Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.1988, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 17. ÁGÚST 1988.
15
Siðleysið í vaxta-
stefnu nkisstjómarinnar
Vaxtastefna ríkistjómarinnar er
aö setja atvinnulífið og þúsundir
heimila á hausinn. Ungt fjölskyldu-
fólk veröur eignalaust á skömmum
tíma. Lánskjaravísitalan er orðin
sjálfvirkt tannhjól í verðbólguvél-
inni. Misréttið í þjóðfélaginu vex
hröðum skrefum. Á sama tíma og
kjaraskerðing, skattahækkanir og
nýtt misgengi launa og lána rýra
hlut venjulegs launafólks mokar
hin nýja stétt fjármagnseigenda til
síi} stærri og stærri hlut án þess
að borga krónu til sameiginlegra
verkefna landsmanna. Fjármagns-
tekjumar em nefnilega skattfrjáls-
ar en launamenn þurfa að borga
tugi prósenta af sínum tekjum í
skatta.
Þessi sjálfvirka vél vaxtafrelsis
og spillts peningakerfis var sett
saman af ríkisstjóm Steingríms
Hermannssonar. Sjálfstæðisflokk-
urinn, Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinnn hafa í tíð nýrr-
ar ríkisstjórnar sameinast um að
halda henni í fullum gangi. í anda
frjálshyggjukreddunnar hafa þeir
boðað að þetta vaxtapatent myndi
framleiða aukinn þjóðarsparnað,
hagkvæmari fjárfestingar, meira
réttlæti og minni spillingu.
Niðurstaðan er hins vegar þver-
öfug. Þjóðarsparnaður hefur
minnkað árlega síðan ríkisstjóm
Steingríms Hermannssonar setti
þessa vaxtavél í gang. Afleiðingar
vitlausra fjárfestinga og óráðsíu
blasa við um allt.
Og misréttið og spillingin lifa
góðu lífi í þessu fína kerfi sem Jó-
hannes Nordal og Jón Sigurðsson
blessuöu í bak og fyrir á spekúlant-
aráðstefnu viðskiptaráðuneytisins
sem haldin var í síðustu viku.
KjaUarinn
Ólafur Ragnar Grímsson
formaður Alþýðubandalagsins
sín 3-4 sinnum meiri vaxtamun en
tíðkast í siðmenntuðum löndum.
Sparifjáreigendur borga þessa stór-
felldu sóun með hrikalega nei-
kvæðum raunvöxtum á innstæð-
um sem nema um 12 milljörðum
króna og lántakendur eru þvingað-
ir til að greiða háa vexti og upp-
sprengd þjónustugjöld. Bankakerf-
ið sjálft tekur til sín milljarða af
vaxtakökunni. Almenningur og at-
vinnulífið tapa.
Vaxtaforréttindi seðlabanka-
manna
Á sama tíma og verið er að kyrkja
fyrirtæki og heimili með raun-
vaxtaþvingunum þar sem raun-
vaxtastigið er komið í 9-12% þá
telja bankastjórar Seðlabankans -
tríóið Jóhannes Nordal, Geir Hall-
„Þeir sem eru harðastir í því að boða
nauðsyn hávaxtanna úthluta sjálfum
sér ódýrustu lífeyrissjóðalánum sem
þekkjast í landinu.“
Rán bankakerfisins -
vaxtamunur
Það er algengasta réttlætingin
sem notuð er til vamar þessari vít-
isvél hins frjálsa vaxtakerfis að
hún tryggi sparifé almennings. í
þeirri vörn horfa kreddupostularn-
ir fram hjá þeirri staðreynd að ár-
lega stelur bankakerfið einum og
hálfum til tveimur milljörðum
króna frá sparifjáreigendum í
gegnum stórfellda neikvæða vexti
á venjulegum sparireikningum.
Hið dýra og ofvaxna bankakerfi,
sem ríkisstjórnir Steingríms Her-
mannssonar og Þorsteins Pálsson-
ar hafa haldið gangandi, tekur til
grímsson og Tómas Árnason - bæði
„eðlilegt og nægilegt" að þeir sjálfir
og aðrir seðlabankamenn greiði
bara 3% raunvexti af lánum sem
þeir fá að taka prívat úr lífeyris-
sjóði Seðlabankans. Allt venjulegt
launafólk - sjómenn, iðnverkafólk,
smiðir, múrarar og fiskvinnslu-
konur - verður hins vegar að
greiða þrisvar sinnum hærri vexti
fyrir sín lífeyrislán.
