Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.1992, Síða 34

42
MÁNUDAGUR 21. DESEMBER 1992.
Af sjónarhóli betri helmingsins
Það óhætt að segja að íslenskir bókaútgef-
endur leitist á margvíslegan hátt við að koma
til móts viö hinn mikla áhuga landsmanna á
persónusögunni. Samtalsbækur, sjálsævi-
sögur og endurminningar eru til vitnis um
það og sú bók sem hér er til umsagnar hefur
að geyma enn eina gerð persónusögunnar,
sem e.t.v. mætti kalla: „Eiginkonur þjó-
kunnra manna segja frá“.
Þær konur, sem eru í sviðsljósinu í bókinni
„Betri helmingurinn", eiga það nefnilega eitt
sameiginlegt að vera giftar þjóðkunnum
mönnum. Þannig sýnist ljóst að þær hafa
verið valdar með það í huga fyrst og fremst
Bókmermtir
Gunnlaugur A. Jónsson
hverjum þær eru giftar og fyrir útgefanda
vaki einkum að sýna nýja hiið á mönnum
sem þekktir eru úr fjölmiðlum með því að
fá eiginkonur þeirra til að segja frá.
En þær konur sem hér segja frá gera það
á nyög mismunandi hátt og koma eiginmenn-
imir þar mjög misjafnlega mikið við sögu.
Þannig bendir Hallveig Thorlacius, eigin-
kona Ragnars Arnalds alþingismanns á að
þau Ragnar hafi að sumu leyti lifað lífinu
hvort fyrir sig eða verið hvort á sinni braut.
Frásögn hennar er mest um aðaláhugamál
hennar, leikhst, og einkum brúðuleikhús.
Sjálfum fannst mér þó minningar Hallveigar
frá námsárunum í Sovétríkjunum áhuga-
verðastar.
Hafi þau Hallveig og Ragnar lifað hvort á
sinni braut þá er því þveröfugt farið með
hjónin Dóru Þórhallsdóttur og sr. Heimi
Steinsson útvarpsstjóra. „í tuttugu ár hef ég
verið samverkamaður manns míns,“ segir
Dóra. Þann tíma bjuggu þau hjónin, sem
kunnugt er, á tveimur mestu sögustöðum
þjóðarinnar, í Skálholti og á Þingvöllum, og
í ljósi þess að stanslaus straumur af gestum
Hallveig Thorlacius, einn af fimm eiginkonum þjóðkunnra manna sem segja frá í Betri
helmingurinn.
er til þessara sögustaða, skyldi engan undra
þótt Dóru finnist nú eftir að þau hjónin flutt-
ust til Reykjavíkur sem þau eigi „í fyrsta
skipti í tvo tugi ára einkaheimili í stað þess
að búa í hálfgerðu torgi eða gestaskála".
Tvær kvennanna í þessari bók eiga annað
hjónaband að baki, þær Margrét Björgvins-
dóttir, eiginkona Haralds Bessasonar, rekt-
ors á Akureyri, og Ágústa Ágústsdóttir, eig-
inkona séra Gunnar Bjömssonar. Frásagnir
þeirra eru hins vegar gjörólíkar. Ágústu
verður tíðrætt um Fríkirkjumálið svokallaða
sem maki hennar hefur þegar fjallað um í
heilli bók og er hætt við að margir lesenda
séu búnir að fá sig fullsadda af því dapurlega
máh. En ýmislegt annað áhugaveröara kem-
ur fram í frásögn Ágústu, t.d. frásagnir frá
Weimar í Þýskalandi en þangað hafa þau
hjónin farið samtals átta sumur.
Margrét Björgvinsdóttir, sem bjó um langt
árabil í Kanada, íjallar mjög um málefni
Vestur-íslendinga og fannst mér þaö áhuga-
verðasta efnið í þessari bók. Hún segist hafa
náö að kynnast hinni rammíslensku tilveru
Vestur-íslendinganna rétt áður en hún leið
undir lok og lýsir þeirri tilveru á áhugaverð-
an hátt, bendir meðal annars á að íslendinga-
sögumar séu hlutfallslega meira lesnar í
Kanada en hér heima. Frásögn Margrétar
er öragglega til þess fallin að draga úr því
sem hún nefnir kæruleysi okkar íslendinga
um það sem er að gerast meðal Vestur-íslend-
inga.
