Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.1988, Blaðsíða 34

34
MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ 1988.
Lífsstm
„Viö yiljrnn ekki að
fólk sé platað"
- Verðlagsstofnun gegnir mikilvægu hlutverki fyrir neytendur
Jóhannes Gunnarsson og Guðmundur Sigurösson vinna að nýjustu verðlagskönnuninni. DV-mynd GVA
Verölagsstofnun hefur eftirlit meö
að lögum um samkeppnishömlur og
ófullnægjandi viðskiptahætti sé
framfylgt. Lögin ná einnig yflr rang-
ar, villandi eöa ófullnægjandi upp-
lýsingar um vöru og þjónustu.
Að sögn þeirra Guðmundar Sig-
urðssonar og Jóhannesar Gunnars-
sonar, starfsmanna Verðlagsstofn-
unar, er starfsemi stofnunarinnar
mun víðtækari en almenningur oft
telur. Það sem helst kemur fyrir
sjónir almennings eru verðkannanir
hennar. En mál eins og samkeppnis-
mál og athugasemdir vegna órétt-
mætra viðskiptahátta eru orðnir
vaxandi þættir í starfsemi stofnunar-
innar.
Getur átt sér eðlilegar skýr-
ingar
Verðlagseftirht er stór hluti af
starfseminni. Það fer fram með þeim
hætti að gerðar eru verðkannanir
öðru hvoru sem birtar eru almenn-
ingi. Að auki berast oft kvartanir eða
athugasemdir frá neytendum vegna
verðlags. Þá er máhð kannað og leið-
ir það oft til verðlækkunar á tiltek-
ínni vöru. Stundum getur verið um
mistök í verðmerkingu að ræöa eða
önnur mannleg mistök.
Oft getur mikill verömunur á milh
verslana átt sér eðlilegar skýringar.
Þar geta verðsveiflur á ákveönum
vörutegundum eins og grænmeti
komið til sem og toUabreytingar á
tilteknum vöruflokkum eins og gerð-
ist um síðustu áramót. Þá getur verð-
munurinn einfaldlega stafað af því
að ein verslun keypti vöruna inn fyr-
ir breytingar, en hin eftir þær. „Þetta
eftirUt sem við höfum með verðlagi
er ákveðið aðhald sem er nauðsyn-
legt. Nú þegar höfum við míög gott
eftirUt með matvörum og byggingar-
vörum. Og þaö er staðreynd að það
er fátt sem verslunum er verr við en
aö koma iUa út úr verðkönnun" sagði
Jóhannes.
Samkeppnishömlur óæski-
legar
Eftir að verðlag var gefið fijálst í
landinu hefur Verðlagsstofnun stefnt
að auknu eftirUti með samkeppnis-
málum. Reynt er að vinna gegn því
að fyrirtæki bindist verðlagssamtök-
um sem virka sem samkeppnis-
hömlur og hafa í fór með sér skaðleg-
ar afleiðingar fyrir neytendur, at-
vinnurekendur og þjófélagið í heild.
„Viö reynum að fylgjast með að eðU-
leg þróun eigi sér stað eftir að verð-
lag varð fijálst. Hér áöur fyrr gátu
seljendur sett ábyrgðina yfir á aðra
ef kvartað var yfir verði, en nú eru
það þeir sjálfir sem þurfa að fylgjast
með og bera ábyrgðina,“ sagði Jó-
hannes.
Villandi og rangar upplýsing-
ar
Að sögn þeirra félaga er töluvert
um að þeir þurfi að gripa í taumana
vegna rangra, villandi eða ófuUnægj-
andi upplýsinga um vörur. Gott
dæmi um villandi upplýsingar var
þegar fyrirtæki auglýsti sófasett með
leðurlúx-áklæði til sölu. En þar sem
áklæðiö var ekki úr leðri heldur úr
poliúrithanefni, sem er mun ódýrara
en leður, þótti nafnið mjög villandi
fyrir neytendur. Þeir gátu jafnvel
haldið að leðurlúx væri sérstaklega
gott leður. Mistökin þama vom þau
að enska orðið leatherlook hafði ver-
ið þýtt sem leðurlúx í staðinn fyrir
leðurlíki til að mynda.
