Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1991, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 18. MAÍ1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Davíð og Gorbatsjov
Davíð Oddsson hefur komizt að raun um, að erfiðara
er að fást við lénsherrana i þingflokki sjálfstæðismanna
en áður var að fást við liðsforingjana í borgarstjórnar-
flokki sjálfstæðismanna og að agaleysi þingflokksins
getur líka hlaupið í hlýðinn borgarstjórnarflokk.
Davíð hefur rekið sig á kerfisbundinn vanda, sem á
rætur í kjördæmaskipuninni. Efsti maður á listá Sjálf-
stæðisflokksins í hverju kjördæmi má heita öruggur um
þingsæti, hvað sem tautar og raular. Hann sækir vald
sitt til kjördæmis, en ekki til flokksformanns.
Efsti maður á lista flokksins í hverju kjördæmi þarf
helzt að skaffa, ef kjördæmið er ekki Reykjavík eða
Reykjanes. Hann þarf að gæta þess, að kjördæmið verði
ekki út undan, þegar úthlutað er herfangi hafnarsporða
og skólahúsa. Það gerir hann traustan í sessi.
Þingmaðurinn þarf ekki að vera vinsæll meðal al-
mennings í héraði. Hann þarf að hafa sæmilegt traust
meðal helztu oddvita sinna heima í héraði og vera dug-
legur við að leysa vanda sveitarstjórna. Að öðru leyti
þarf hann ekki að vinna sig í álit meðal kjósenda.
Sverrir Hermannsson var svo óvinsæll, að fylgishlut-
deild Sjálfstæðisflokks á Austurlandi minnkaði kosning-
ar eftir kosningar, meðan hann var efsti maður listans,
og varð að lokum langminnst á landinu. Samt var hann
traustur í sessi, varð ráðherra og síðan bankastjóri.
Þegar Sverrir var hættur, byrjaði fylgishlutdeild
flokksins í kjördæminu að vaxa á nýjan leik. Hið sama
gerist sennilega með fylgishlutdeild flokksins á Norður-
landi eystra, sem hefur minnkað undir forustu Halldórs
Blöndal. Þegar hann hættir, fer fylgið aftur að vaxa.
Það var ekki Egill á Seljavöllum, sem var verðlaunað-
ur með ráðherratign fyrir aukna fylgishlutdeild á Aust-
urlandi. Það var Halldór Blöndal, sem fékk ráðherra-
verðlaun fyrir ósigur á Norðurlandi eystra og fyrir met
í útstrikunum. Markaðslögmálin eru skrítin í pólitík.
Þingflokkur sjálfstæðismanna er fullur af svona smá-
kóngum. Þeir réðu því, að andstæðingar Davíðs Odds-
sonar frá formannskjöri fengu þrjú ráðherraembætti
af fimm, og að enginn stuðningsmaður Davíðs náði slíku
embætti. Þingflokkurinn fór sínu fram gegn vilja Davíðs.
Smákóngar, sem sækja vald sitt heim í hérað, en
ekki til flokksformanns, réðu því líka, að frambjóðandi
formannsins til formennsku í utanríkismálanefnd féll
fyrir fyrrverandi talsmanni flokksins í nefndinni. Hann
fékk fimmtán atkvæði gegn ellefu atkvæðum hins.
Ofan á allt þetta á hinn nýi formaður afar erfitt með
að standa við samkomulag við samstarfsflokkinn í ríkis-
stjórn. Halldór Blöndal neitar að láta af hendi land-
græðslu og skógrækt til hins nánast verkefnislausa
umhverfisráðuneytis. Og við þessa neitun situr.
í gömlum smákóngaklúbbi á borð við þingflokk sjálf-
stæðismanna gilda óskrifuð lögmál um starfsaldur og
langvinna slípun í samstarfi smákónga. í þessum hópi
er hinn nýi formaður eins og hver annar nýliði, sem
siða þarf og laga að venjum og háttum þingflokks.
Á sama tíma hefur losnað svo um tök formannsins á
hði hans í borgarstjórn, að það neitar að samþykkja
borgarstjóraefni hans. Því máli hefur nú verið skotið á
frest, meðan reynt verður að sætta málið. Þegar köttur-
inn er farinn, bregða mýsnar á leik.
