Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1988, Blaðsíða 20

20
LAÖGARDAGUR 17. DES&MBBR 1988!
Lflcamsrækt______________________________x>v
Stafar offita af
röngum efnaskiptum?
Þeir sem eiga viö ofiituvandamál
að stríða kenna gjarnan röngum
efnaskiptum um hvemig líkamlegu
ástandi þeirra er komið.
„Ég þarf aðeins að horfa á mat og
þá hef ég bætt á mig aukakílóum.
En vinkona mín borðar miklu meira
en ég og er alltaf jafngrönn. Þetta er
ekkert annað en óréttlæti. Efnaskipti
líkamans hljóta að vera svona
hæg.“
Eitthvað í þessum dúr fá læknar
og aðrir sérfræðingar jafnan að
heyra frá þeim sem eiga í stríði við
aukakílóin. Þótt eitthvert eitt einhlítt
svar sé ekki hægt að gefa um orsök
offitu eru læknar sífellt að uppgötva
eitthvað nýtt þar að lútandi, til dæm-
is hvort efnaskiptin hafa eins mikil
áhrif og margir ætla.
Stafar offita einungis af gífurlegri
græðgi og ofáti?
Flestir sérfræðingar myndu svara
þeirri spumingu neitandi. Ekki er
það of feitu fólki sameiginlegt að vera
óstjómlega gráðugt. En samt sem
áður safnast aukafita á fólk vegna
þess að of mikillar orkuríkrar fæðu
er neytt; meiri en viðkomandi líkami
þarfnast og brennir. Er þarna um að
ræða mismunandi efnaskipti? Ef
manneskja, sem er of feit, borðar
nákvæmlega það sama og sú sem er
tággrönn og hreyfir sig jafnmikið eru
það þá röng efnaskipti sem valda of-
fituvandanum? Aukaorkan, sem
feita manneskjan innbyrðir, safnast
á skrokk hennar í formi fitu en sá
granni virðist brenna allri orkunni.
nokkuð þar að lútandi. En þá var
gerð rannsókn á hópi einstaklinga
sem útskýrði nokkuð þennan vanda.
Þátttakendurnir voru látnir lifa og
hegða sér algjörlega eins og venja
þeirra var en á hverjum degi drukku
þeir allir glas af vatni sem blandað
hafði verið ákveðnu efni. Þátttakend-
urnir voru síðan látnir safna saman
þvagprufum, einni á hverjum degi í
hálfan mánuð. Efnið, sem bætt var
út í vatnið, hafði þau áhrif á þvagið
að hægt var að útskýra ýmislegt í
sambandi við efnabrennsluna.
Rannsóknimar gáfu til kynna að
þyngri konurnar eyddu meiri orku
en þær léttari. En miðað við þyngd
ogþað hvað þær höfðu aöhafst þessa
daga var enginn munur á efnaskipt-
um þessara kvenna. Því gátu þessir
rannsakendur ekki útskýrt offitu
með því að efnaskipti einstaklinga
væru misjöfn og leiddu þar af leið-
andi til offitu eða að of feitir hreyfðu
sig minna með títtumtöluðum afieið-
ingum.
En þeir segjast hafa komist að or-
sökinni. Þátttakendurnir voru látnir
lýsa í smáatriðum öllu sem þeir
gerðu þennan hálfa mánuð og ekki
síður öllu sem þeir létu ofan í sig.
Þær upplýsingar, sem þeir grönnu
gáfu upp um matarhegðan sína, stóð-
ust nákvæmlega með tillitl til
brennslunar. Kaloríufjöldinn, sem
þeir innbyrtu, var í fullkomlega réttu
samræmi við brennsluna. Ekki var
hægt að segja það sama um flesta þá
feitu. Samkvæmt brennslunni létu
þeir 800-1000 fleiri kaloríur ofan í sig

Of feitir einstaklingar vilja oft kenna röngum efnaskiptum um hvernig komið er. Hvernig stendur á því að vinkona
mín, sem borðar síst minna en ég, fitnar aldrei á meðan ég blæs út um leið og ég opna munninn?
