Dagblaðið Vísir - DV - 07.11.1992, Page 20

20
LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1992.
Kvikmyndir
Síðasti
móhíkaninn
Hér sést leikstjórinn, Michael Mann, viö vinnu.
Það hefur mikið vatn runniö til
sjávar síðan fyrsta indíánamyndin
var gerö. Á tímum þöglu mynd-
anna voru framleiddar margar
myndir sem íjölluöu um indíána,
eins og An Indian Wife’s Devotion
og Heart of an Indian. En þegar
tímabil tónmyndanna hófst virðist
sem hlutverk indíana í kvikmynd-
um hafi breyst því þeir voru í flest-
um tilvikum látnir vera vondu
mennimir. Hver man ekki eftir
gömlu kúrekamyndunum þar sem
hetjumar vom látnar brytja niður
indíána og hljóta lof fyrir? Þar gilti
lögmáhö að eini góði indíáninn
væri dauður indíáni og var þessi
skoðun ótrúlega útbreidd. Það var
ekki fyrr en þegar Broken Arrow
var gerð um 1950 að breyting varð
á þessu. Þar vom indíánamir í
aðalhlutverki og hetjur myndar-
innar.
Viðhorfsbreyting
Smátt og smátt fóm einnig að
koma fram kvikmyndir sem fjöll-
uðu um indíána út frá sögulegu
samhengi og að hluta til reyndu að
endurmeta og leiðrétta hlutskipti
þeirra í hugum bandrísks almenn-
ings. Þar fór fremst í flokki myndin
hans Johns Ford, Cheyenne Aut-
umn (1964), sem fjallaði um sorgir
og sigra indíánaættbálks. Fjórum
árum síðar fylgdi Robert Siodmak
eftir með Custer of the West þar
sem hann gekk svo langt að líkja
drápinu á Cheyenne indíánunum
við fjöldamorð nasista. En samtím-
is vora geröar myndir sem geröu
indíánum ekki eins hátt undir
höfði, samanber Stalking Moon
(1968), Tell Them Willie Boy Is here
(1969) og A Man Called Horse (1970).
Líklega hafa fáar myndir snortið
áhorfendur eins mikiö og Soldier
Blue sem fjallaöi um fjöldamoröin
í „Sand Creek“ 29. nóvember 1864
þegar bandarísk riddarasveit drap
500 Cheyenne indíána, jafnt konur,
karla og böm. Frá þessum tíma
stendur einnig upp úr mynd Art-
hurs Penn, Little Big Man (1970).
Úlfadansinn
Svo farið sé hratt yfir sögu þá
hafa nokkrar góðar indíánamyndir
veriö gerðar undanfarinn áratug
en líklega er fólki ferskust í minni
óskarsverðlaunamyndin Dances
with Wolves þar sem Kevin Costri-
er fór á kostum bæði í hlutverki
leiksfjóra og leikara. Vinsældir
myndarinnar hafa ef til vill ýtt
undir Michael Mann að leggja út í
gerð Siðasta móhíkanans sem var
fi-umsýnd fyrr á árinu. Þótt hér sé
um bandaríska mynd að ræða var
hún frumsýnd í ágúst sl. 1 París
áöur en hún var tekin til almennra
sýninga í Bandaríkjunum i lok
september. Ástæðan er sú að höf-
undur bókarinnar, sem myndin
byggist á, bjó í París á árunum
1826-1833.
Síðasti móhíkaninn er byggð á
bók James Fenimore Cooper, sem
er raunar fyrsti bandaríski skáld-
sagnahöfundurinn sem eitthvaö
kvað að. Hann vakti athygli fyrir
skáldsögm1 sínar úr frelsisstríði
Bandaríkjanna og er þekktastur
fyrir skáldsögur sem gerast á slóö-
um indíána, eins og Síöasti móhí-
kaninn (1826), Ratvís (1849) og
Hjartarbani (1841). Allar þessar
bækur hafa verið þýddar yfir á ís-
lensku.
Spennandi
söguþráður
Síðasti móhíkaninn gerist 1757
þegarsjö ára stríðið stóð yfir milii
Prússa og Breta annars vegar og
bandalags Rússa, Frakka, Spán-
veija, Svía, Austiuíkismanna og
margra annamþýskra ríkja hins
vegar. Þótt stríöið hafi einkum ver-
ið háð í Þýskalandi þá áttust Bretar
og Frakkar jafrihiiða við á höfun-
um og í nýlendum handan hafa.
Það er nefriilega þetta nýlendustríð
Breta og Frakka í Ameríku sem er
sögusvið myndarinnar. Franskir-
hermenn undir sfjórn Marquis de
Montcalm og indíánar á hans bandi
hafa umkringt Fort William þar
sem Bretamir hafast við. Tvær
systur, þær Alice (Jodhi May) og
Cora Munro (Madaleine Stowe),
era ásamt fylgdarhði á leið til fóður
síns, sem er ofursti í áöumefndu
virki. Einn af bresku hermönnun-
um, sem er í fylgdarliöi systranna,
Hayward að nafrii, er jafnframt að
gera hosur sínar grænar fyrir Cora
með takmörkuðum árangri.
