Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.1993, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 17. MAÍ 1993
15
H ver gúmmar á hvern?
Ragna Bergmann, formaður Fram-
sóknar, var á dögunum á rás tvö
að kynna dagskrá sem Bandalag
kvenna hélt um atvinnusköpim
kvenna. Kristján Þorvaldsson
fréttamaður spurði hvort hún viidi
gúmma á framtíðina þegar hún
ræddi um nauðsyn þess að auka
atvinnutækifæri fyrir konur.
Fréttamaðurinn spurði hvort hún
vildi taka erlend lán til að konur
gætu fengið vinnu.
í langan tíma hafa ákveðin öíl hér
innanlands hamrað á því þegar
rætt hefur verið um atvinnuupp-
byggingu eða velferðarkerfið að
ekki megi ávísa á bömin okkar eða
framtíðina með því að taka lán.
Slík ummæli virðast mjög ábyrgð-
arfull og hinir séu þeir óábyrgu í
þjóðfélaginu og vilji bara skrifa
innstæðulausa ávísun. En spum-
ingin er sú: Hver skrifar ávísun
fyrir hvem? Sá sem hefur nóga
vinnu og þarf ekki að hafa jafn
miklar áhyggjur og sá atvinnulausi
af afkomu sinni, á hann einhvem
rétt á því að finnast það sjálfsagt
að aðrir geti ekki framfleytt sér
bara ef hann getur það? Er það
okkar vilji að það eigi að vera at-
vinnuleysi í þjóðfélaginu?
Kúgunartæki
atvinnurekenda
Atvinnuleysi er höfnun á þeim
sem em atvinnulausir í þjóðfélag-
inu og ein hin mesta þjóðfélags-
meinsemd sem hugsast getur. T.d.
hefur komið fram í skýrslu, sem
landlæknir hefur kynnt nýverið,
að atvinnuleysi leiðir til mikillar
vanlíðunar og hefur margs konar
slæmar afleiðingar, heilsufarslegar
og félagslegar. En jafnframt er at-
vinnuleysið kúgunartæki atvinnu-
rekenda til að halda launamönnum
niðri og hræða fólk. Það er ekki
bara sá atvinnulausi sem líður illa,
heldur er fullt af fólki sem er hrætt
um að missa vinnuna sína og
hræðsla leiðir ekki af sér góðan
vinnumóral eða nýsköpun. Allir
vita að þrælahald er ekki beinlínis
til þess fallið að auka á vinnugleði.
Sú staða er núna komin upp á
mörgum vinnustöðum að upp rísa
litlir lénsherrar og nota -völd þau
KjaUaiinn
Sigríður Kristinsdóttir
formaður Starfsmannafélags
ríkisstofnana
sem þeir hafa öðlast 1 skjóli at-
vinnuleysins til að kúga launa-
menn í margvíslegri mynd. T.d.
með því segja upp fólki sem skríður
ekki fyrir þeim, jafnvel þótt við-
komandi maður hafi reynst stofn-
uninni vel. Fullorðnu fólki er sagt
upp vegna þess að það er orðið lúið
og er þá einskis metin sú mikla
starfsreynsla og verkþekking sem
það hefur. Eitt nýtt dæmi kom fram
í Vikublaðinu síðasta, þar sem sagt
er frá því að konur sem vinna hjá
Álnabæ í Keflavík eru látnar skrifa
undir ráðningarsamning þar sem
þeim er bannað að vinna hliðstæð
störf eða samsvarandi í þijú ár eft-
ir að þær láti af störfum. Slíkt
ákvæði gerir að verkum aö starfs-
fólk Álnabæjar á óhægt um vik að
komast í vinnu annars staðar.
Hver knýr hvern
til erlendrar lántöku?
En aftur að gúmminu. Ef ekki
má færa til peninga í þjóðfélaginu,
eins og verkalýðshreyfingin hefur
margbent á (með hátekjusköttum,
sköttum á vexti og lækkun vaxta),
þá er spumingin sú hver knýr
hvem til erlendrar lántöku.
Ábyrgðjn liggur ekki hjá þeim
atvinnulausa og ekki hjá samtök-
um launafólks. Það kann að vera
ábyrgðarhluti að taka lán en það
er enn meiri ábyrgðarhluti aö
standa í vegi fyrir umbótum sem
þröngva okkur til slíkrar lántöku.
Mesta verðmætið sem við eigum
er manneskjan og ef hún er at-
vinnulaus og fær ekki að skapa
verðmæti þrífst hún ekki. Og að
mismuna fólki um vinnu og að sjá
ekki um að allir hafi vinnu við sitt
hæfi er það sama og að gefa út inn-
stæðalausa ávísun. Því að sérhver
hönd, sem ekki fær að skapa verð-
mæti með vinnu sinni, er í raun tap
fyrir þjóðarbúið. Með viðvarandi
atvinnuleysi emm við að skrifa
innstæðulausa ávísun á framtíð-
inna. Og hvers eiga börnin okkar
þá að gjalda?
