Dagblaðið Vísir - DV - 27.08.1987, Blaðsíða 10

10
FIMMTUDAGUR 27. ÁGÚST 1987.
Útlönd________________________e
Bandarísku herstóðvamar
viðkvæmasta deiluefhið
Jón Ormur Halldórssan, DV, London:
Því fer víðsfjarri að friður ríki á
Filippseyjum nú þegar eitt og hálft
ár er liðið frá falli einræðisstjórnar
Marcosar og valdatöku Aquino
forseta.
Þó að stjórn Aquino hafi í raun
ekki tekist að greiða sæmilega úr
neinum af helstu vandamálum eyj-
anna hafa vinsældir forsetans lítið
minnkað og unnu stuðningsmenn
hennar yfirburðasigur í kosning-
unum til þingsins sem tók til starfa
um mánaðamótin.
Þingið hefur tekið við hluta af
þeim völdum sem forsetinn tók sér
í upphafi og um leið hefur það feng-
ið til úrlausnar öll þau sömu
vandamál sem forsetinn hefur
glímt við með vægum árangri síð-
ustu þrjú misserin.
25 þúsund skæruliðar
Þó dregið hafi úr bardögum við
skæruliða kommúnista frá því sem
verst var í fyrra þegar nærri hundr-
að hermenn stjórnarinnar voru
drepnir í viku hverri halda skærur
og fyrirsát áfram í mörgum héruð-
um landsins. Samkvæmt tölum
stjórnarhersins eru um tuttugu og
fimm þúsund skæruliðar nú undir
vopnum og segir stjórnin að þeir
hafi ítök í meira en átta þúsund
þorpum í landinu en mikill meiri-
hluti hinna fimmtíu og sex milljóna
íbúa Filippseyja býr í fjörutíu til
fjörutíu og fimm þúsund þorpum í
sveitum landsins. I Manila, þar sem
hátt í tíu milljónir manna hafast
við, eiga skæruliðar að likindum
frekar vaxandi stuðningi að fagna
í víðáttumiklum fátækrahverfum
sem hýsa meirihluta borgarbúa.
Einkaherir rísa
Um leið hafa bardagar aukist á
ný í Mindanao þar sem íslamskir
skæruliðar berjast fyrir sjálfstæðu
ríki fyrir trúbræður sína sem eru
rúmlega tvær milljónir manna þar.
Víðs vegar um Filippseyjar hafa
risið upp einkaherir sem einkum
eru á snærum landeigenda sem
annars vegar vilja verjast skæru-
liðum kommúnista og hins vegar
vilja halda niðri smábændum sem
aukið hafa mjög á baráttu sína fyr-
ir umbótum á jarðnæði. Aquino lét
verða það sitt síðasta verk sem ein-
valdur forseti að setja lög sem eiga
að vera rammi fyrir ný lög um jarð-
næði. Samkvæmt þessum ramma
er gert ráð fyrir mjög umfangsmik-
illi umskiptingu á landi um allar
eyjarnar. Þetta er ásamt deilum um
framtíð bandarísku herstöðvanna á
Filippseyjum viðkvæmasta deilu-
málið í stjórnmálum landsins og
sennilega það mál sem næstum
mun ráða um framtíð skæruhern-
aðar.
Efnahagslegur uppgangur
Síðustu vikur hafa loksins tekist
að berast fréttir af nokkrum efna-
hagslegum uppgangi á Filippseyj-
um en fullsnemmt er þó að spá
nokkru um viðvarandi vöxt í hag-
kerfinu. í fyrra var hagvöxtur að
líkindum 2,5 prósent en það er
minna en fólksfjölgun í landinu
sem er nær 3 prósent á ári. Á þessu
ári og sérstaklega á síðustu mánuð-
um hafa tölur í hagkerfinu hins
vegar bent til ört batnandi stöðu
og virðist sem hagvöxtur geti orðið
5 prósent á þessu ári og það án
þess að verðbólga vaxi verulega ef
viðskiptajöfnuður batnar meira en
verið hefur síðustu ár. Fjárfesting-
ar hafa aukist verulega að undan-
förnu og erlent fjármagn hefur
tekið að streyma inn í landið að
nýju í nokkrum mæli.
