Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1988, Side 7

FIMMTUDAGUR 19. MAÍ 1988.
7
dv________________________________________________Stjórnmál
Viðræður við verkalýðshreyfinguna runnar út í sandinn:
Ágreiningur um alla
þætti efnahagsmála
Slæmt efnhagsástand og harðvítugar deilur eru um grundvallaratriði í stjóminni
Jónarnir komu til viðræöna með 17 tillögur sem koma áttu til framkvæmda strax og þrjár aðrar fyrir rikisstjórnina
að glíma við í sumar. Meðal annars fjölluðu tillögurnar um róttæka uppstokkun á ríkisfjármátum. Steingrímur
mætti síðar með 22 tillögur sem meðai annars fjölluðu um kúvendingu í peningamálum. Þorsteinn vildi hins veg-
ar gengisfellingu með allra nauðsynlegustu hliðarráðstöfunum. Fjallið tók jóðsótt og fæddist lítil mús. Afraksturinn
var gengisfelling og áframhaldandi viðræður. Ekkert bendir til þess að stjórnarflokkarnir séu að nálgast samkomu-
lag og viðræður við verkalýðshreyfinguna hafa gert lítið annað en flækja málið. DV-mynd Brynjar Gauti
Ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar riðar
til falls. Um helgina var ætlunin að
setja saman efnahagsaðgerðir. Þess
í stað gaus ágreiningur flokkana um
grundvallaratriði efnahagsmála upp.
Árangurinn varð enginn. Gengiö var
fellt aö tillögu Seðlabanka og ákveðið
að ræða við aðila vinnumarkaðarins
um rauðu strikin. Þær viðræður hafa
snerust í höndum ríkisstjómarinnar
og upp úr þeim slitnaöi
Á sama tíma kýta ráðherrarnir sín
á milli. Steingrímur hélt blaða-
mannafund vegna ummæla Þor-
steins um efnahagsaðgerðir Fram-
sóknar. Jón Baldvin segir Steingrím
brjóta gegn eigin samþykktum og
neitar að borga reikninga frá Stein-
grími vegna Flugstöðvarinnar.
Endalok Stefaníu ganga aftur
Ástandið í stjóminni minnir
óþægilega mikið á endalok Stefaníu,
einu stjórnarinnar sem þessir flokk-
ar hafa átt sæti í. Þá var Hermann
Jónasson, faðir Steingríms, utan
stjórnar og lét eins og hann bæri
enga ábyrgð á ákvörðunum stjórnar-
innar. Hermann krafðist harðra að-
gerða í efnahagsmálum. Þó Stein-
grímur sé ráðherra hefur hann leikið
svipaðan leik. Hann hefur krafist
harðra aðgerða og talað sem einn af
stjórnarandstöðunni.
Óánægjuraddir í Framsóknar-
flokknum, til dæmis Ólafur Þ. Þórð-
arson og Guðmundur G. Þórarins-
son, hafa fengið byr undir báða
vængi. Steingrímur lagði mikið af
kröfum þeirra fyrir ríkisstjómina
sem tillögur í efnahagsmálum. Miö-
stjómarfundur Framsóknar verður
í byijun júni. Þá verður tekin
ákvörðun um hvort flokkurinn verði
áfram í þessari ríkisstjórn.
Öfugþróun í efnahagsmálum
Ríkisstjórnin þarf nú að taka
ákvarðanir eftir gengisfellinguna. Ef
rauðu strikin verða afnumin mun
afkoma sjávarútvegsins batna um
eitt prósent en eitthvert tap verður á
frystingunni áfram. Það stefnir í um
4,5 prósent kjararýrnun á árinu, 3
prósent vegna gengisfellingarinnar
og 1,5 prósent vegna samdráttar í
atvinnulífinu.
Verðbólgan stefnir í 23 prósent á
árinu. Framfærslukostnaður mun
hins vegar hækka um 28 prósent.
Fyrir gengisfellingu stefndi við-
skiptahallinn í 13,5 milljaröa á árinu.