Frásögn Þórhildar ísberg, eiginkonu Jóns
ísberg, sýslumanns á Blönduósi, á það sam-
eiginlegt með frásögn Ágústu að þar andar
á stundum nokkuð köldu í garð ýmissa sam-
ferðamanna á lífsleiðinni. „Sem kona emb-
ættismanns hef ég fengið framan í mig eitt
og annað sem hefur sært mig,“ segir hún og
hefur jafnframt reynt það að konur séu
„skrýtnar skepnur að vinna með“.
Á alveg sama hátt og ævisögur em misjafn-
lega áhugaverðar er þessi bók misjöfn en
skrásetjarar viðtaianna finnst mér aÚir hafa
komist vel frá sínum þætti.
Jón Daníelsson (ritstj.)
Betri helmingurinn.
Bókaútgáfan Skjaldborg (263 bls.).
Reykjavfk 1992.
Menning
Þar sem f áir íslending-
ar haf a ferðast
Bókin „Flakkaö um 5 lönd“ fjallar um feröir Kjart-
ans Ólafssonar á sjötta áratugnum um íran, Afganist-
an; Pakistan, Ceylon (Sri Lanka) og Nepal.
Á bókarkápu segir að á síðasta ári hafi komið út
bókin „Sól í fullu suðri“ eftir Kjartan og að sú bók
hafi fengið góðar viðtökur þrátt fyrir að um endurút-
gáfu væri að ræða.
Síðan segir að nú komi frá Kjartani í fyrsta sinn frá-
sögn af heimsókn hans til þessara fimm landa. Vel
hefði mátt geta fleiri bóka Kjartans Ólafssonar.
Ekki hefði skaðað að geta bókanna „Eldóradó" og
„Undraheimur Indialanda". En Kjartan er einnig
kunnur sem þýðandi. Hann þýddi sjálfsævisögu Max-
ims Gorkis úr rússnesku.
Kjartan Ólafsson er hagfræðingur að mennt og vafa-
Bókmeimtir
Guðmundur G. Þórarinsson
laust einn af allra víðfórlustu íslendingum frá upp-
hafi. Ferðasögur hans hafa hlotið góða dóma, besta
hygg ég bókina „Sól í fullu suðri“. Bókin „Flakkað um
5 lönd“ er ekki sú besta sem höfundur hefur skrifað.
Hann rekur ferðalag sitt dag frá degi, nánast atvik frá
atviki og oft em lýsingar eins og ljósmyndavél festi
augnablik á filmu. Stundum eins og leiðsögumaður í
langferðabíl lýsi um leið og hratt er ekið fram hjá.
Reyndar virðist mér stíll höfundar og frásagnarhátt-
ur breytast dálítið er líður á bókina. Framan af eru
lýsingar svo snöggar að það verkaöi á mig sem hálf-
gerður símskeytastíll. Þegar líður á bókina breytist
þetta nokkuð og tekur frásagnastíll þá meir að líkjast
stíl fyrri bóka sem gert hafa Kjartan frægan.
Kjartan hefur lært persnesku og hefur getað bjargað
sér á þeirri tungu þótt hann geri lítið úr þeirri kunn-
áttu sinni í bókinni.
Sem að líkum lætur er á þessum íjarlægu slóðum
margt öðruvísi en íslendingar gera sér í hugarlund. í
Arak og íran fær höfundur herbergi en uppgötvar síð-
an að þetta er þriggja manna herbergi sem hann gist-
ir ásamt ókunnum mönnum. Hann ferðast til Kúrdist-
an á þaki rútu klukkustundunum saman og sér svið
étin í nánd við Teheran 1 fyrsta skipti utan íslands.
Pakistan er eitt fimm landa sem Kjartan skrifar um.
Hér má sjá flutning á grjóti með gömlu aðferðinni.
Hann kemur að leiðum hinna frægu persnesku skálda
Hafiz, Saadi og Omars Khayyam. Þannig mætti lengi
telja. Víða fræðir Kjartan okkur um lifnaðarhætti og
sögu.
Eg gríp hér niður í bókina á stöku stað:
„Kabúlfljót valt fram kolmórautt. Sums staðar skol-
uðu menn grænmeti í lygnum við bakka. Margar brýr
lágu yfir. Dúuðu sumar mjög, er menn fetuöu sig eftir
þeim enda vantaði þar stundum eina fjölina. Skein þá
oft angist úr ásjónum vegfarenda."