Erlendar skuldir
Hagkerfið er hins vegar enn
þrúgað af gífurlegum erlendum
skuldum og arfur frá þeim tíma er
efnahagsstefna var sniðin að þörf-
um fámennrar valdaklíku og
auðstéttar í kringum Marcos for-
seta.
Sérfræðingar í efnahagsmálum
hafa deilt talsvert að undanförnu
um útlitið framundan og ganga
spár um hagvöxt talsvert á víxl.
Þær bjartsýnustu gera ráð fyrir 6
til 7 prósent hagvexti á ári næstu
þrjú árin en aðrar nefna mun lægri
tölur. Hin gífurlega fólksfjölgun í
landinu gerir það að verkum að
hagvöxtur, sem þætti umtalsverður
í Evrópu, þýddi stöðnun á Filipps-
eyjum.
Dragast aftur úr
Hagkerfi flestra landanna í
kringum Filippseyjar hafa í meira
en áratug vaxið til muna hraðar
en gerst hefur á Filippseyjun en
fyrir þrjátíu árum komu Filippseyj-
ar næstar á eftir Japan hvað varðar
tekjur manna í Asíu.
Nú eru þjóðartekjur á Filippseyj-
um aðeins um fiórðungur þess sem
gerist í Suður-Kóreu og á Taiwan
eða í Malasíu og minna en tíundi
hluti af tekjum manna í Singapore.
Svo virðist sem tekjur almennings
á Filippseyjum muni halda áfram
að dragast aftur úr því sem gerist
í löndunum í kring því spáð er 7
til 10 prósent hagvexti næstu ár í
flestum landanna sem nefnd voru.
Viðkvæmasta deilumálið
Þetta ástand í efnahagsmálum
mun að líkindum ráða niðurstöðu
í einu viðkvæmasta deilumáli í
filippseysku þjóðfélagi, framtíð
bandarísku herstöðvanna. Her-
stöðvarnar á Filippseyjum við
Subicflóa og á Clarkflugvelh eru
stærstu herstöðvar Bandaríkja-
manna utan þeirra eigin lands.
Umsvifin í kringum þessar her-
stöðvar eru með ólíkindum mikil
og fyrir fátækt land eins og Filipps-
eyjar eru þessar herstöðvar risafyr-
irtæki. Hjá hemum vinna nálægt
fimmtíu þúsund manns og hjá fyrir-
tækjum, sem eiga sitt að miklu leyti
undir hernum, vinna mun fleiri.
Ef herstöðvunum yrði lokað mætti
því ætla að að minnsta kosti tvö
hundruð þúsund manns myndu
missa vinnuna og margir fleiri spón
úr aski sínum. Tölur um þetta eru
þó mjög umdeildar, sumar mun
hærri, aðrar talsvert lægri.
Skipta miklu máli
Þó að tvö hundruð þúsund manns
séu ekki stór hópur á Filippseyjum,
því þjóðinni fjölgar um annað eins
á hverjum sex vikum eða svo, þá
skipta þessi störf miklu meira máli
en fjöldi þeirra kann að gefa til
kynna. Þarna er um að ræða um-
talsverðan hluta af peningahag-
kerfi eyjanna en flestir íbúanna
vinna við frumstæðan búskap.
Reiknað hefur verið út af banda-
rískum aðilum að herstöðvarnar
sjái Filippseyjum með beinum
hætti fyrir rúmlega 4 prósentum
af þjóðartekjunum en þetta var
áður en efnahagskerfið dróst sam-
an og áður en flotauppbygging
Reaganstjómarinnar hófst fyrir
alvöru, þannig að þessi tala er að
líkindum allt of lág.
Breytt umræða
Fyrstu mánuðina eftir að Aquino
komst til valda fór af stað mikil
umræða á Filippseyjum um framtíð
herstöðvanna og fyrir tæpu ári,
þegar fréttaritari DV var síðast á
Filippseyjum-, virtist enginn vafi á
því að mikill meirihluti almennings
væri á því að loka skyldi herstöðv-
unum þegar núverandi sammngar
renna út eftir fjögur ár. Almenn-
ingi hafði verið meinað að ræða
þetta mál á tímum einræðisstjórnar
Marcosar sem kappkostaði mjög
að efla tengslin við Bandaríkin.
Hvar sem herstöðvarnar voru
nefndar svaraði fólk með miklum
hita að herstöðvarnar skyldu á
brott því Filippseyjar ættu nú loks
að verða sjálfstæðar. Á síðustu
mánuðum hefur umræðan breyst.
