Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1990, Qupperneq 12

12
MÁNUDAGUR 3. DESEMBER 1990.
BÚSTÖRF
Tilraunastöð Háskóla islands í meinafræði að Keldum
óskar að ráða starfskraft við búrekstur stofnunarinnar.
Starfssvið: Skepnuhirðing, heyskapur og önnur úti-
vinna, aðstoð við blóðtökur og fleira.
Skriflegum umsóknum, merktum „Bústörf', skal skil-
að til Tilraunastöðvar Háskóla íslands í meinafræði
að Keldum, Pósthólf 8540, 128 Reykjavík, fyrir 10.
desember 19S0.
^ VATNSVIRKINN HF.
ÁRMÚLA 21 SÍMAR 686455 — 685966
LYNGHÁLSI 3 SÍMAR 673415 — 673416
Meiming______________dv
Trúfræði í klæði-
legum íslensk-
um búningi
Það er skammt stóra högga á milli í útgáfustarfsemi
guðfræðideildar. Nýútkomið er viðamikið hefti um
biblíuþýöingar í sögu og samtíð (Ritröð Guðfræðistofn-
unar 4/1990). Hér í blaðinu hefur verið getið ritsins
Trúarlíf íslendinga eftir þá dr. Björn Bjömsson og dr.
Pétur Pétursson (Ritröð Guðfræðistofnunar 3/1990) og
útkoma þess kölluð kirkjusögulegur viðburður. Út-
koma þess rits sem hér er til umsagnar er ekki síður
merkur viðburður. Það hefur nefnilega ekki gerst áður
að gefið sé út íslenskt yfirlitsrit yfir kristna trúfræði.
Ýmsar bækur hafa vissulega sést áður, sem gefið hafa
greinargóða lýsingu á ýmsum þýðingarmiklum þátt-
um hinnar kristnu trúar. Má þar nefna bækur nýguð-
fræðinganna Jóns Helgasonar, Grundvöllurinn er
Kristur (1915), og Friðriks J. Bermanns, Trú og þekk-
ing (1916), svo og bók Sigurðar Einarssonar, Kristin
trú og höfundur hennar (1941) og jafnvel mætti nefna
hið gagnmerka hirðisbréf Sigurbjörns Einarssonar
biskups, Ljós yfir land (1960). En engu þessara rita var
ætlað að spanna alla trúfræðina eins og bók dr. Ein-
ars gerir.
Dr. Einar Sigurbjörnsson, sem er prófessor í trú-
fræði við guðfræöideild Háskóla íslands, eins og faðir
hans, dr. Sigurbjörn Einarsson, á árum áður, hefur
reynst afkastamikill fræðimaður. Doktorsritgerð sína
varði hann í Lundi þrítugur að aldri (1974) og síðan
hefur hann sent frá sér bækurnar Orðið og trúin (1976)
og Kirkjan játar (1980) auk fjölmargra greina í útlend
og innlend tímarit.
Bókin Credo skiptist í sex hluta: 1. Forspjall trúfræð-
innar. 2. Sköpunarguðfræði. 3. Kristsfræði. 4. Heilagur
andi. 5. Kirkjan og trúarlífið. 6. Vonin í heilögum anda.
Jákvæð afstaða til
játninganna
Margir munu kannast við aö nýguðfræðin svokall-
aða, sem þeir Jón Helgason (1866-1942) og Haraldur
Níelsson (1868-1928) ruddu braut hér á landi um alda-
mótin síðustu, hafi mótað heila kynslóð íslenskra
presta. Eitt einkenni þeirrar guðfræðistefnu var að
vinna gagnrýnum biblíurannsóknum þegnrétt í ís-
lenskri guöfræði. Annað einkenni var mjög gagnrýnin
afstaöa til játninga kirkjunnar.
Ekki þarf lengi að blaða í bók Einars Sigurbjörnsson-
ar til að sjá hvar skilur leiöir með honum og aldamóta-
guðfræðingúnum íslensku. Það kemur fram í hinni
jákvæðu afstöðu hans til játninganna. Þessi afstaða
hans kemur strax fram í kaflanum um stefnu ritsins
(s. 31) þar sem hann segist ganga „út frá fornkirkju-
legu játningunum."
Hins vegar tekur Einar undir með aldamótaguð-
fræðingunum um að nauðsynlegt sé að kanna.söguleg-
an uppruna Biblíunnar, enda megi heita að þessi
„sögulegi biblíuskilningur" sé nú ráðandi stefna með-
al guðfræðinga af öllum kirkjudeildum. Hann talar
um Biblíuna sem tímabundinn búning um eilíf sann-
indi.
