Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.1992, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 1992. !
Bíöum spennt
eftir tvíburunum
- segja Árdís Indriðadóttir og Bjöm Ingi Óskarsson sem eiga von á glasatvíburum
„Ég fór fyrst í aðgerð 1988 til að opna
eggjaleiðarana. Þá var mér sagt af
þeim lækni sem gerði aðgerðina að
árið 1990 yrði byijað á glasafrjóvgun
hérlendis svo við ákváðum að bíða,“
segir Árdís Indriðadóttir. Hún og eig-
inmaður hennar, Bjöm Ingi Óskars-
son, eiga von á glasatvíburum í þess-
um mánuði. Þau búa ásamt 11 ára
gömlum syni Árdísar, Davið Braga
Björgvinssyni, í litlu raöhúsi á
Skagaströnd. Bæði vinna þau í
rækjuverksmiðjunni en Árdís hefur
verið frá störfum síðustu mánuði.
Árdís hafði auk þess vinnu sem
bókavörður og hefur unnið við það
nokkra tíma á viku á meðgöngutím-
anum. Bjöm er 29 ára og Árdís 33
ára og hafa þau verið saman síðan
1982 eöa í tíu ár. Árið 1986 fóm þau
að leita læknis vegna bamleysis.
Fram til þess að glasafrjóvganir
hófust hér á landi var algengt að hjón
leituðu aðstoðar lækna í Englandi.
Bjöm og Árdís leiddu aldrei hugann
að þeim möguleika af því að til stóð
að byrja hérlendis með slíkar aðgerð-
ir. Fljótlega voru þau sett á biðhsta
hérna heima og í fyrrahaust hófst
aðgerðin eftir viðtöl og ýmsar rann-
sóknir.
Aðgerðin
heppnaðist strax
í byrjun desember voru egg tekin
til frjóvgunar. Sú aðgerð er tiltölu-
lega einföld og mátti Árdís fara heim
samdægurs. Tveimur dögum síðar
vora frjóvguðu eggin sett upp í legið.
Þau vora svo lánsöm að aðgerðin
heppnaðist strax. Að aðgerð lokinni
tók við hálfsmánaðar erflð bið fyrir
þau áður en úr því fékkst skorið að
um þungun væri að ræða.
„Ég held ég hafi aldrei keyrt eins
varlega til Skagastrandar og eftir
aðgerðina enda var ég með dýrmæt-
an farm,“ segir Björn hressilega.
Árdís var ekki eins bjartsýn í
fyrstu. „Mér fannst aUt eins líklegt
að aðgerðin hefði misheppnast. Þeg-
ar maður hefur farið í ýmsar aðgerð-
ir til þess að eignast barn verður
maður ósjálfrátt svartsýnn og gerir
sér engar vonir," segir Árdís.
Tvíburar í nýársgjöf
Staðfesta þurfti þungunina með
blóðprufu og þurftu þau að fara eina
ferð ennþá til Reykjavíkur. Aftur
fóra þau til Reykjavíkur um áramót-
in og 2. janúar var gerð sónarskoðun
sem sýndi að Árdís gekk með tví-
bura.
„Ferðimar til Reykjavíkur í sam-
bandi við þetta era orðnar nokkuð
margar," segir Björn. „Fyrst meðan
á undirbúningi stóð, meðan aðgerðin
var framkvæmd og eftir að frjóvgun
hafði tekist."
Kostnaður í sambandi við glasa-
fijóvgun er töluverður. Þegar Árdís
og Björn fóra í aögerðina kostaði hún
ekkert en frá áramótum var heimil-
uð gjaldtaka sem er 105 þúsund krón-
ur í fyrstu aðgerð, 60 þúsund fyrir
aðra og 60.000 fyrir þriðju. Hvað
fmnst þeim um þessa gjaldtöku?
„Mér finnst þetta ipjög óréttlátt,"
segir Árdís. „Konur geta farið í fóst-
ureyðingu án þess að borga og allir
geta farið í áfengismeðferð án þess
að leggja fram pening. En ef þú vilt
eiga barn verðurðu að greiða fyrir
það sérstaklega."
En þótt þau hafi ekki þurft að
greiða fyrir aðgerðina sjálfa hefur
hún kostað töluverð fjárútlát. Ferð-
irnar frá Skagaströnd til Reykjavík-
ur era ófáar en húsnæði fengu þau
hjá vandamönnum í borginni. í hvert
sinn, sem þau fóru til Reykjavíkur,
urðu þau að taka sér launalaust frí.