á degi hveijum en þeir sögðust gera. undir þann grun margra sérfræðinga meira en þeir segjast gera þegar þeir
Þessar niðurstöður renna stoðum að offitusjúklingar borði í raun leita lækninga og ráða.
Brennslan
könnuð til hlítar
í Bretlandi var fyrir skemmstu gerð
rannsókn á þessu vandamáli. Notast
var við svokallaðan brennsluvarma-
mæli. Þátttakendur í rannsókninni
dvöldu 36 tíma í litlu innsigluðu her-
bergi þar sem hægt var að mæla
efnabrennsluna nákvæmlega. Rann-
sakaðar voru tvær jafnháar konur í
einu en um helmingsmunur var á
líkamsþyngd þeirra. í ljós kom að
feita konan notaöi meiri orku en sú
granna. Þessar niðurstöður eru í
samræmi við niðurstöður annarra
svipaðra rannsókna sem gerðar hafa
verið á þessu viðfangsefni.
Gefnar eru tvær meginskýringar á
því hvers vegna feit manneskja notar
meiri orku en sú granna. Fyrst ber
að nefna að þegar fólk verður of
þungt eru aukakílóin um 75 prósent
hrein fita og um 25 prósent slappir
vöðvar. Því verður það sérstakt átak
fyrir líkamann að burðast með þess-
ar aukabyrðar og kallar það á aukna
orku. Vöðvar og sinar líkamans
þurfa meiri forða til að halda við-
komandi líkama gangandi.
Þessar rannsóknir, sem gerðar
hafa verið á þann veg sem að ofan
er lýst, eru nákvæmar og gefa vel til
kynna hvað á sér stað í likama fólks
við efnabrennslu. En óneitanlega
væri betra að gera rannsókn á dag-
legu lífi einstaklinga og bera efna-
brennsluna saman við eðlilegustu
aðstæður þeirra. Hvað á sér raun-
verulega stað? Eru lifnaðarhættir
feitra og grannra svo ólíkir að hægt
sé að útskýra þyngdarmuninn?
Ekki munur á
efnabrennslu
feitraoggrannra
Þangaö til fyrir nokkrum árum gátu
læknar ekki með góðu móti fullyrt
í miðju jólastressinu
Nú þegar jólaundirbúningurinn
er að komast í hámark og sjá má
menn og konur þeysast um borg
og bý til að redda öllu því sem þyk-
ir tilheyra fyrir jólin fer ekki hjá
því að stressið geri vart við sig. Það
þarf að kaupa þetta og hitt, senda
eitt og annað, baka, skreyta, passa
upp á að enginn fari í jólaköttinn
og allt þetta sem þarf ekki að telja
upp. Þessi tími fram að jólum, sem
mörgum finnst ekki síðri en sjálf
hátíðin, verður að hálfgerðri mar-
tröð á sumum bæjum. Engan
skyldi undra þótt trimmurum og
öðrum slíkum fækkaði á götunum
á næstu dögum og að færri tækju
hundrað metrana í hádeginu. „Það
er enginn tími til slíks.“
En einmitt þegar svona stendur
á er aldrei nauðsynlegra að geta
slakað á á milli. Því ætti enginn að
afsaka sig þessa dagana með þvi
að annríkið hefði náð. yfirhöndinni.
Sundsprettur, örlítið trimm eða
bara algjör slökun heima í sófa
getur gert kraftaverk í dagsins önn,
ekki siður í kringum jólin en aðra
daga. Dragið því hlaupaskóna eða
sundbolinn hið fyrsta aftur út úr
skápunum, annars hættir þeim
hlutum til að fá að dúsa þar þangað
til einhvem tíma á næsta ári.
Heilsumolar:
Margar konur, sem langar til að
æfa með lóðum, veigra sér við því
vegna þess aö þær em hræddar við
að verða of vöðvamiklar. Það kem-
ur ef til viU einhveijum á óvart að
rannsóknir sýna að konur geta
ekki orðið jafnsterkar og karlar.