Eftir lækkun gengis má búast við
10-11 milljarða viðskiptahalla, eða 4
prósent af landsframleiðslu. Hallinn
verður því enn meiri en í fyrra en
þá var hann 3,5 prósent af lands-
framleiðslu eða 7,2 milljarðar.
Um næstu áramót er gert ráð fyrir
að erlendar skuldir þjóðarbúsins
verði orðnar 100 milljarðar króna,
eða um 42 prósent af landsfram-
leiðslu.
Járn í járn í viðræðum
við verkalýðshreyfinguna
Um helgina kom í ljós aö sú ríkis-
stjóm sem glímir við þennan vanda
er hálflömuð. Ágreiningur stjórnar-
flokkanna nær yfir flest svið efna-
hagsmála. Þó helgin hafi farið í deil-
ur um stærð gengisfellingarinnar er
auðséð að enn er langt í land þó það
mál hafi verið afgreitt.
Framsókn lagði til að rauðu strikin
yrðu afnumin og laun fólks í Verka-
mannasambandinu yrðu hækkuð
upp til samræmis við verslunar-
menn. Sjálfstæðisfiokkurinn vildi
líka banna rauð strik en lagði til sér-
staka launauppbót til hinna lægst
launuðu í september. Alþýðuflokk-
urinn vildi taka upp viðræður við
verkalýðshreyfinguna um verö-
tryggingu á launum og í lánasamn-
ingum. Ríkisstjórnin gekk að kröfu
Alþýðuflokks í þessu tilliti. i miðlun-
artillögunni var reyndar miðað við
15. júlí en ekki 1. júní eins og sam-
þykkt var.
í viðræðum við forystumenn
verkalýsðshreyfingarinnar bauð rík-
isstjórnin upp á að bæta gengisfell-
inguna upp að 45 þúsundum og láta
fasta krónutölu ganga upp eftir
launastiganum. Þá bauð ríkisstjórn-
in þeim sem ósamið er við Akur-
eyrarsamningana en lagasetningu að
öðrum kosti. Þá hefur verið rætt um
hækkun á bótum Almannatrygg-
inga. Þessu tilboði var illa tekið og í
gær slitnaði upp úr viðræðunum.
Framsókn óralangt
frá hinum í peningamálum
í peninga- og vaxtamálum lagði
Sjálfstæðisflokkurinn til að farið yrði
eftir tillögum Seðlabankans um að
hækka bindiskyldu úr 13 í 15 prósent
og hækkun vaxta á fyrirgreiðslu
bankans til viðskiptabankanna.
Alþýðuflokkurinn lagði það sama
til. Áuk þess að Seðlabankanum yrði
veitt heimild til að beita alla sem
starfa á fjármagnsmarkaði bindi-
skyldu og lausafjárkvöðum. Að
skattameðferð á kaupleigusamning-
um yrði breytt svo ekkert hagræði
yrði af þeim umfram annars konar
kaup. Þá vildi flokkurinn hraða end-
urskoðun á lánskjaravísitölunni,
meðal annars til að koma í veg fyrir
misgengi launa og lána.
Öfugt við hina flokkana vildi Fram-
sókn draga úr bindiskyldu bank-
anna. Þeir skyldu nota aukiö ráðstöf-
unarfé sem af þessu hlýst til rekstr-
arlána tfl útflutingsfyrirtækja og
nýrra fyrirtækja í þeim greinum.
Flokkurinn lagði tfl að bundið fé
bankanna yrði ekki vísitölubundið í
Seðlabankanum en væri með „ein-
hverjum vöxtum“. Framsókn lagði
einnig til að verðbréfasjóðir yröu
skyldaðir til að hafa ákveðna lausa-
fjárstöðu, tfl dæmis með kaupum á
ríkisskuldabréfum. Kaupleiga yrði
aðeins heimil vegna atvinnuvega og
heimilt væri að rifta þeim samning-
um hvenær sem leigjandi kysi.