„Viljum ekki að fólk sé platað“
Dæmi um óréttmæta viðskipta-
hætti eru orðin algengari en áður
sem ekki er óeðUlegt vegna ýmissa
erlendra áhrifa. Lögin hér á landi em
svipuð og í skandinavísku löndunum
Neytendur
þar sem þau eru mun strangari en í
Bandaríkjunum og víða annars stað-
ar.
„Við viljum að fólk kaupi vöru
vegna eiginleika hennar og verðs.
Ekki að það sé platað til kaupa hana
út á óskylt atriði eins og happdrætti
eða getraun," sagði Jóhannes. Og
Guðmundur bætti viö: „En við erum,
eins og alUr vita, mjög happdrættis-
glöð þjóð svo að margir taka þátt í
þessu með glööu geði. MáUð er bara
það aö oft er söluaðferðin óhæfileg
gagnvart neytendum þar sem hún
beinist einkum að börnum."
Dæmi um sUkt er jólasveinaleikur
gosdrykkjafyrirtækis fyrir síðustu
jól og svipaður leikur á dósalokum
annars gosdrykkjafyrirtækis um
þessar mundir.
Jákvæð þróun
Aðspurðir kváðu þeir Guðmundur
og Jóhannes mjög sveiflukennt hvers
konar fyrirspurnir berast þeim. Það
fer mikiö eftir því hvað er að gerast
í þjóðfélaginu á hverjum tíma. Eftir
áramótin var til dæmis mikið um
fyrirspurnir vegna tollalækananna.
Um þessar mundir er mikið spurt
um verð á útseldri iðnaðarvinnu eins
og garöyrkju og húsaviðgerðum.
„Við fógnum því mjög hversu mik-
ið berst af fyrirspumum og athuga-
semdum til okkar. Þetta er jákvæð
þróun sem sýnir að neytendur eru
vakandi, en það er líka grundvallar-
atriði,“ sagði Jóhannes Gunnarsson
að lokum. -gh
Öryggi neytenda:
Eitt aðalmála neytenda-
samtaka heimsins
15. mars síðastliðinn héldu neyt-
endasamtök heimsins daginn há-
tíðlegan. Þetta var i sjötta sinn.
Fyrsti „Neytendadagurinn“ var
haldinn hátiölegur 15. mars 1983.
Þetta var tuttugu árum eftir ræðu
fyrrum Bandaríkjaforseta, Johns
F. Kennedy, á Bandaríkjaþingi um
grundvallarréttindi neytenda.
Sameinuðu þjóðimar stofiiuðu al-
þjóðanefnd 1983, formaður hennar
var Gro Harlem Brundtland, for-
sætisráöherra Noregs. Kjörorð
nefhdarinnar var: Okkar sameigin-
lega fraratíð. Verkefni hennar var
að gera tillögur um samvinnu allra
landa, bæöi landa þriðja heimsins
og þeirra sem iengra em komin í
tækniþróun.
Stefnuyfirlýsing Brundtland var
samþykkt af Alþjóöasamtökum
neytendafélaga, IOCU, (Intematio-
nal Organisation of Consumer Uni-
ons) sem grundvöllur Neytenda-
Slysahom
Eiríka Á Fridriksdóttir
dags 1988. Markmið IOCU og
stefnuyfirlýsingarinnar em:
Að öllum verði séð fyrir
nægilegri fæðu og öðrum
nauðsynjum.
Að koma í veg fyrir verslun
arhöft, sérstaklega ef um
framleiðslu þriðja heims
rikja er að ræða.
þeim flölgandi. Þess vegna verðum
við öll að vinna saman. Danska
þjóöþingið, (Folketinget) hefur lagt
tú að ríkisstjóm Danmerkur skipu-
leggi haldgóða áætlun á grundvelli
skýrslu Brundtlands, til að aöstoöa
þriðja heiminn. Þetta skuli gert íyr-
ir fyrsta janúar 1989.
Gro Harlem Brundtland skýrir
Að sporna gegn hættulegum frá þvi aö fleiri en 700 milljónir
vörum og tækni. manna lifi nú í algerri neyð og fer