Glasafrjóvgun telst ekki til veikinda
og því fengu þau hvorki veikinda-
greiðslur frá vinnuveitanda né
tryggingum til að byija með. Af því
að Árdísi var bannað að vinna þegar
leið á meðgönguna fékk hún veik-
indagreiðslur og síðan tóku trygging-
ar við.
Stuðningur
vinnuveitenda
„Það skal tekið fram að vinnuveit-
endur okkar hafa stutt okkur með
þvi að greiða mér laun fyrirfram sem
ég vinn smátt og smátt upp í,“ segir
Björn. „Ferðirnar tóku okkur lengri
tíma en ella þvi við stóðum í þessu
um miðjan vetur þegar allra veðra
er von. Mér fmnst allt 1 lagi að taka
tillit til aðstöðumunar þeirra sem
búa úti á landi."
Flýgur fiskisagan
Foreldrar Árdísar pössuöu Davíð
Braga í öll skiptin meðan þau vora
í Reykjavík. Þau sögðust hafa hjildið
Árdís og Björn bíða spennt eftir tvíburunum. Hún segist aldrei hafa verið glasafijóvguninni fyrir sig og nán-
svona fyrirferöarmikil áður. DV-myndGVA ustu fjölskyldu til að byrja með.
Glasafrjóvgunardeild Landspítalans heimsótt:
Fjörutíu glasaböm á leiðinni
Starfsfólk glasafrjóvgunardeildar er nýkomið til starfa eftir sumarfrí og
fyrsta glasabarnið komið í heiminn. F.v. Sigríður Þorsteinsdóttir, Svafa Sig-
urðardóttir, Júlíus Gísli Hreinsson, Áslaug Hauksdóttir og Þórður Óskars-
son. DV-mynd GVA
Fyrsta íslenska glasabamið er fætt
og rúmlega 40 era á leiðinni. Biðin
er núna eitt ár en það þýðir 25 pör á
mánuði tíu mánuði ársins eða 200 til
250 pör á ári.
Þetta kemur fram í samtali við
Þórð Óskarsson, lækni og sérfræðing
í glasafrjóvgunum. Þórður er eini
sérfræðingurinn hérlendis í glasa-
fijóvgunum og lærði hann í Skot-
landi og starfaði síðan á Hammer-
smith sjúkrahúsinu í London.
Glasaflóvgunardeildin á kvenna-
deild Landspítalans lætur lítið yfir
sér. Rétt við innganginn, þar sem
ritarar vpra áður, hefur verið útbúið
htið hom fyrir starfsemina. Þar er
sónarherbergi, aðgerðarstofa, ein-
angrað herbergi fyrir líffræðinga, tvö
rúm og móttaka. Deildin er því lítil
og heimilisleg, eins og þeir vitna um
sem hana hafa sótt. Fastir starfs-
menn era aðeins fimm að Þórði
meðtöldum. Það era hjúkranarfræð-
ingamir og ljósmæðumar Áslaug
Hauksdóttir og Sigríður Þorsteins-
dóttir og líffræðingamir Júlíus Gísh
Hreinsson og Svafa Sigurðardóttir.
Biðlistar styttast
Þórður segir að líklegast komi bið-
hsti með að styttast því nú sé verið
að vinna niður þær beiðnir sem safn-
ast hafi saman meðan á undirbún-
ingi að stofmm stóö.
„Stærsti hlutinn er fólk sem hefur
beðið eftir þessu hér heima, aðrir
hafa reynt 2-3svar erlendis án árang-
urs eða hafa lokið þeim þremur
skiptum sem Tryggingastofmm að-
stoðar við,“ segir Þórður. „Til lang-
frama tel ég að þetta sé hæfilega stór
deild til þess að sinna íslandi en í
byijun verða biðhstarnir nokkuð
langir."
Raðast fólk inn á biðlistana eftir
því hvenær það sækir um eða er til
forgangshópur?
„Þegar við byijuðum var bunki á
borðinu með rúmlega hundrað
beiðnum. Því var reynt að raða niður
eftir því sem beiðnimar bárust. Eins
var tekið tilht til aldurs og reynt að
láta það fólk bíða skemur. Svo bæt-
ast nýjar beiðnir á listann og þær
raðast eftir því hvenær þær koma
inn.“
Yfirfimmtíu
þunganir
Hvað hafa verið geröar margar
aðgerðir í dag?
„Við höfum framkvæmt 99 egg-
heimtur og khnískar þunganir eru
jdir 50 talsins," segir Þórður. „Th
skoðunar hafa komið fleiri en nærri
tuttugu pör hafa ekki komist það
langt að eggheimta hafi verið gerð.
