Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1985, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR 7. DESEMBER1985.
9
Bóldn lifir góöu lifi
Árleg bóka'’ertíð er hafin. Bóka-
verslanimar oru smátt og smátt að
fyllast af nýjum bókum.
Samkvæmt upplýsingum útgef-
enda sjálfra verða nýjar bækur nú
rétt tæplega fjögur hundruð tals-
ins. Það er aukning um tíu af
hundraði frá árinu áður.
Svo virðist sem sjálf jólabókasal-
an hafi einnig byrjað fyrr en áður.
Starfsfólk bókaverslana telur sig
hafa orðið vart við mun meiri
hreyfingu á bókum en á sama tíma
í fyrra. -
Samt sem áður virðast nýju
bækurnar ívið seinna á ferðinni nú
en oft áður. í það minnsta komu
færri bækur út í nóvembermánuði
en við eigum að venjast á verk-
fallslausu hausti.
Það hefur verið haft eftir einum
verslunarstjóranum að hann sé
„ferlega bjartsýnn" á sölu bóka
fyrirþessi jól.
Þetta er svo sannarlega annar
tónn en stundum hefur heyrst fyrir
jólin. Ein ástæðan er vafalaust sú
að fyrir síðustu jól jókst bókasalan
verulega i fyrsta skipti eftir alvar-
legan öldudal minnkandi sölu og
offramboðs á nýjum bókum.
Þessi uppsveifla i fyrra virðist
ekki hafa verið einangrað fyrir-
brigði heldur upphaf þróunar sem
vonandi verður varanleg.
BÓKIN LIFIR
Því hefur oft verið spáð í tímans
rás að bókin væri ú undanhaldi.
Jafnvel að henni væri ógnað svo
mjög af öðrum fjölmiðlum að staða
hennar sem mikilvægs hluta í lífi
íslendinga væri í hættu.
Þegar íslenska sjónvarpið kom
til sögunnar fyrir nær tveimur
áratugum voru þannig margir
uggandi um áhrif þess á sölu og
lestur íslenskra bóka.
Bókin stóð þær breytingar af sér.
Sömu áhyggjur voru látnar í ljósi
vegna myndbandavæðingar lands-
manna. Myndsegulsbandstæki
urðu á skömmum tíma almennings-
eign og sjónvarpsgláp jókst að
miklum mun, að því er talið er.
En bókin hefur líka staðið þær
breytingarafsér.
Nú er framundan enn frekari
bylting á sviði fjölmiðlunar. Þess
er að vænta að á næsta úri gefist
landsmönnum, eða að minnsta
kosti verulegum hluta þeirra, kost-
ur ú að velja um fleiri útvarps- og
sjónvarpsrásir. Það hafa heyrst
áhyggjuraddir af þeim sökum.
Telja má víst að þær áhyggjur séu
óþarfar. Bókin mun úfram skipa
sérstakan sess meðal íslendinga.
HVERNIG BÆKUR?
Það er dálítið undarlegt hversu
tölulegum upplýsingum um sölu og
lestur bóka er áfátt hjá okkur,
sjálfri bókaþjóðinni.
Það liggur að vísu fyrir eftir árið
hversu margar bækur hafa komið
út. En þær -upplýsingar einar segja
litla sögu.
Vissulega væri forvitnilegt að fá
nánari mynd af sölu og lestri bóka.
Þær upplýsingar eru að sjálfsögðu
til - annars vegar hjá bókaútgef-
endum og bóksölum og hins vegar
hjá bókasöfnunum í landinu. En
þær eru dreifðar milli margra aðil-
ar og því óaðgengilegar. Mikið
væri það þarft verk hjá samtökum
þessara aðila að skella þessum
upplýsingum í tölvu og fá þannig
betri mynd af bókneyslu lands-
manna.
Hér vantar að svara spumingum
eins og til dæmis þessum:
Hvernig bækur eru það sem selj-
ast mest? Hvað selst mikið af af-
þreyingarbókmenntum? Af alvar-
legri skáldverkum? Af ljóðabók-
um? Af ævisögum og fræðiritum
ýmiss konar? Og þannig mætti
áframtelja.
Slík kortlagning bókasölunnar
eftir tölum um seld eintök gæfi
ansi góða mynd af þeirri hlið bók-
neyslunnar, sem rís hæst í desemb-
ermánuði ár hvert.
Sú byrjun í þessa átt, sem felst í
birtingu lista yfir söluhæstar bæk-
ur, er góðra gjalda verð. En slíkir
listar veita mjög takmarkaðar
upplýsingar því að tölurnar vantar
alveg.
Hin hliðin er svo útlán bóka-
safna.
Það væri óneitanlega afar for-
vitnilegt að fá tölulegar upplýsing-
ar um útlán einstakra bóka eða
einstakra bókaflokka. Það gæfi
afar fróðlega mynd af því hvaða
bækur landsmenn lesa án þess að
kaupa þærsjálfir.
Tæknilegar forsendur ættu nú að
vera fyrir hendi til þess að vinna
slík töluleg yfirlit. Hvernig væri
nú að viðkomandi aðilar tækju sig
til og kæmu því í framkvæmd?
BÓKIN OG UNGA FÓLKIÐ
Þótt ekki sé ástæða til að ætla
annað en bókin standi af sér sam-
keppni annarra fjölmiðla, hvað sem
líða kann nýjungagimi um skam-
LAUGARDAGS-
PISTILL:
Elías Snæland
Jónsson
AÐSTOÐARRITSTJÓRI
man tíma, er engu að síður ljóst
að þörf er á að halda góðum bókum
að yngri kynslóðunum. Bóklestur
kemur ekki af sjálfu sér. Það þarf
að fóstra með bömum og ungling-
um áhuga á bókum og lestri þeirra.