Þessi ákvörðun Seðlabankans á
raunvöxtum eigin lífeyrissjóðs af-
hjúpar spillinguna og ósamræmið
í vaxtastefnu stjórnvalda. Þeir sem
eru harðastir í því að boða nauðsyn
hávaxtanna úthluta sjálfum sér
ódýrustu lífeyrissjóðalánum sem
þekkjast í landinu. Jóhannes Nor-
dal, Tómas, Geir og aðrir séra Jón-
ar í Seðlabankanum borga bara
fjórðunginn af því sem verkamöur-
inn við höfnina og fiskvinnslukon-
an eru pínd til að greiða.
Misgengissvindlið
Það er svo eftir öðru hjá ríkis-
stjórnum Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, sem í eitt ár
hafa haft Alþýðuflokkinn til að-
stoðar, að sömu ráðherrarnir og
skerða kaupið hvað eftir annað
með lögum ríghalda í þá kreddutrú
að ekki megi lækka vextina með
lagaboði stjórnvalda. Fjármagnið á
að vera fijálst. Launin skulu hins
vegar skert. Peningarnir eru vinn-
unni æðri. Verðbréfaspekúlantinn
er í vernduöu himnaríki frjálsra
vaxta óg skattleysis. Launamaður-
inn býr hins vegar við kjaraskerð-
ingu og ofsköttun.
Á fyrstu árum ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar var
kaupið skert en vextirnir látnir
æða upp. Misgengi launa og láns-
kjara varð slíkt aö þúsundir fjöl-
skyldna misstu húsnæðið og fjöldi
ungs fjölskyldufólks flúði úr landi.
Á fyrsta ári ríkisstjórnar Þorsteins ■
Pálssonar er verið að endurtaka
þetta siðleysi og nýr misgengis-
hópur er að myndast í þjóðfélaginu.
Húsnæðisþrengingar ungs íjöl-
skyldufólks verða enn á ný hrika-
legar. Launin eru" lögbundin en
vextirnir frjálsir.
Svikamylla lánskjaravísi-
tölunnar
Kórónan á þessgri vitisvél í pen-
ingamálum er svo lánskjaravísital-
an sjálf. Hún er nú orðin að sjálf-
virkri svikamyllu þar sem hækk-
anir framfærslukostnaðar og láns-
kjara bíta í skottið hverjar á ann-
arri og skrúfa verðbólguna ofar og
ofar.
Lánskjaravísitalan er ekki óháð-
ur og sjálfstæður mælir. Hún er
þannig smíðuð að hún hækkar sig
sjálf. I gegnum grunn lánskjara-
vísitölunnar skaparhækkun vaxta
og verðbóta síðan hækkun á lán-
skjaravísitölunni sem síðan hækk-
ar aftur fjármagnskostnaðinn og
þá aftur lánskjaravístitöluna og
þannig áfram upp og inn í næstu
öld. Það er leitun á annarri eins
svikamyllu til að féfletta almenn-
ing.
Ný stefna
Það er brýnt að brjóta niður þessa
spilltu vaxtavél Seðlabankans og
herranna í Stjórnarráðinu. í stað-
inn verður að koma án tafar ný
stefna. Höfuðþættir nýrrar vaxta-
stefnu ættu að vera:
1. Lögbundið hámark á vexti og
vaxtamun
2. Vextir á langtímalánum verði
fastbundnir
3. Hólfun vaxfa eftir tegundum út-
lána
4. Afnám núgildandi lánskjaravísi-
tölu
5. Samræmd lækkun á vöxtum líf-
eyrissjóðanna
6. Áðhaldsrammi verði settur á
íjármögnunarfyrirtækin
7. Fjármagnstekjur verði skattlagð-
ar eins og aðrar tekjur
8. Ný stjórn sett á Seðlabankann í
stað núverandi bankastjóra
Ef slík ný stefna kemur ekki í stað-
inn fyrir hina siðspilltu vaxta-
stefnu ríkisstjórnarinnar þá munu
gjaldþrot atvinnulífs og heimila
halda áfram og verðbólgan verða
viðvarandi sjúkdómur í íslensku
efnahagslífi.