Þaö helgast að því að þegar hormóna-
meðferð byijar hafa eggjastokkar
ekki svarað meðferðinni nægilega
vel til þess að hægt sé að halda
áfram.“
Þórður segir að meðganga sé alveg
eins hjá þeim glasaþunguðu og nátt-
úrulega þunguðu og ekki séu meiri
líkur á fósturláti hjá glasamæðram.
„Þegar á heildina er htið er það
ipjög svipað og viö venjulegar þung-
anir. Viðmiðunartölur geta orðið
hærri því við rannsökum og skráum
öll fósturlát sem verða eftir glasa-
fijóvgun. Fósturlát eftir náttúruleg-
ar þunganir koma ekki öh til með-
ferðar á sjúkrahúsi og era því aldrei
skráð. Eins eru jafnar líkur á að eitt-
hvað sé að barni sem veröur til við
glasafijóvgun og því sem verður til
við náttúrulega þungun."
ítarlegar rannsóknir
Eftir að egg hafa verið tekin úr
konunni era þau fijóvguð með sæði
mannsins. Fijóvgun verður við
samruna eins eggs og einnar sæðis-
frumu. í sumum tilfehum renna
saman eitt egg og tvær sæðisfrumur.
Það er óeðhleg fijóvgun og aldrei
getur orðið bam úr því.
„Það vinsum við út eftir ítarlegar
rannsóknir. Við verðum að skoða
eggin á nákvæmlega réttum tíma th
þess að koma í veg fyrir aö við setjum
upp fósturvísa sem aldrei geta orðið
að bami. En að tryggja einhver
ákveðin einkenni í barni er útilokað.
Sums staðar erlendis era menn byij-
aðir að úthoka ættgenga gaha sem
hægt er að leita uppi og setja aðeins
upp heilbrigð egg hvað þennan eina
galla varðar."
Líkur á fjölburafæðingum eru
meiri við glasafijóvgun en í náttúr-
unni. Náttúrulegar líkur á tvíburam
era einn á móti 85 en við glasafrjóvg-
un era hkurnar nærri 30%.
„Við setjum ekki fleiri en þrjú
frjóvguð egg upp. Nokkrir tvíburar
eru á leiðinni en engir þríburar. Lík-
ur á erfiðleikum vaxa eftir því sem
bömin verða fleiri og við erum ekk-
ert spennt fyrir því,“ segir Þórður.
Skilyrði til
glasafrjóvgunar
Hvaða skhyrði þarf fólk að undir-
gangast áður en það telst hæft til
glasafjóvgunar?
„Þegar fólki finnst þetta vera orðið
vandamál, segjum eftir að hafa reynt
í tvö ár án getnaðarvama, snýr það
sér th sérfræðings í kvenlækningum.
Ákveðnar rannsóknir eru geröar og
eftir þeim niðurstöðum er ákveðið
hvaða meðferð skal beitt. Glasa-
fijóvgun er endastöðin þegar aðrar
einfaldari aðgerðir hafa ekki borið
árangur," segir Þórður. „Engin lög
eða reglur eru th um þessa starf-
semi. Við setjum okkur þó ákveðnar
vinnureglur hér. Meðan biðhstamir
eru þetta langir gengur það fólk fyrir
sem ekki á bam saman. Meðferðin
er fyrir þá sem ekki hefur tekist að
verða bamshafandi þrátt fyrir aðrar
aðgerðir og konan ekki eldri en 42
ára. Við höfum tekið fólk inn sem á
eitt bam saman en hjón sem eiga tvö
eða fleiri hafa ekki komist á biðhsta.
Það fólk langar kannski jafn mikið
að eignast bam og hin. Þetta er
kannski þjónusta sem fólk á að hafa
möguleika á. Hvort það mun þá
greiða eitthvað meira en hinir á eftir
að ákveða. Reyndar er sú ákvörðun
ekki læknisfræðhegur hlutur heldur
póhtískur."
Ástæður ófrjósemi
margar
Ástæður ófijósemi geta> verið
margar. Þórður segir þriðjungslíkur
á því að þær séu hjá konunni, sömu
líkur era á að vandinn hggi hjá karl-
39
LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST;1992.
Fyrst th að byija með vissi Davíð
Bragi ekkert hvers vegna þau vora
sífeht á leið suður.
„Við vhdum ekki gefa honum nein-
ar tálvonir og sögðum honum fyrst
frá væntanlegum systkinum þegar á
leið meðgönguna," segir Árdís.
En reyndu þau að halda glasa-
frjóvguninni leyndri fyrir öðrum ut-
an fjölskyldunnar?
Bjöm hlær bara við þegar hann er
spurður að þessu.