Heimilin skipta hér auðvitað
miklu máli. En það þarf meira til.
Hlutverk skólanna í þessu efni er
mjög mikilvægt. Og jafnframt van-
dasamt.
Það er ekki sama með hverjum
hætti bókum er haldið að ungling-
um. Sumir halda því fram að með
þvi að gera til dæmis góða skáld-
sögu að kennsluefni í skólum sé
verið að skapa andúð fjölmargra
nemenda á viðkomandi sögu. Vafa-
laust er það sannleikskorn í þessari
fullyrðingu að allt það, sem ungl-
ingum finnst vera skylduvinna,
verður gjarnan leiðigjamt í þeirra
augum.
Skólarnir þyrftu ef til vill í aukn-
um mæli að hvetja nemendur til
sjálfstæðs bóklesturs. Hlutverk
kennaranna yrði þá að vekja áhuga
nemenda á góðum skáldverkum.
Ákvörðunarvaldið um lesturinn
yrði eftir sem áður hjá nemendun-
um sjálfum. í ýmsum tilvikum yrði
það vafalaust til þess að ungt fólk
kynntist nýjum skáldskap með allt
öðru hugarfari en þegar um
skylduverkefni er að ræða.
Uppeldisstarf af þessu tagi er
ekki aðeins líklegt til að efla áhuga
meðal ungs fólks á bóklestri, held-
ur kannski það sem mikilvægara
er: að auka áhuga á lestri góðra
bóka - bóka sem hafa annað en
hreint afþreyingargildi.
ÚTVARPSBYLTINGIN
Um áramótin, það er eftir tæpan
mánuð, taka nýju útvarpslögin
gildi. Miklar vonir eru bundnar við
það aukna frjálsræði sem í þeim
felst. Hvort þær vonir rætast fer
eftir framkvæmdinni.
Enn er margt óljóst í því efni.
Það eina sem er nokkurn veginn
víst er að framboð á útvarps- og
sjcnvarpsefni mun stórlega aukast
þegar líða tekur á næsta ár.
Vafalaust munu þær breytingar
í upphafi leiða til þess að lands-
menn horfi meira á sjónvarp en
þeir hafa gert. En tími ofneyslu á
því sviði mun vafalaust verða
skammvinnur. Neytendur munu
sjálfir fara að velja og hafna.
SJÁLFSÁKVÖRPÐUNAR-
RÉTTUR
Meginkosturinn frú sjónarhóli
neytenda sjónvarpsefnis við þá
breytingu, sem fylgja mun í kjölfar
nýju útvarpslaganna, er einmitt sá
að með auknu framboði gefst neyt-
andanum sjálfum aukið tækifæri
til að velja og hafiia. Það verður
enn frekar en verið hefur í hans
valdi að ákveða hvað hann vill sjá.
Myndbandstækin hafa þegar haft
þau áhrif að neytendur geta haft
val um það sjálfir - sem ekki var
til staðar áður - hvenær þeir horfa
á sjónvarp. Hægt er að taka upp
dagskrá sjónvarpsins og horfa á
hana þegar neytandanum hentar
best.
Framboð á myndbandaleigum
hefur einnig gefið neytandanum
aukið valfrelsi um hvers konar efni
hann horfir á. Að vísu nær það
framboð eingöngu til leikinna
kvikmynda. Annað sjónvarpsefni
er nær óþekkt á kvikmyndaleigun-
um. En á sviði kvikmynda hefur
sjálfsákvörðunarréttur neytan-
dans um efnisval aukist verulega
með tilkomu myndbandstækjanna
og þeirrar miklu samkeppni sem
er milli myndbandaleiganna.
Með tilkomu nýrra sjónvarps-
stöðva fær neytandinn enn nýja
möguleika til að velja og hafna.
Auðvitað má búast við því að
mikið af því viðbótarefni, sem
kemur á sjónvarpsmarkaðinn á
næsta ári, verði af léttara taginu.
Skemmtiefni ýmiss konar verður
vafalítið fyrirferðarmikið í þeim
dagskrám til að byrja með að
minnsta kosti. Það tekur mið af því
sem menn telja vera óskir neyt-
enda.
Þegar frá líður hljóta undirtektir
og vilji sjónvarpsáhorfenda hins
vegar að ráða meiru um hvaða efni
er sent út en hingað til hefur verið.
Staðreyndin er sú að hinn almenni
neytandi hefur haft mjög lítil áhrif
á dagskrá íslenska ríkissjónvarps-
ins. Með tilkomu samkeppninnar
ettu möguleikar neytenda á að
áta til sín taka einnig um samsetn-
ingu dagskrár að aukast. Það er
þó að sjálfsögðu að verulegu leyti
undir þeim sjálfum komið - hversu
vel þeir láta til sín heyra.
Það fer óneitanlega spennandi
tími í hönd í fjölmiðlamálum Is-
lendinga. Miklu skiptir að vel
takist til um framkvæmdina frá
sjónarhóli neytenda í landinu. Að
sjálfsákvörðunarréttur þeirra um
val sjónvarpsefhis aukist vegna
meiri fjölbreytr.i.
Það eru þeirra möguleikar, þeirra
réttur, sem skiptir höfuðmáli.
-ESJ.