Dagblaðið Vísir - DV - 22.02.1983, Blaðsíða 15

DV. ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRUAR1983.
15
Keneva Kunz
Og önnur:
Atriði 107:
UNESCO (Menningar- og vísinda-
málastofnun SÞ) mun standa fyrir
ráðstefnu um afvopnunar- og
friðarfræðslu og hefur á dagskrá
sinni þróun slíkrar fræðslu sem
náms- og kennslugrein og undir-
búning, m.a. leiðbeiningu fyrir
kennara og margvísleg kennslu-
efni. Aðildarlönd skulu stefna aö
því aö gera slíkri fræðslu almenni-
leg skil í menntastofnunum sínum.
Aö sjálfsögðu áttum viö Islending-
ar fulltrúa á þessum ráðstefnum
tveim, þannig að þeim hlýtur að vera
kunnugt um þessi atriði. En við höf-
um látið á okkur standa að gera eitt-
hvað í þessum málum. Kannski átti
gamla galdraþulan að nægja okkur?
Á þinginu 1982 talaði fulltrúi
heimssamtaka kennarasambanda
(World Confederation of Organi-
zations of the Teaching Profession)
um vaxandi meðvitund manna um
tortímingarhættuna. Sem kennarar,
sagði hann, komumst við ekki hjá því
að taka eftir hvemig ótti og van-
traust milli þjóða eykst, samfara
vonleysistrú að helför kjarnorku-
styrjaldar sé óumflýjanleg. Friöur í
heiminum veröur aldrei að veruleika
nema takist að koma á gagnkvæmu
trausti og skilningi milli manna og
þjóða. Slíkt traust og skilning fáum
við eingöngu með markvissri f ræðslu
íþá átt.
1 mörgum löndum hafa fyrstu
sporin í áttina að slíkri f ræöslu þegar
verið stigin. I Bretlandi, Belgíu,
Kanada, Júgóslavíu og Frakklandi
t.d. hafa verið haldnar ráðstefnur og
námskeið fyrir kennara í friðar-
fræöslu. Að þessu er unnið nú í
Þýskalandi, Danmörku og víða ann-
ars staðar. I Bretlandi hafa kennar-
ar stofnað samtök, „Kennara fyrir
frið”, og vinna þeir meö öðrum
friðarhópum í landinu að aukinni
friðarfræðslu. Verið er aö stofnsetja
systursamtök kennara á Norðurlönd-
um. En hvað með íslenska kennara?
Friðarfræðsla leitast við að auka
skilning okkar á deilum milU manna.
Þar leitum við að aöstæðum sem
liggja aö baki deilum og ofbeldi,
aðstæöum sem oft eiga undirrót sína
í ólíkum viðhorfum, gildismati og
aðstöðu einstakUnga. Orsök árekstra
má líka finna í efnahags-, félags- og
stjórnmálalegri skipun heimsins.
Áherslurnar eru mismunandi eftir
löndum, það segir sig sjáUt, en al-
mennt eru markmiö friðarfræðslu að
skoða vandamál í alþjóölegu sam-
hengi, leita raunverulegra orsaka
þeirra og friösamlegra lausna. 1
framhaldi er reynt að þróa þá hæfi-
leika og þau tengsl sem nauösynleg
eru til að bæta samskipti þjóða.
M.ö.o. svo að aUir „hlæjandi augum
mig líti og glaðlega mér í móti
gangi”.
I aöalnámsskrá grunnskóla stend-
ur að markmið skólans séu m.a. „að
búa nemendur undir virka þátttöku í
lýöræðisþjóðfélagi: aö takast á við
þau vandamál sem bíða þeirra í Uf-
Uiu svo þeir geti einir eöa í sam-
vinnu við aðra tekið ábyrgar
ákvaröanir sem varða þá sem
einstakUnga og samfélagið í heUd”.
Ekki verður betur séö en að kennsla
sem miðast við að fá varanlegan frið
í heiminum geri svipaðar kröfur: að
komandi kynslóöir taki virkan og
ábyrgan þátt í að kynnast (og von-
andi leysa einhvem tímann) stærstu
vandamálum mannkyns.
Er ekki að minnsta kosti kominn
tími til aö við sem stöndum aö
uppeldismálum á Islandi hefjum um-
ræður um friöarfræðslu í skólum
okkar?
Keneva Kunz,
kennari.
Kjallarinn
Áskell Einarsson
til þessa máls, enda skiptir Utlu, eins
og komiö er. Staðreyndin er sú aö
helmingafélag ríkisins og Reykja-
víkurborgar situr nú að lögum meö
einkarétt til að virkja bestu virkjunar-
kosti landsins. Sveitarfélag með 38%
íbúa landsins hefur jafnræði á móti
ríkinu og því helmings eigandi jafnt að
Blönduvirkjun þeirra Húnvetninga og
Fljótsdalsvirkjun þeirra Héraðsbúa.