Umsátur
En hópurinn verður fyrir árás og
allt í einu standa dætur Munros
ásamt Hayward berskjaldaðar
gagnvart óvinveittu umhverfi. En
þegar neyðin er stærst er hjálpin
næst, því þeim er bjargað af Haw-
keye (Daniel Day-Lewis), bróður
hans og Jósturfóður þeirra. Þar
með er sögusviðið komið. Hawkeye
hefur allt það til bera sem á aö
prýða góðan dreng. Hann hafði
verið munaðarleysingi hjá ný-
lendubúunum en var síðan ætt-
leiddur af indíánunum sem tóku
hann upp á sína arma. Til að auka
á enn meiri spennu í myndinni
hafa nokkur ástarævintýri verið
vafin inn í söguþráðinn milli Cora
og Hawkeye, viö htla hrifningu
Haywards. Einnig kemur við sögu
Magua sem tilheyrir Huron indí-
ánáættbálknum. Hann er njósnari
fyrir Frakka og hefur það verkefni
að koma Munro fjölskyldunni fyrir
kattamef.
Alinn upp
í sjónvarpi
Eins og sjá má af þessum efriis-
þræði ætti hann að bjóða upp á eitt-
hvað fyrir alla. Það ætti heldur
ekki aö koma svo á óvart ef htið er
á feril leikstjórans, Michaels Mann.
Hann hefur sl. 15 ár unnið aðahega
fyrir þann fiölmiöil sem sérhæfir
sig í að hafa ofan af fyrir fólki sem
er sjónvarpiö. Mann fæddist 1
Bandaríkjunum 1943 og stundaöi
nám bæöi við háskólann í Wiscons-
in svo og London Intemational
Film School. Áriö 1979 fékk hann
sitt tækifæri þegar hann gerði
verðlaunamyndina The Jericho
Mile. Það var svo tveimur áram
síðar að hann gerði kvikmynd í
fuhri lengd sem var The Thief. Hún
fjallaði um þjóf með gott hjartalag
sem lendir í útistöðum við spihtar
löggur og harðsviraða viöskipta-
menn. Þaö var James Caan sem lék
þjófinn og fór hann á kostum. Árið
1983 gerði Mann aðra mynd í fuliri
lengd eða The Keep sem gerist í
seinni heimsstyijöldinni. Það fór
htið fyrir þessari mynd enda var
hún talin hálfmislukkuð.
Höfundurinn
að MiamiVice
Manhunter kom svo 1986 en hún
var byggð á bókinni Red Dragon
eftir Thomas Harris. Myndin fjall-
ar um leynilögreglumann hjá alrík-
islögreglunni sem sérhæfir sig í
fjöldamoröingjum. Hann reynir að
sefja sig í spor þeirra, hvernig þeir
hugsa, til að finna þá. Síðan tók viö
Síðasti móhíkaninn.
En það era ekki kvikmyndir í
fullri lengd sem hafa verið sterk-
Umsjón
Baldur Hjaltason
asta hhð Michaels Mann heldur
sjónvarpsmyndir. Hann átti hug-
myndina að og skapaði sjónvarps-
þáttaröðina Starsky and Hutch og
Pohce Störy og framleiddi sjálfur
Miami Vice og Crime Story. Þvi
má segja með sanni að Mann hafi
markað djúp spor í gerð sjónvarps-
efnis í Bandaríkjunum á árunum
1984-1990.
En htum riánar á Síðasta móhí-
kanann. Mann viðurkennir að hafa
gengið í smiðju Phihps Dunnes, en
hann skrifaði 1936 handrit að sam-
nefndri mynd efdr bók James Feni-
more Cooper sem leikstýrð var af
George Seitz. Raunar hafa fleiri
útgáfur verið gerðar af Síðasta
móhíkananum því árið 1977 leik-
stýrði James L. Conway sjónvarps-
útgáfu af verkinu. Mann segist ekki
hafa lesið bók James Fenimore
Cooper heldur hafi hann einungis
séö myndina hans Seitz þegar hann
var smástrákur, fimm ára gamah.
Þetta var rétt eftir stríðið og telur
Mann að þetta hafi verið fyrsta
kvikmyndin sem hafði djúpstæð
áhrif á hann.
Vönduð mynd
Mann segist hafa byggt verk sitt
á handriti Dunnes vegna þess að
hann hafi skrifað það á merkileg-
um tímamótum í bandarískum
stjómmálum. Dunnes hafi því náð
þeim anda sem þyrfti til að lyfta
myndinni upp á það plan að efni
hennar næði tíl áhorfenda.
Síðasti móhíkaninn virðist faha
áhorfendum vel í geð og hefur
myndin fengið þokkalegar móttök-
ur. Leikarar jafrit sem tæknifólk
stendur sig vel og Michael Mann
virðist takast mjög vel að byggja
upp spennu í myndinni með góðum
lokapunkti. Einnig era bardagaat-
riðin vel gerð þótt þau séu oft á tíö-
um 1 blóðugra lagi.
Ekki er gott að segja hvemig
næsta mynd verður sem fjahar um
indíana. Myndir eins og vora gerð-
ar á árunum 1930-1950 heyra von-
andi sögunni th og það er ábyggi-
legt aö bæði Síöasti móhíkaninn og
Dances with Wolves hafa breytt
hugmyndum manna um lífsbaráttu
indíána á sínum tíma.
Helstu heimildir:
Variety, Chaplin, Film Comment.