„Það er ekki hægt að halda neinu
leyndu á svona smástað eins og
Skagaströnd. Áður en varði vissi ah-
ur bærinn af þessu og fékk jafnframt
skýringu á þessum suðurtúrum okk-
ar. Okkur fmnst þetta eðhlegasti
hlutur í heimi og viljum gjarnan
hvetja fólk th þess að reyna þessa
leið ef engin önnur er fær,“ segir
Bjöm.
Heimilisleg deild
Bjöm og Árdís láta vel af starfs-
fólki Landspítalans og segja það hafa
staðið sig vel í aha staði.
„Þetta er frekar smátt í sniðum,
fátt fólk og mjög heimhislegt. Dehdin
er líth og þú kynnist starfsfólkinu
strax. Góður andi skiptir ekki
minnstu máli um árangurinn," segja
þau.
Sit og bíð
Árdísi hefur hðið vel ahan með-
göngutímann. Hún mátti ekki fara
að vinna strax á eftir, svo kom jóla-
frí í verksmiðjunni sem var langt og
síðan fékk hún grindarghðnun og
var ráðlagt að vinna ekki. Hún hefur
haldið vinnunni á bókasafninu svona
til þess að hafa eitthvað að sýsla við
meðan beðið er.
„Að öðra leyti hefur mér liðið
ágætlega á meðgöngunni. Ég þori
aldrei að segja annað því það væri
voðalegt vanþakklæti að kvarta,"
segir Árdís. „Þó líður mér aht öðru-
vísi núna heldur en á fyrri með-
göngu. Það munar nú um eitt barn
umfram. Ég hef aldrei verið svona
fyrirferðarmikil áður. Nú er komin
í mig óþohnmæði og ég sit bara
spennt og bíð,“ segir Árdís sem
pijónar tvennt af öllu meðan Björn
snýst í kringum hana, ákaflega hróð-
ugurogspenntur. -JJ
inum eða þeim báðum. „Það er hreint
ekki óalgengt að vandamálið liggi hjá
karlmönnunum og sá fjöldi fer vax-
andi því þetta var sá hópur sem ekki
var reynd glasafrjóvgun hjá áður.
Nú sýnir sig að það er möguleiki að
ná árangri þó sæðissýni eiginmanns
sé ekki gott. Það er góður möguleiki
að hjón geti eignast barn saman án
þess að þiggja gjafasæði," segir Þórð-
ur.
Þrátt fyrir alla tækni er ekki hægt
að hjálpa öllum pörum sem stríða
við ófijósemi. En nú hefur fólk þann
möguleika að reyna til þrautar með
hjálp tækninnar.
Frysting fósturvísa
Víða er farið að frysta fósturvísa
til þess að nota síðar ef aðgerð mis-
heppnast eða parið vhl eiga annað
bam saman. Shk tækni er ekki fyrir
hendi hérlendis. Frysting frjóvgaðra
eggja eða fósturvísa hefur verið
möguleg lengi en árangur hefur ekki
verið mjög góður. Helmingur fóstur-
vísa hefur lifaö af frystinguna en á
síðustu árum hefur árangur batnaö
að sögn Þórðar.
„Mér finnst líklegt að frysting verði
tekin upp hér og ég styð það hehs-
hugar. Áður en það verður þarf að
setja lög og reglur um það sem við
verðum að starfa eftir. Hvað eigum
við geyma fósturvísa lengi? Hver á
þá ef fólk þarf ekki á þeim að halda?
Má nota þá fyrir aðra eða á að eyða
og þá hvernig? Hvaö ef fólk skilur
eða missir maka? Þetta er ekki lækn-
isfræðhegur vandi heldur getur hver
sem er haft skoðanir á honum,“ seg-
ir Þórður.
Finnst þér þú eiga meira í þessum
væntanlegu glasabörnum heldur en
annar fæðingarlæknir?
„Glasafjóvgun er fyrst og fremst
aðstoð við fólk með ákveðin vanda-
mál. Aðrir kvenlæknar hjálpa með
öðram hætti og sú aðstoð leiðir
kannski th sömu niðurstöðu. Ég held
að thfinningin sé ósköp svipuð,“ seg-
irÞórðuraðlokum. -JJ
Foreldrar fyrsta íslenska glasabamsins:
Alsæl með
Ásrúnu Lilju
- segja Birgir Ástráðsson og Guðrún Kristjana Jakobsdóttir
Það ríkir mikil gleði á heimili hjón-
anna Birgis Ástráössonar og Guð-
rúnar Kristjönu Jakobsdóttur. Litla
dóttirin, Ásrún Lhja, er komin heim
og dafnar vel. Ásrún Lhja er fyrsta
bamið sem fæðist eftir glasafijóvgun
hérlendis. Við fæðingu þann 31. júlí
var hún 14 merkur og 54 sentímetr-
ar. Aðeins vikugömul sat hún sæl og
ánægð í fangi móður sinnar og átti
meira að segja th bros handa Gunn-
ari ljósmyndara.
