni forystu-
manna verkalýöshreyfingarinnar
hversu lítill áhugi meölimanna er á
aö taka þátt í verkalýðsstarfinu, þá
ætti þaö aö vera þaö.
Sú gagnrýni sem þessar tillögur
Bandalagsins hafa fengið byggjast á
miklum misskilningi.
Því hefur veriö haldið fram aö viö
viljum brjóta niður verkalýðs-
hreyfinguna og gera hana veikari;
aö við viljum leggja niöur Alþýöu-
sambandiö o.s.frv. Ekkert er fjær
sanni.'Markmiðið meö þessum tillög-
um er þvert á móti aö gera verka-
lýöshreyfinguna sterkari og efla
hana.
Þaö er augljóst aö verkalýös-
hreyfingin veröur aö skipuleggja sig
til aö mæta þeim breyttu aöstæöum
sem myndast þegar þetta fyrirkomu-
lag verður ráöandi.
Eitt af því sem verður aö breyta er
fyrirkomulag samninga. Það er hægt
að hugsa sér að fyrst semji lands-
samtök launþega viö landssamtök
atvinnurekenda. Niöurstaöan úr
slíkum samningum gæti til dæmis
veriö samningur um lágmarkshækk-
un launa. Aö þeirri samningsgerð
lokinni er rööin komin aö félögum á
hinum einstöku vinnustööum aö
semja á grundvelli þess sem lands-
samtökin sömdu um. Þá er einnig
hægt að hugsa sér að vinnustaða-
félögin gætu fengið aöstoð landssam-
takanna viö samningsgeröina.
Það er því nokkuð augljóst að þátt-
ur sterkra samtaka launafólks er
stór í því kerfi sem viö leggjum til.
Þessar tillögur Bandalags
jafnaðarmanna miöa að því aö
Þorsteinn Einarsson
styrkja verkalýöshreyfinguna. Þaö
er gert meö því aö opna veginn fyrir
starfsfólk til áhrifa á einstökum
vinnustööum um mál sem aö því
snúa. Vinnustaðurinn á að vera
undirstaöan í uppbyggingu verka-
lýöshreyfingarinnar og aöeins þaö
verkalýösfélag er sterkt þar sem
meölimirnir eru virkir í starfi þess.
Þorsteinn Einarsson
verkfræöingur.
„Verkalýðshreyfingin verður að skipu
leggja sig til að mæta breyttum
aðstæðum.”