Kaldhæðni gætir
Umræðan um herstöðvarnar á
Filippseyjum virðist nú að veru-
legu leyti snúast um efnahagsmál.
í blöðum er almennt og opinskátt
deilt um efnahagsleg atriði varð-
andi veru herstöðvanna en þegar
önnur atriði eru nefnd er því oft
tekið með nokkurri kaldhæðni.
Þannig hafa umræður um þann
vilja margra Filippseyinga að eyj-
arnar verði lýstar kjarnorku-
vopnalausar að nokkru leyti snúist
upp í umræður um hversu sterkt
atriði þetta kunni að reynast í
samningum við Bandaríkjamenn í
leigu fyrir herstöðvarnar. Þannig
hefur einn af stuðningsmönnum
áframhaldandi veru herstöðvanna
lýst því hvernig hann sé ánægður
með andstöðuna gegn herstöðvun-
um og gegn kjamorkuvopnum því
allt þetta styrki samningsaðstöð-
una þegar til kastanna kemur.
Tekur ekki afstöðu
Aquino forseti hefur enn ekki
tekið afstöðu í þessu máli og segist
ekki munu gera það í bráð. Nokkr-
ir ráðherrar í ríkisstjórn hennar
eru andvígir framlengingu og leyfi
fyrir herstöðvarnar en meirihlut-
inn er að líkindum á því að fram-
lengja samningana í nokkur ár
gegn verulegri hernaðaraðstoð frá
Bandarikjunum. Á nýkjörnu þingi
eru allnokkrir svamir andstæðing-
ar herstöðvanna en talið er að
nokkrir fyrrum andstæðingar hafi
nýlega skipt um skoðun eftir að
hafa litið á tölur úr hagkeríínu.
Þeir sem vilja herstöðvamar
áfram benda einnig á vaxandi
skæruhernað í landinu síðustu
misseri og telja landinu nauðsyn
að njóta aukinnar hernaðaraðstoð-
ar frá Bandaríkjunum sem með
vem sinni komi einnig í veg fyrir
stuðning erlendis frá við skæru-
liða. Miklu fleiri telja hins vegar
að herstöðvarnar auki á gengi
skæmliða því margir þjóðernis-
sinnar hafa gengið til liðs við
kommúnista líkt og gerðist víðar í
Suðaustur-Asíu á tímum Indókína-
stríðsins.
Aukin aðstoð
Frá sjónarhóli Bandaríkjanna
eru herstöðvarnar nauðsynlegar og
vandræði að koma þeim fyrir ann-
ars staðar mjög veruleg, ekki síst
hvað varðar kostnaðinn sem yrði
margir milljarðar dollara. Banda-
ríkjamenn munu þrýsta sem þeir
mega á Filippseyinga í þessum efn-
um og þeir munu að líkindum bjóða
verulega aukna hernaðaraðstoð,
eitthvað aukna efnahagsaðstoð og
stuðning við málstað Filippseyinga
gagnvart lánardrottnum á Vestur-
löndum. Meirihluti þingsins á
Filippseyjum mun að öllum h'kind-
um telja slíkt vera tilboð sem
þarlendir menn hafi ekki efni á að
hafna. Næstu mánuði og misseri
munu menn hins vegar reyna að
bæta samningsstöðu sína með því
að láta ólíklega.
Tugþúsundir skæruliða til sveita
og milljónir stuðningsmanna
þeirra munu hins vegar líta þetta
mál sem úrslitaatriði hvort vopnuð
barátta gegn stjóminni sé réttlæt-
anleg eða ekki.
Corazon Aquino, forseti Filippseyja, hefur ekki tekið afstöðu í viökvæm-
asta deiluefninu í stjórnmálum landsins, það er veru bandarísku
herstöðvanna á eyjunum. Símamynd Reuter
Efnt hefur verið til mikilla mótmælaaðgerða á Filippseyjum aö undan-
förnu vegna verðhækkana en það er einmitt ástandið í efnahagsmálum
sem getur ráðið úrslitum í deilunum um veru bandarísku herstöðvanna
á eyjunum. Tölur úr hagkerfinu sýna að hagkvæmt er fyrir Filippseyinga
að hafa herstöðvarnar.
Símamynd Reuter
Umsjón: Halldór Valdimarsson og Ingibjörg Sveinsdóttir