Framsókn vildi umfangsmiklar
breytingar á vaxtastefminni, tafar-
lausa lækkun dráttarvaxta og aö
ákvörðun um vexti og vaxtamun
yrðu flutt frá viðskiptabönkunum til
Seðlabanka. Framsókn vildi banna
með lögum alla vísitölubindingu
nýrra lána, samninga, launa og verð-
lags. Þá vildi flokkurinn afnema vísi-
tölubindingu af eldri húsnæðislán-
um, bæði hjá Húsnæðisstofnun og
viðskiptabönkunum, og hækka vexti
á almennum lánum í 5 prósent og af
félagslegum lánum í 3 prósent.
í miölunartillögu Þorsteins var
gert ráð fyrir að farið yrði að tiflögu
Seðlabanka um aukna bindiskyldu,
tillögu Framsóknar varðandi verð-
bréfasjóðina og bætt við klausu um
að ríkisstjórnin skyldi stuðla að því
að skapa skflyrði fyrir lækkandi
Fréttaljós
Gunnar Smári Egilsson
Haukur Helgason
raunvöxtum með minnkandi verð-
bólgu, bættri stöðu ríkissjóðs og
betra jafnvægi í peningamálum.
Þessi atriði voru öll felld.
Samkvæmt heimildum DV var
Þorsteinn um tíma tilbúinn að ganga
til móts við Framsókn varðandi hina
róttæku kúvendingu í peningamál-
um. Hann leitaði meðal annars áhts
Seðlabankans á því að kippa láns-
kjaravísitölunni úr sambandi.
Hafsjór á milli í byggöamálum
Alþýðuflokkurinn var með um-
fangsmiklar tillögur varðandi at-
vinnulíf. Hann vildi skipa nefnd tfl
að finna leiðir til að auka hag-
kvæmni í atvinnurekstri með samr-
una og stækkun fyrirtækja auk fjár-
hagslegrar endurskipulagningar.
Hann vildi einnig að bankar og spari-
sjóðir yrðu sameinaöir og útibúum
fækkað. Alþýðuflokkurinn vildi end-
urskoða framleiðslustjórnun í land-
búnaði og einnig búvörusamninginn.
Þá vildi hann endurskoða starfsemi
stofnana landbúnaðarins tfl að koma
á hagkvæmni og spamaði. Hann
vildi einnig hækka gjald á gámafisk,
endurskoða fiskveiðistefnuna og
gera tilraun með takmarkaða sölu á
veiðileyfum.
Framsóknarflokkurinn var einnig
með fjölþættar tfllögur um atvinnu-
stefnuna eins og peningamálin. Hann
vfldi að öllum eldri skuldbreytingar-
lánum atvinnuveganna yrði breytt í
gengistryggð lán í stað vísitölubund-
inna lána. Flokkurinn vildi hraöa
búháttarbreytingum og flytja út
landbúnaðarafurðir.Framsókn vildi
einnig efla Byggðastofnun, að dreif-
býlisverslun fengi aöstoð þaðan og
helmingi Jöfnunarsjóðs yrði varið tfl
að jafna aöstöðumun landsbyggðar-
innar.
Sjálfstæðisflokkurinn hafði engar
tillögur í þessum málaflokkum og
þær voru heldur ekki í miðlunartfl-
lögunni.
Alþýðuflokkurinn krafðist
uppstokkunar rikisfjármála
AÍþýðuflokkurinn var með viöa-
miklar tfllögur um ríkisíjármál.
Hann vildi einungis heimila hækk-
anir á fjárlögum sem hægt væri að
rekja tfl launahækkana. Öðrum
hækkunum yrði að mæta með því
að draga saman seghn. Fjárlög næsta
árs yrðu afgreidd með tekjuafgangi
sem næmi einu prósenti af lands-
framleiðslu. Rikisútgjöld lækki á
næsta ári um 2 prósent. Til þess að
ná þessum markmiðum verði öll
sjálfvirkni í ríkisútgjöldum afnumin
og þar með allir markaðir tekjustofn-
ar. Hraðað yrði endurskoðun laga
um um tekju- og eignarskatt og
ákvæða um skattlagningu eignar-
tekna.