Ólafur Ragnar Grímsson
Aukum sjálfsstjóm landshlutanna
Miklir efnahagsörðugleikar, sem
einkenna íslenskt þjóðlíf um þessar
mundir, hafa ekki hvað síst leikið
atvinnulíf úti á landsbyggðinni
grátt. Fyrir utan þá óstjórn, sem
almennt ríkir í efnahagsmálum
undir forystu ríkisstjómar Þor-
steins Pálssonar, hefur fólk í hin-
um dreifðu byggðum landsins bent
á það sem staðreynd að mestallt
fjármagn og þau verðmæti, sem
skapast vegna frumvinnslu í sjáv-
arútvegi og öðrum undirstöðu-
greinum atvinnulífsins, virðist sog-
ast til höfuðborgarinnar þar sem
því er síðan ráðstafað. Því verður
umræðan um aukna sjálfsstjóm
landshlutanna æ háværari. Að
dregið verði úr miðstjórnarvaldinu
sem einkennir núverandi stjórnar-
form íslendinga. Má búast við því
að þetta verði eitt aðalhitamál
næstu alþingiskosninga, hvort sem
þær verða nú í haust eða síöar.
En við hverja er að sakast? Ekki
ráða íbúar höfuðborgarsvæðisins
neinu hér um. Þeir hafa ekki verið
hafðir með í ráðum eða spurðir.
Ekki ráða sveitarstjórnarmenn
höfuðborgarsvæðisins þessari þró-
un, enda mikill misskilningur að
það sé þeirra hagur að öll þjóðin
flytji hingað á suðvesturhornið.
Enginn hefur spurt þá álits. Meira
að segja þingmenn höfuðborgar-
svæðisins ráða hér litlu og virðast
forðast að skipta sér af málefnum
landsbyggðarinnar þegar þau em
til umræðu á þingi, sennilega af
ótta við það að verða ásakaðir um
að stuðla að þeirri þróun sem hér
er lýst. Þingmenn landsbyggðar-
innar hljóta að hafa ráðið þessu.
Þeir eru í meirihluta á Alþingi.
Landsbyggðarþingmennirnir búa
flestir í Reykjavík. Skiljanlega vilja
þeir hafa völdin og fjármagnið.
KjaUariim
Júlíus Sólnes
alþingismaður
bætandi á það yfirhlaðna stjómkerfi
sem íslehdingar hafa búið sér til. Það
er með ólíkindum hvað þessi fá-
menna þjóð þarf að hafa flókið
stjómkeril og margar stofnanir.
Stundum virðist mér sem gengið sé
út frá því að íslendingar séu 2,5 millj-
ónir en ekki 250 þúsund þegar veriö
er að ráðskast með mál þjóðarinnar.
Af hveiju þurfum við að apa allt eft-
ir tugmilljónaþjóðfélögum?
Þessar hugmyndir hafa mætt
mikilli andstöðu margra stjórn-
málamanna, einkum í stærstu
stjórnmálaflokkunum svo sem í
Framsóknarflokki og Sjálfstæöis-
flokki. Þeir vilja í staðinn leysa
vandamál hinna smærri sveitarfé-
laga með sameiningu þeirra. Hvort
það auðveldar rekstur t.d. heilsu-
gæslustöðvarinnar eða grunnskól-
„Stundum virðist mér sem gengið sé
út frá því að íslendingar séu 2,5 milljón-
ir en ekki 250 þúsund þegar verið er
að ráðskast með mál þjóðarinnar.“
Þriðja stjórnsýslustigið
Mörgum hefur orðið tíðrætt um
svokallað 3. stjórnsýslustig sem
gæti orðið til þess að flytja fjár-
magn, völd og verkefni til lands-
byggðarinnar frá Reykjavík. Hug-
myndir manna um það byggja á
erlendum fyrirmyndum, tíl dæmis
frá Noregi. Samkvæmt þessum
hugmyndum yrði landinu skipt
niður í fylki með víðtækri sjálfs-
stjórn. Fylkisþing, með fulltrúum
kjörnum í beinum kosningum
ásamt fylkisstjórn færi þá með
stjórn í viðkomandi fylki. Flestir
eru þó sammála um að það sé vart
ans að sameina nokkra fámenna
sveitahreppa skal ósagt látið. Ætli
þurfi ekki að sameina fleiri krafta
til þess að það gangi upp? Stóru
sveitarfélögin á höfuðborgarsvæð-
inu eiga auiðveldara með að leysa
sín mál enda hafa þau hvert fyrir
sig jafnmarga íbúa og heilir lands-
hlutar.