„Allur maðurinn á hlutdeild
í eilífa lífinu“
Því miður er hér ekki rúm til annars en að nefna
örfá atriði um túlkun höfundar á einstökum þáttum
hinnar kristnu trúar. Um sköpunarsöguna fáum viö
að vita að hún sé ekki sögð í þeim tilgangi að skýra
uppruna heimsins í einstökum atriðum heldur sé hún
tjáning þeirrar trúar, að lífið eigi sér höfund og eigi
aö bera höfundi sínum vitni (s. 111). „Syndafallssagan
er í eðli sínu sígild dæmisaga um lífið á jörðu“ (s. 133).
í kaflanum um ævi Jesú vekur sérstaka athygli hversu
hátt dr. Einar gerir Jóhannesgarguðspjalli undir höfði
og telur þaö um margt áreiðanlegra en samstofna guð-
spjöllin og gengur þar gegn hefðbundinni skoðun. Hins
vegar er höfundur í fullu samræmi við kirkjulega
hefð er hann undirstrikar mikilvægi upprisunnar.
„Vegna upprisunnar frá dauðum fullyrðá kristnir
menn um Jesú, að hann sé sá sem birti hvað Guð er
og líka hvað maðurinn er“ (s. 252). í umfjöllun sinni
um friöþæginguna leggur höfundur áherslu á að hún
sé í senn hlutlæg og huglæg, þ.e. dauði Jesú á krossi
var ekki hugarburður, heldur atburður sem átt hafði
sér staö í tíma og rúmi, en jafnframt breytti þessi at-
burður samskiptum Guðs og manns (s. 277). Um deilur
þær sem lengi hafa verið hér á landi um orðalag 3.
greinar Postullegu trúarjátningarinnar, hvort segja
skuli „upprisu holdsins", „upprisu dauðra“ (Handbók
1934) eða „upprisu mannsins" (Handbók 1981) segir
dr. Einar að síðastnefnda orðalagið nái vel merkingu
frumtextans. „Það er allur maðurinn, sem á að eiga
hlutdeild í eilífa lífinu, ekki sálin ein eða andinn" (s.
484).
Einar Sigurbjörnsson.
Bókmeimtir
Gunnlaugur A. Jónsson
Hefðbundin trúfræði
Hiö latneska heiti bókarinnar, Credo, er til þess fall-
ið að undirstrika hið hefðbundna við hana og tengslin
við játningar kirkjunnar. E.t.v. heföi verið meira við-
eigandi að velja bókinni íslenskt heiti, því vissulega
er bók Einars íjarri því að vera endursögn á erlendum
trúfræðiritum. Hann vitnar mjög í íslenskt trúarskáld,
einkum Hallgrím Pétursson og Passíusálma hans, í
Brynjólf biskup Sveinsson, einnig mikiö í Helga Hálf-
dánarson (og stendur greinilega nær honum heldur
en Jóni syni hans, upphafsmanni nýguðfræðinnar á
íslandi), í Lilju Eysteins, í Galdra-Loft, Sæmund fróða
og svo mætti lengi telja. Hér er því klassísk, játninga-
trú guðfræði færð í klæðilegan íslenskan búning þar
sem efniviður hefur mjög verið sóttur í íslenska trúar-
sögu fyrri alda, og leynir sér ekki hversu vel höfundur
er heima í sögu guðfræðikenninganna, enda tala sam-
kennarar hans við guðfræðideildina stundum um
hann í gamni og alvöru sem guðfræðiorðabók sem
tímasparnaður sé að fletta upp í! Ætti maður á móti
að benda á einhveija veikleika ritsins þá yrði helst
fyrir að óska eftir meiri umræðu við ýmsar af áber-
andi stefnum samtímans innan guðfræðinnar, s.s.
kvennaguðfræði og frelsungarguðfræði. Ýmislegt af
því sem er ofarlega á baugi í umræðu samtímans fær
þó nokkra umfjöllun, t.d. vistræöi.
Trúfræðin er í vissum skilningi höfuðgrein guð-
fræðinnar. Segja má að í henni sameinist allar hinar
greinarnar með einum eða öðrum hætti. Það er því
ekkert áhlaupaverk aö semja yfirlitsrit um kristna
trúarfræði, er nái til allra meginþátta hennar. Enda
sýnir reynslan erlendis frá að slíku verki hafa guð-
fræðingar yfirleitt ekki gengið frá til útgáfu fyrr en í
lok æviskeiðs síns. Það er því mikið fagnaðarefni að
dr. Einar Sigurbjörnsson prófessor skuli þegar korn-
ungur (á mælikvarða guðfræðinga) senda frá sér slíkt
rit. Vonandi á það eftir að leiða til mikillar umræðu,
þó vissulega hafi sú umræða að miklu leyti enn látið
á sér standa hjá þeim sem helst hafa forsendur til að
taka þar til máls. Þetta viðamikla og vel samda rit á
sannarlega aðrar og betri móttökur skilið en þögnina.
Hafi höfundur heilar þakkir fyrir framtak sitt.
Einar Sigurbjörnsson
Credo. Kristin trúfræði.
494 bls.
Háskólaútgátan - Guðfræðistofnun