Framsóknarflokkurinn hafði eng-
ar tillögur í ríkisfjármálum.
Sjálfstæðisflokkurinn lagði til aö
fjárlög næsta árs yrðu afgreidd halla-
laus og án skattahækkana. Ríkissjóð-
ir tæki engin ný erlend lán á næsta
ári.
í miðlunartfllögunni var tekin upp
tillaga Alþýðuflokksins um að binda
aðra liði en launahöi í fjárlögum
þessa árs. Hún var fehd.
Ósamkomulag um erlend lán
Alþýðuflokkurinn vildi þrengja
heimildir tfl erlendrar lántöku þann-
ig að hlutfah innlendrar fjármögnun-
ar yrði aukið. Flokkurinn vildi heim-
ila erlend lán tfl aö treysta fjárhag
útflutningsfyrirtækja ef þau stæðust
arðsemiskröfur.
Framsóknarflokkurinn vildi draga
úr erlendum lánum til opinberra
framkvæmda, lán til nýrra fiskiskipa
yrðu bönnuö og að gjald yrði lagt á
alla nýja mannvirkjagerð utan íbúö-
arhúsnæðis. Flokkurinn vfldi hins
vegar heimila aukna erlenda lántöku
vegna skuldbreytinga útflutnings-
greinanna.
Sjálfstæðisflokkurinn lagði ekki til
neinar tillögur varðandi erlenda lán-
töku. í miðlunartillögunni var tekið
upp ákvæði um að dregið yrði úr ijár-
festingarlánum fyrirtækja og sjóða
og aukið svigrúm yrði notað tfl að
leyfa lán tfl fjárhagslegrar endur-
skipulagningar útflutningsfyrir-
tækja. Þetta ákvæði var fellt.
Ekkert samkomulag
um verðlagsmál
í verölagsmálum vildi Alþýðu-
flokkurinn herða á verðlagseftirliti
með samanburðarathugunum, aö
landbúnaðarafuröir hækkuðu um 5
prósent 1. júni og væru síöan bundn-
ar launahækkunum, eins og fiskur-
inn, og aö verð á opinberri þjónustu
yrði fryst tfl áramóta. Kostnaðar-
hækkunum hins opinberra yrði
mætt með aðhaldi í rekstri.
Framsóknarflokkurinn vfldi frysta
álagningu til áramóta og einnig verö
á opinberri þjónustu. Flokkurinn
lagði til að ríkissjóður yfirtæki
skuldir Rafmagnsveitna ríkisins og
Orkubús Vestfjarða, „eins og um var
sarnið".
Sjálfstæðisflokkurinn vildi athuga
heimfldir verðlagslaga tfl að heröa á
verðlagseftirhti á meðan áhrifa geng-
isbreytingarinnar gætti. Þorsteinn
setti í miðlunartillögu sína hert eftir-
lit meö verðsamanburði. Það var fellt
út á fundi formannanna.
Stórar ákvarðanir, tímaþröng,
ágreiningur og erfið staða
Ur þessu tfllöguflóði kom htil mús,
eins og forsætisráðherra orðaði það.
Gengisfehing og viðræður við aðila
vinnumarkaðarins. Verkalýsðhreyf-
inguna undir forsæti Ásmundar Stef-
ánssonar vildi ræða um efnahagsað-
gerðir á breiðum grunni. Upp úr við-
ræðunum shtnaði í gær og virðist
samráðiö viö verkalýðshreyfmguna
þar með vera runnið út í sandinn.
Ríkisstjómin hefur nú tæpar tvær
vikur til að hemja flóðið í nothaefar
ráöstafanir í efnahagsmálum sem
flokkarnir geta alhr sætt sig við. En
fyrst þarf stjórnin að beija í brestina
í samstarfmu. Það var það hætt kom-
ið um helgina að stjómarliðar vom
alvarlega famir að velta fyrir sér
kosningum. Af miskhð ráðherranna
síðustu daga er ekki annað að merkja
en aö ýmsir þeirra séu ekki famir
ofan af þeim hugmyndum.