Yfirstjórn iandshluta
Borgaraflokkurinn hefur það á
stefnuskrá sinni að færa völd og
verkefni til landshlutanna og auka
sjálfsstjórn þeirra. Þetta má hins
vegar ekki gera meö þeim hætti að
stjórnkerfisbáknið margfaldist að
stærö. Sveitarfélögin í hinum ýmsu
landshlutum hafa myndað með sér
landshlutasamtök sem vinna aö
ýmsum skipulags- og þróunarverk-
efnum. Sums staðar sjá þau um
rekstur sameiginlegra fyrirtækja
fyrir hönd aðildarsveitarfélag-
anna. Eru sjö landshlutasamtök
starfandi í jafnmörgum landshlut-
um. Þau halda uppi svæðisskrif-
stofum með starfshði sem sveitar-
félögin kosta að mestu leyti. Þótt
þær hafi skilað misjöfnum árangri,
allt eftir vilja og samstöðu sveitar-
félaganna, sem að þeim standa,
hefur hann þó oftast oröið góður.
Þar sem illa hefur gengið er oftast
um að kenna óheppilegri land-
hlutaskiptingu. Sjálfsagt er að
byggja á reynslunni og notfæra sér
þessa undirstöðu. Því leggjum við
til að landinu verði skipt upp í
sjálfsstjórnarsvæði. Landfræðileg
lega sveitarfélaga og samgöngur
milli þeirra verði látin ráða skipt-
ingunni eh ekki gamla sýslu- og
kj ördæmaskipanin. Sveitarstj órn-
armenn á viðkomandi svæði kjósi
sér síðan yfirstjóm landshlutans
úr sínum hópi. Yfirstjórnin sinnir
sameiginlegum verkefnum sveitar-
félaganna í landshlutanum, t.d.
skólamálum, þ.e. rekur alla skól-
ana í landshlutanum, og heilbrigð-
ismálum og samgöngumálum á
sama hátt.
Þetta stjórnkerfi gæti verið með
eftirfarandi hætti. Alþingi ákveður
fjárlög fyrir hið íslenska ríki og
deilir fjármagni milli hinna ýmsu
málaflokka og milli landshlutanna.
Síðan tekur yfirstjórn landshlut-
ans við. Hún ákveður hvernig fjár-
magni skuli skipt milli skólanna,
hvar eigi t.d. að byggja skólamann-
virki og heilsugæslustöðvar, vegi,
hafnir og flugvelli í samráði við
landsstjórnina. Samhliða þessari
breytingu er nauðsynlegt að fjár-
málastofnanir úti á landi verði
sjálfstæðar en lúti ekki yfirstjórn i
Reykjavík eins og nú gerist. Með
þessum hætti myndi bruðlið og
óráðsíðan, sem einkennir núver-
andi stjórnsýslukerfi, snarminnka.
Að minnsta kosti myndi það þá
ekki lengur viðgangast að full-
komnar heilsugæslustöövar séu
byggðar nánast hlið við hlið,
nokkrir kílómetrar séu milli stórra
og fullkominna íþróttahúsa í fá-
mennum sveitarfélögum svo dæmi
séu tekin. Heimamenn myndu
áreiðanlega fara betur með það fé
sem þeir fengju til ráðstöfunar, en
nú er dreift frá Reykjavík. Kjör-
dæmapot einstakra sveitarstjórna
og atkvæðaveiðar þingmanna hafa
sannarlega kostað þjóðina mikið.
30 þingmenn eru nóg
Þessi stjórnkerfisbreyting leiöir
það af sjálfu sér að verkefni Al-
þingis minnka og það getur snúið
sér að löggjafarstarfinu eingöngu.
Það er yfirdrifiö nóg að alþingis-
menn séu 30 talsins. Þá á að kjósa
á landsvísu með landið sem eitt
kjördæmi, þar sem landshlutarnir
hafa fengið fulla ábyrgð og stjórn
á sínum málum. Annað sem þessi
breyting gæti leitt af sér er að
snarminnka umsvif ráðuneytanna
í Reykjavík. Verkefnin eru komin
út á land til heimamanna og þarf
ekki lengur að sinna þeim með
óhemju starfsliði í ráðuneytunum.
Um leið er sjálfsagt að fækka ráöf-
herrum ríkisstjórnarinnar. EUefu
ráðherrar og jafnmargir aðstoðar-
ráðherrar hjá 250 þúsund manna
þjóð er hrein vitleysa.
JúUus Sólnes