Það eru margir sem ekki eru sammála
þessari þróun. I þeim hópi voru for-
ráðamenn Fjórðungssambands Norð-
lendinga og Fjórðungssambands Vest-
firðinga. Vestfirðingar hafa stofnaö
sitt orkubú og yfirtekið eignir
Rafmagnsveitna ríklsins á Vestfjörð-
um og verða nánast sem dreifingar-
aöiU, eftir að Landsvirkjun hefur yfir-
tekiö byggðalínuna og allar stærri
A „Sveitarfélag með 38% íbúa landsins
^ hefur jafnræði á móti ríkinu og því
helmings eigandi jafnt að Biönduvirkjun
þeirra Húnvetninga og Fljótsdalsvirkjun
þeirra Héraðsbúa.”
virkjana og stóriðju sunnan heiða. Hér
skal ekki leitt getum aö því hver hlutur
Jónasar Péturssonar var í þessu máU
og mér ekki ljóst hverju hann gat um
þokað í þeim stjórnmálaflokki, sem
hann sat á þingi fyrir.
Stofnun Landsvirkjunar var á þing-
mannstíð Jónasar Péturssonar eitt
þýðingarmesta skipulagsmál orku-
mála í landinu. Fram til þess tíma
höfðu Rafmagnsveitur ríkisins annast
um orkuframkvæmdir utan virkjunar-
svæða Sogsvirkjunar, Laxárvirkjunar
og AndakUsvirkjunar, ef undan eru
skildar fáar bæjarrafvirkjanir. Eftir
að ríkið eignaðist virkjunarréttindi í
Þjórsákomuppsúhugmynd, semm.a.
má rekja til Jakobs Gíslasonar, þáver-
andi raforkumálastjóra, aö mynda
landsvirkjun, þar sem virkjanir á
Þjórsársvæöinu væru kjarninn í
samtengingu alls lands'ns. AUt landið
skyldi njóta góös af hinni hagkvæmu
raforkuvinnslu í Þjórsá og á síðari
stigum skyldi koma til viðbótar hag-
kvæmustu virkjunarkostir á Norður-
landi, stækkun Laxár og Jökulsár-
virkjun. Þetta fyrirtæki skyldi vera
raunveruleg Islandsvirkjun, þar sem
hagkvæmni stórvirkjana skyldi koma
hinum minnstu bræörum til góða.
Hvemig var farið með þessa hug-
mynd? Þáverandi Sogsvirkjunarfélagi
var breytt í Landsvirkjun, með jafnri
aðild ríkis og Reykjavíkurborgar.
Virkjunarréttindin í Þjórsá voru for-
gjöfin til þessa fyrirtækis. Ekki hefi ég
hirt um að athuga þaö í þingtíöindum,
hver var hugur Jónasar Péturssonar
virkjanir. A Noröurlandi fóru fram
miklar undirbúningsumræður um
Noröurlandsvirkjun, sem skyldi
annast virkjun Blöndu og yfirtaka
Kröfluvirkjun. Þaö er ekki vafamál, ef
vel hefði tekist til um Kröfluvirkjun,
þá hefði komist á samkomulag um
Norðurlandsvirkjun. Norðlendingar
voru ófúsir að taka við þeim mikla
skelli, sem fylgdi Kröfluvirkjun. Þegar
forráðamenn Laxárvirkjunar geröu
ljóst, að þeir hygðust gerast aðilar að
Landsvirkjun, var ljóst að áframhald-
andi umræður um Noröurlandsvirkjun
vom tilgangslausar og máliö var því
tekið út af dagskrá hjá Fjórðungssam-
bandi Norðlendinga, enda þá ekki í
sjónmáli að samkomulag næðist um
Blönduvirkjun. Sú er trú manna á
Landsvirkjun, aö menn vilja hana
heldur sem virkjunaraðila viö Blöndu
en Rafmagnsveitur ríkisins. Reynslan
ein sker úr um það, hvort sú ákvörðun
varrétt.
Net enn í sjó
Jónas segir í áðurnefndri kjallara-
grein sinni að gerst hafi þó ótíðindi að
Laxárvirkjun gengur í Landsvirkjun
og sé honum hugsað til Einars
Þveræings. Satt segir Jónas um það að
Fjórðungssamband Norðlendinga
hefði átt að vera hinn virki aðili. Þetta
er bæði satt og rétt. Ég hefi hér að
framan getið þess, hví Fjóröungssam-
band Norölendinga varö að gefa þetta
mál frá sér. Hinu kann ég ekki skýr-
ingu á hvers vegna Laxárvirkjun
beiddist aðildar að Landsvirkjun. Þau
net liggja enn í sjó og ekki skal hér
spáð í veiðina.
Að svo stöddu liggur ekkert fyrir um,
aö aðild Laxárvirkjunar muni draga
úr væntanlegu miðstjórnarvaldi, sem
hlýtur að fylgja í kjölfar yfirtöku
Landsvirkjunar á helstu orkukostum
landsins. Mörg rök hníga að því að svo
verði ekki, þar sem stærstu virkjanir á
vegum Landsvirkjunar á Norður- og
Austurlandi eru utan umsýslusviðs
Laxárvirkjunar og afhending
orkunnar verður til stórra dreifingar-
aöila, sem verða óháðir Landsvirkjun.