„Ég ferðaðist þangað í tonga: hestakerru. Vagnar
þessir era sumir skrautlegir með stjömum á þaki, en
númeriö skráð á hhð. Hestar hafa oft skúf í hnakka
en höfuðleður og mél fagurbúin. Farþegar snúa venju-
lega baki að ekh og horfa aftur.“
„í einu húsi hafðist fólk að með nokkuð öðram hætti
en hinir. Hér fóru á kostum maður og kona í knálegum
rekkjubrögðum. Kvinna sú virtist gild og öflug enda
tók hún shkan kipp, er hún skynjaöi gláp okkar að
knapinn þeyttist af kviði hennar og kom hart í gólf
niður, þó varla svo lilla að eigi fengi hann þreytt þann
sprett tíl enda.“
Bókin segir frá löndum sem íslendingar hafa fáir
ferðast um. Hún lýsir því heimi sem flestum okkar er
framandi.
Bókaútgáfan Skjaldborg hf.
Kjartan Ólafsson.
186 blaðsiöur.
Gunnar og Jónas
Meðal diska í flóði jólanna er einn þar sem Gunnar Guðbjörnsson tenór-
söngvari syngur við undirleik Jónasar Ingimundarsonar píanóleikara.
Efniviðurinn er úrval íslenskra sönglaga eftir ýmsa höfunda.
AUs eru tuttugu og sex lög á disk-
inum og má þar finna flest þau lög
sem hvað mestra vinsælda hafa
notið meðal íslenskra einsöngvara
á undangengnun áratugum. Söng-
lög eru sennilega fiölskrúðugasta
grein íslenskrar tónhstar og af
ýmsum ástæðum. Ekki eru þar
gerðar miklar efnislegar kröfur um
hljóðfæri eða fiölda tónlistarmanna.
Einn söngvari og gjaman eitt hljóð-
færi tíl undirleiks er það sem þarf.
Fyrir tónhstarfólk, sem elst upp við
íslenskan bókmenntaarf, er það hka
eðhlegt og nærtækt að leita tengsla
við nægtabrunn íslensks kveðskap-
ar. Um hríð dvínaði áhugi á samn-
ingu nýrra íslenskra sönglaga. Svo
virtist sem sönglagið hefði misst
aðdráttarafl sitt gagnvart tónskáld-
um. Söngvarar sýndu á tímabih ht-
inn áhuga á nýju efni og undu glaðir við það gamla. Nú virðist-þetta vera
blessunarlega aö breytast og vonandi mun íslenska sönglagið blómgast og
dafna í framtíðinni. Lagavahð á þessrnn diski hefur góða breidd. Bæði er
Hljómplötiir
Finnur Torfi Stefánsson
þar að finna lög eför látin og núlifandi tónskáld. Gefst ekki rúm til að
fialla um það nánar hér enda er efnið alkunnugt.
Þessi diskur er í alla staði hinn vandaðasti. Ber þar fyrst að telja söng
Gunnars Guðbjömssonar. Hann er í einu orði sagt frábær. Röddin er
sannkölluð gullrödd svo fagur er hljómur hennar. Ekki skiptir þó minna
máli hve túlkun og meðferð Gunnars á öUum þáttum efnisins er smekk-
legur og vandaður og gUdir það jafnt hvort sem hann syngur lög eftir
Sigvalda eða Atla Heimi. Hvergi bregður fyrir neinum kækjum eða felu-
brögðum sem stundum lýta söng manna. Gunnar nálgast verkefnið fuh-
komlega heiðarlega, felur ekkert og hefur ekkert að fela. Einlægni hans
er hrífandi. Píanóleikur Jónasar fylgir og svipuðum Unum og er fyrsta
flokks. Upptakan á diskinum er einnig í þessum dúr en hana annaðist
HaUdór Víkingsson. Það er ekki aUtaf sem maður heyrir svo smekklega
farið með enduróm eins og er á þessum diski. Venjulega er hann hafður
of mikiU. Hér er hann mátulegur. Við þessa frekar hástemmdu en sönnu
lofroUu má bæta að útht bækhngsins er nfiög smekklegt. Útgefandi disks-
ins er Steinar h/f.
Túlkun Gunnars Guðbjörnssonar
er smekkleg og vönduð og undir-
leikur Jónasar Ingimundarsonar
er fyrsta flokks.