Birgir og Guðrún eru búin að vera
saman í átján ár. Hann er nýlega
orðinn fertugur og hún er 34 ára. í
mörg ár höfðu þau reynt að eignast
bam en án árangurs.
„Fyrir löngu var okkur boðið að
fara út í glasafijóvgun en við gerðum
aldrei neitt í því. Svo fór ég í Fóstur-
skólann og ákvað að klára hann áður
en ég hugsaði um annað. Svo var
hringt snemma í fyrravor og okkur
boðin glasafijóvgun hér heima," seg-
ir Guðrún. „Ég hikaði aðeins í fyrstu
en svo ákváðum við að slá til og ég
var alveg viss um að þetta myndi
ekki takast."
Stundaði skólann
af kappi
Hormónameðferðin byijaði í okt-
óber og varð Guðrún að sprauta sig
daglega í tæpar íjórar vikur. Birgir
og Guðrún þurftu ekki að vera lengi
frá skóla eða vinnu þar sem hver
aðgerð tók aðeins part úr degi. Eggin
vora tekin th fijóvgunar 6. nóvember
og sett upp þann 8. nóvember. Þetta
var fyrsta aðgerð af þessu tagi hér-
lendis.
„Lífið hélt bara áfram og ég stund-
aði skólann. En mér var bent á að
reyna ekkert á mig,“ segir Guðrún.
„Ég hugsaði stundum um þetta en
ekki alvarlega. Ég fór í blóðprufu
eftir hálfan mánuð. Síðdegis sama
dag hringdi Þórður og sagði að það
hefði mælst smáhækkun en gaf ekk-
ert meira th kynna. Ég fór í nokkrar
sónarskoðanir th viðbótar án þess
aö fá úrskurð. Þegar Þórður heyrði
fyrst hjartsláttinn óskaði hann mér
th hamingju og tilkynnti formlega
að ég ætti von á barni.“
Fyrsta glasafijóvgunaraðgerð á
Landspítalanum hafði þar með
heppnast fuhkomlega.
Leiðvelámeð-
gongunm
Guðrúnu Kristjönu leið vel á með-
göngunni og hélt áfram í skólanum.
Reglulegar mæðraskoðanir tóku þá
við og meðgangan var í aha staði
venjuleg, segir hún.
„Eg fékk smáógleði í byijun en að
öðra leyti leið mér ágætlega. Námið
hjálpaði mér að leiöa hugann frá
þessu. Hugsanir um hvemig þetta
myndi takast vora þó ahtaf í undir-
meðvitundinni,“ segir hún.
Hún útskrifaðist úr Fósturskólan-
um í lok maí en sleppti útskriftar-
ferðinni th London. „Maður hættir
ekki á neitt þegar svona stendur á,“
segir hún brosandi. Efdr útskrift tók
við tveggja mánáða bið eftir nýja
baminu.
Að sögn Guðrúnar gekk fæðingin
mjög vel. „Ég missti vatnið kortér
fyrir þijú um nóttina og hálftíma síð-
ar var ég komin upp á fæðingardehd.
Guðrún Kristjana og Birgir alsæl með
létt í öxl hennar.
Ásrún Lhja kom í heiminn níu mín-
útur fyrir tvö þann sama dag,“ segir
hún.
ÞórðurogÁslaug
tóku á móti
Birgir og Guðrún lofa starfsfólk
glasafrjóvgimardehdar fyrir þeirra
Ásrúnu Lilju. Birgir minnir þá litlu á að
starf. Dehdin var lokuð meðan á fæð-
ingunni stóð en starfsfólkið var kah-
að út th þess að vera viðstatt fæðingu
fyrsta glasabamsins sem það hafði
átt hlut að. Þórður og Áslaug tóku á
móti og auðvitað var pabbinn við-
staddur.
„í gamni var hún köhuð Þórlaug á
fæðingardeildinni. Nafnið Ásrún er
bara út í loftið en Liljunafnið er frá
hafa svolitið lægra með þvi að pikka
DV-mynd GVA
langömmu hennar,“ segja Guðrún
og Birgir.
Þegar þau era spurð hvort þau
myndu fara aftur í glasafijóvgun hta
þau hvort á annað. „Við höfum ekk-
ert hugleitt þaö. Við erum svo ánægð
með það sem við höfum," segja þau
og horfa á Ásrúnu Lhju.
-JJ