Þaö fer því ekki hjá því eins og stjórn-
kerfi Landsvirkjunar er byggt upp, aö
áhrif landshlutanna eða sveitarfélag-
anna á stjórnina verði torsótt og því
líklegt aö öllu óbreyttu, að erfitt verði
um vik að gæta hagsmuna bæði í
rekstri og framkvæmdum. Með þetta í
huga er þeim mun furöulegri
helmingseign Reykjavíkurborgar í
orkuöflunarfyrirtæki allrar þjóðar-
innar. Hér gildir eignarréttarreglan,
án tillits til þess að hér er um al-
menningsfyrirtæki aö ræða, sem öll
þjóöin greiöir meö notkunargjöldum
sínum. Það er mikil ábyrgð þeirra
manna, er leiddu þennan nýja sið yfir
þjóðina. Eg er sammála Jónasi
Péturssyni að nauðsynlegt er að snúast
til varnar. Dæmi um þetta eru einhliða
vatnsveitingar Landsvirkjunarmanna
úr upptakskvíslum Skjálfandafljóts
suður, án þess að spyrja einn eða neinn
formlega, sem hlut á aö máli. Ekki
spáir þetta góðu, þegar Landsvirkjun
er oröin alvaldur landsdrottinn í orku-
málum þjóðarinnar.
Þaö er rétt hjá Jónasi að enn er ekki
öll nótt úti. Eðlilegast er að í landinu
störfuðu tvö stór orkuvinnslufyrirtæki,
Norðlendingar og Austfirðingar sam-
einuðust um sjálfstætt orkuvinnslu-
fyrirtæki, sem annaöist Blönduvirkjun
og Fljótsdalsvirkjun. Eg veit aö þess-
ari hugmynd var hreyft af forráöa-
mönnum Kröfluvirkjunar á sínum
tíma við þingmenn Austfirðinga, en
undirtektir engar og þær sömu, þegar
Jónas Pétursson barðist fyrir hug-
myndum sínum um Austurlandsvirkj-
un. Jónas sér í hillingum, hvaö við
Norölendingar getum til bragðs tekið, í
sínum draumfögru framtíöarsýnum.
Eins og staðan er nú þarf atfylgi Aust-
firðinga við, svo nátengd verða orku-
mál þessara landshluta á næstu ára-
tugum. Því vænti ég að hann snúi máli
sínu til þeirra í næstu grein. Einu get
ég lofað honum að ekki stendur á
norðanmönnum, ef þeir félagar okkar í
nábýli við Jónas brjóta upp á málinu.
Hví er vatnið sótt yfir lækinn, Jónas, er
spurning, sem við báðir verðum að
finna lausn á.
Áskell Einarsson
framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Norðlenda
Prófkjör Sjálfstæðisf/okksins i Reykjanes-
kjördæmi26.-27. febr. 1983.
STUÐNINGSMENN
ÓLAFS G.
EINA RSSONA R
hafa opnað skrifstofu að Skeiðarási 3,
Garðabæ (hús Rafboða hf.), Skrifstofan
verður opin kl. 17—22 virka daga og kl. 13—
19 um helgar.
SÍMI54555.
Söluskattur
Viðurlög falla á söluskatt fyrir janúarmánuð 1983, hafi hann
ekki verið greiddur í síðasta lagi 25. þ.m.
Viöurlög eru 4% af vangreiddum söluskatti fyrir hvern
byrjaðan virkan dag eftir eindaga uns þau eru orðin 20%, en
síðan eru viðurlögin 5% til viðbótar fyrir hvern byrjaðan
mánuð, talið frá og með 16. mars.
FJARMALARAÐUNEYTIÐ,
18. febrúar 1983.
Rétt líkamsstaða, fallegt göngulag
og góður fótaburður eru ekki
meðfæddir eiginleikar — þettaþarf
að læra.
Ef þú hefur hug á að taka þátt í námskeiðum
skólans, þá færðu m.a. kennslu í andlits- og hand-
snyrtingu, hárgreiðslu, fatavali og mataræði og
fleira sem lýtur aö útliti þínu og fasi.
Ef þessir þættir eru í lagi, kemur sjálfstraustið
ósjálfrátt!
Síðustu námskeið vetrarins hefjast mánudaginn 28.
febrúar.
Innrítun og upplýsingar i sima 38126, frá kl. 16—20,
þessa viku.
Hanna Frimannsdóttir.
Meðal annars efnis
VERÐ
60 KR.
Timarit fyrir alla
HBTI
FEBRUAR
Viltu regn eða sólskin? Hér eru útta auðveldar leiðbein-
ingar sem geta gert þér léttara að velja.
ÞÚ GETUR LÍKA
VERIÐ ÖÞOLANDI