Valdasöfnun Davíðs minnir á Gorbatsjov í Sovétríkj-
unum, sem hleður á sig titlum, en fær samt ekki við
neitt ráðið, því að ýmsir smákóngar ráða ferðinni.
Jónas Kristjánsson
Mitterrand
hrókfærir fyrir
næstu sóknarlotu
Á tíu ára afmæli forsetatignar
Francois Mitterrands í Frakklandi
hafa heimsblööin veriö full af út-
tektum á ferli eina fyrirstríðs-
mannsins sem eftir er í hópi evr-
ópskra áhrifamanna. Og aðdáunin
leynir sér ekki.
Niðurstaða Wilhams Pfaffs í Int-
ernational Herald Tribune er til
dæmis að Mitterrand hafi fullnað
það verk sem de Gaulle hóf. Hann
sýndi í verki að stjórnarskrá
fimmta lýðveldisins stenst, með
sambúðinni við hægri stjórn Jac-
ques Chiracs á árunum 1986 til
1988. En það megnaði hann, segir
Pfaff, vegna þess að áður hafði
hann frelsað frönsku vinstrifylk-
inguna undan oki goðsagna sinna
og hugmyndafræða, sumra alda-
gamalla. Það verk er hliðstætt því
sem de Gaulle vann á hægri væng
stjórnmálanna.
Mitterrand er sjálfum sér líkur í
því að nota valdaafmælið til aö
skipta um forsætisráðherra. Með
því slær hann margar flugur í einu
höggi. Hann minnir á hvar raun-
verulegt vald býr í frönsku stjórn-
kerfi. Hann fullnægir vonum al-
mennings, sem virðir forseta sinn
ekki síst fyrir hæfúeika hans til að
koma á óvart og fitja upp á ein-
hverju nýju. Loks leitast hann við
að búa í haginn fyrir sig og flokk
sinn undir þá áfanga sem blasa
helstir við í frönskum stjómmálum
fram á miðjan áratuginn.
Ekki kom allsendis á óvart að
Michel Rocard skyldi láta af for-
sætisráðherraembætti. Hann hefur
síðan 1988 stýrt minnihlutastjóm,
sem í tug skipta hefur orðið að
koma málum sínum fram á þingi
með því að gera þau að fráfararat-
riði og nota sér að stjómarandstað-
an er ekki fíkin i þingrof og nýjar
kosningar.
Þar að auki, eða máske þess
vegna, er farið aö merkja þreytu á
stjórninni. Upp hefur komið erfitt
mál vegna afskipta ráðherra af
rannsókn á fjárreiðum Sósíalista-
flokksins í síðustu kosningabar-
áttu. Samdráttar gætir í atvinnulífi
með vaxandi atvinnuleysi.
Mitterrand kom verulega á óvart
með því að fela konu, Edith Cres-
son, stjórnarmyndun, fyrstri
franskra kvenna. Hún gaf strax til
kynna að markmið sitt væri að
breikka grandvöll stjómarinnar á
þingi. Þegar þetta er ritað er ráð-
herralisti óbirtur svo ósýnt er
hvemig það tekst.
í ávarpi til frönsku þjóðarinnar í
tilefni af stjómarskiptunum sagði
forsetinn að meginverkefni stjóm-
ar Cresson yrði að styrkja franskt
atvinnulíf tíl að takast á við verk-
efnin sem við blasa á sameinuðum
markaði Evrópubandalagsins frá
1993. Forsætisráðherrann hefur
sérstök skilyrði til að gegna því
hlutverki. Hún hefur verið land-
búnaðarráðherra, ráðherra utan-
ríkisverslunar og síðast ráðherra
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Evrópubandalagsmála. Hún er því
nákunnug atvinnuvegunum, og út-
flutningsgreinum sérstaklega.
En fleira gerist 1993 en að samein-
aði markaðurinn gengur í gildi. Þá
rennur einnig út kjörtímabil
Frakklandsþings sem nú situr.
Cresson er bersýnilega ætlað að
halda svo á málum aö Sósíalista-
flokkurinn geti gengið til þeirra
kosninga sigurstranglegur.