Líkamsbygging þeirra og samsetn-
ing vöðva og fitu er einfaldlega
öðruvisi frá skaparans hendi. Því
þurfa hormónar eða annað slíkt að
koma til sögunnar ef kona vill endi-
lega verða eins og karlmaður að
líkamlegu atgervi. Athugun, sem
gerð var á hópi karla og kvenna
sem vógu 70 kíló, leiddi í í ljós að
efri hluti líkama kvennanna var 50
prósent veikbyggðari en karlanna.
Hins vegar munar ekki eins miklu
á styrk kynjanna þegar komið er
að neöri hluta líkamans. í mjöðm-
um og fótleggjum höfðu konur 30
prósent minni styrk en karlarnir.
Samsetning vöðva og fitu skiptir
hér sköpum. Líkami karlmanna er
að jafnaði mun vöðvameiri en
kvennanna. Konur þurfa þess í stað
að burðast með hærra hlutfall fitu
en vööva.
Ferskur ananans er ekki einung-
is sérlega bragðgóður og frískandi
heldur er hann ágætis húðvemd-
unarmeðal. Hann er ríkur af en-
síminu bromelain sem eykur end-
umýjun nýrra húðfrumna. En virk
endumýjun húðfrumnanna er
nauðsynleg til að viðhalda frísk-
legu hörandi.
Á þessum árstíma em margir
sem kvarta undan því að þeir eigi
erfiðara með svefn, séu sífellt að
vakna á nóttunni, gangi illa að
sofna og eigi svo í hinum mestu
erfiðleikum með að koma sér fram
úr á morgnana. Það getur verið ráð
við þess háttar vanda að huga að
hitanum. Ekki er ólíklegt að hitinn
sé of hár í svefnherberginu en hann
á ekki að fara yfir 25 gráður þar
sem sofiö er. Allt of margir sofa í
of miklum hita og fá ekki nóg súr-
efni. Ferskt loft getur gert krafta-
verk fyrir þá sem eiga í þessum
erfiðleikum. Hafðu því rifu á
glugganum og lækkaðu hitann á
ofninum, sé hann of hár, áður en
þú leggst í rekkju. Þig mun öragg-
lega dreyma betur.
Nærri helmingur kvenna finnur
fyrir spennu í bijóstunum fyrir tíð-
ir og meðan á þeim stendur. Slík
spenna getur verið óþægileg en
hægt er aö koma í veg fyrir hana,
eða að minnsta kosti mirmka hana,
með því að huga að mataræðinu.
Rétt fyrir tíðir er konum ráðlagt
að skera niður fitumagnið í fæð-
unni og leggja áherslu á kolvetnis-
ríka fæðu, svo sem grænmeti,
ávexti og gróft brauð.
Það hefur löngum veriö talið að
áfengisdrykkja þungaðra kvenna
hafi óæskileg áhrif á börnin. Böm-
in fæðist léttari ef móðirin hefur
neytt mikils áfengis á með-
göngunni og þar fram eftir götun-
um. En ný bandarísk rannsókn
sýnir fram á að áfengisvenjur feð-
ranna hafi mun meiri áhrif á fó-
strið en drykkja kvennanna.
Ruth E. Little, sem stóð fyrir
þessari rannsókn, athugaði
drykkjuvenjur 377 verðandi feðra.
Um helmingur karlanna fékk sér
neðan íðí daglega en hinn helming-
urinn mun sjaldnar og sumir aldr-
ei. Þegar bömin litu dagsins ljós
var það tilfellið að böm feðranna,
sem drukku daglega, vógu um 200
grömmum minna en böm hinna.
bömin með fyrrgreindum hætti.
Böm kvenna, sem drekka á með-
göngunni, era að meðaltali um 70
grömmum léttari þegar þau fæðast
en böm þeirra kvenna sem neyta
lítils áfengis.