Ekki síst afreka Mitterrands er
að Sósíalistaflokkurinn, sem var
reistur úr rústum undir forustu
hans, er nú orðinn eðlilegur stjórn-
arflokkur í frönsku almenningsá-
liti. Að sama skapi eru hægri flokk-
arnir sundraðir og sundurþykkir,
að verulegu leyti vegna togstreitu
um forustuhlutverk milli Chiracs
og Valéry Giscards d’Estaings.
Lengra framundan eru svo for-
setakosningamar 1995. Þegar Mit-
terrand ávarpaði Frakka út af
stjórnarskiptunum, bar hann lof á
Michel Rocard og gat þess að vænt-
anlega ætti hann eftir að koma
frekar við sögu í þágu lands og
þjóðar. Bar þar nýrra við, því eng-
um hefur dulist að litlir kærleikar
hafa löngum verið með forsetanum
og fráfarandi forsætisráðherra.
Það kemur til, auk skoðanamun-
ar um fráhvarf frá gömlum
flokkskreddum, þar sem Rocard
vildi fara hraðar en Mitterrand, að
sá fyrrnefndi gerði sig hvað eftir
annað líklegan til að keppa við hinn
síðarnefnda, jafnt um flokksfor-
ustu og tilnefningu í forsetafram-
boð. Undanfarið hefur ekki farið
leynt að Rocard stefnir að því að
verða forsetaefni sósíalista 1995.
Nú hefur hann frjálsar hendur til
að hefja undirbúning að því verk-
efni, og jafnframt svo gott sem
handayfirlagningu síns gamla
keppinautar. Forsætisráðherra-
skiptin nú em því skilnaður af
skynsemd, eins og einn franski
fréttaskýrandinn orðaði það.
Rocard hefur ætíð gert sér far um
að skírskota ekki síður til miðju-
fylgis en vinstri manna. Það á hann
auðveldara með að gera laus úr
forsæti ríkisstjórnar. Jafnframt er
það honum í hag að vinstri fylking-
in í Sósíalistaflokknum, CERES, er
í nokkurri upplausn eftir að for-
ingja hennar, Chévenement, var í
rauninni vikið úr sæti landvarna-
ráðherra fyrir að leggjast gegn
ákvörðun Mitterrands um að
Frakkland skyldi taka fullan þátt í
herferðinni gegn hernámi íraks í
Kuvæt.
Á hinn bóginn 'er ekki vafi á að
stjómarforusta Cresson er til þess
fallin að færa ímynd og stefnu rík-
isstjórnarinnar nokkur strik til
vinstri. Hún vék úr embætti ráð-
herra Evrópubandalagsmála vegna
þess að hún taldi meðráðherra sína
of trega til að styðja við bakið á
frönskum fyrirtækjum í erfiðleik-
um. Sá samdráttur sem þá var að
hefjast hefur nú fært atvinnuleysi
meðal fransks verkafólks yfir níu
af hundraði.
Af þeirri leikni sem Mitterrand
er lagin hefur hann því notfært sér
athyglina sem embættisafmælið
vekur til að breikka skírskotun
Sósíalistaflokksins til beggja
handa, inn á miðjuna og út á
vinstra vænginn. Með því móti
hyggst hann búa svo í haginn að
sigurlíkur flokksins verði í há-
marki, bæði í þingkosningum 1993
og forsetakosningum 1995.
En það er ekki aðeins stjórn-
málaleiknin sem skýrir dálæti
Frakka á Francois Mitterrand.
Hann hefur fullnægt þörf þeirra
fyrir að staðfesta og skýra ímynd
Frakklands sem forustuafls í
menningu og hstum. Þar era eink-
um til varanlegra minja þrjár bygg-
ingar í París, glerpíramítinn sem
gerbreytt hefur aðgangi að Lo-
uvre-safninu, Bastilluóperan og
nýja þjóðbókasafnshúsið sem enn
er í byggingu.
Magnús Torfí Ólafsson
Edith Cresson í fyrri daga á dansgólfinu með einum fyrirrennara sínum í embætti forsætisráðherra Frakk-
lands, Laurent Fabius. Símamynd Reuter