Sigríður Kristinsdóttir
Atvinnuleysi er ein hin mesta þjóðtélagsmeinsemd sem hugsast getur, segir í texta höfundar. Frá stofnfundi
Félags atvinnulausra.
„Það kann að vera ábyrgðarhluti að
taka lán en það er enn meiri ábyrgðar-
hluti að standa í vegi fyrir umbótum
sem þröngva okkur til slíkrar lántöku.“
Ofbeldi bama og unglinga:
Er sjónvarpið sökudólgurinn?
Að undaníomu hefur nokkur um-
ræða spunnist um hugsanlegt sam-
band milli ofbeldismynda og auk-
inna afbrota unglinga. Vissulega
gerist það æ tíðara að böm innan
lögaldurs em uppvís að því að
brjóta lögin, en er hegðun þeirra
afleiðing mikils sjónvarpsgláps eða
er hún sprottin úr öðrum jarðvegi,
t.d. heimilisaðstæðum?
Það eru liðin 64 ár frá því að fyrst
var farið að rannsaka áhrif kvik-
mynda á böm í Bandaríkjunum.
Var það gert í svokölluðum Payne
Fund Studies. Niðurstöður þeirra
rannsókna sýndu aö viðhorf bama
breyttist í samræmi við það viðhorf
sem sýnt var í kvikmyndunum sem
þau horfðu á. Ein kvikmynd hafði
engin áhrif en sannað þótti að
margar kvikmyndir um eitthvert
ákveðið efni höfðu áhrif á börnin.
Slík viðhorfsbreyting var þó háð
m.a. aldri, kyni og félagslegum að-
stæðum bamsins.
Það læra börnin sem
fyrir þeim er haft
Sálfræðingurinn Albert Bandura
gerði árið 1964 hina frægu Bobo
Doll rannsókn sem oft er vitnað til
í umræðunni um böm og ofbeldi.
Bandura lét ung börn horfa á full-
orðna leika sér með leikfóng ann-
ars vegar og berja á dúkku hins
vegar. Þegar bömin vom reitt til
reiði þá voru börnin sem horfðu á
„ofbeldið" líklegri til að berja á
KjáUaiiim
Guðbjörg Hildur
Kolbeins
M.A. i fjölmiðlafræði
dúkkunni en hinn hópurinn.
Aðrar rannsóknir hafa sýnt svip-
aðar niðurstöður, að böm læra það
sem fyrir þeim er haft. Þrátt fyrir
þetta hefur ekki enn tekist að sanna
hver langtímaáhrif sjónvarps era á
böm og unglinga, ef einhver em.
Sumir hafa t.d. ekkert samband
fundið þarna á milli, en The Amer-
ican Psychological Association gaf
út þá tilkynningu fyrir nokkrum
ámm að ef börn horíðu á ofbeldi í
sjónvarpi gæti það leitt til aukinnar
árásarhneigðar þeirra.
Samkvæmt könnun sem greinar-
höfundur gerði meðal 11-14 ára
bama og unglinga á höfuðborgar-
svæðinu horfa þau á sjónvarp í
tæplega 20 tíma á viku og þar að
auki horfa þau á myndbönd í um
sex tíma á viku. í stuttu máli sagt,
þau eyða rúmlega sólarhring á
viku fyrir framan sjónvarpsskjá-
inn. Hér verður ekki fullyrt að slík
notkun sjónvarps hafi ekki áhrif,
heldur þykir rétt að benda á að
fleiri þættir en sjónvarp hafa áhrif
á hegðun barna og unglinga.
Samfélagið veitlr
ekki aðhald
Reykjavík er að verða stórborg,
komin yfir 100.000 íbúa markið.
Hún er enginn smábær lengur. Af
því leiðir að einstaklingurinn sem
slíkur verður minni og minni í
mannmergðinni, hlutverk hans
skiptir ekki jafn miklu máli og í
smábæ. Glæpir eru tíðari í stór-
borgum en smærri bæjum vegna
þess að samfélag stórborga er hætt
að veita einstaklingnum aðhald,
það þekkja ekki allir alla og það eru
meiri líkur á að unglingur í Reykja-
vík komist upp með skemmdar-
verk heldur en félagi hans í litlu
sjávarþorpi úti á landi. Meðal
bandariskra félagsfræðinga hafa
komið upp þær hugmyndir að
borgir mættu aldrei fara upp fyrir
ákveðin mörk í íbúafjölda því þá
væri voðinn vís.
Atvinnuástandið hér á landi hef-
ur heldur ekki verið upp á marga
fiska að undanfómu og slíkt hefur
komið niður á heimilunum,
óánægja og spenna eykst hjá fjöl-
skyldum. Slíkt hlýtur að bitna á
bömunum, þau fá útrás fyrir til-
finningar sínar og reiði utan veggja
heimilisins.
Áðumefnd tvö atriði em bæði
talin hafa áhrif á skemmdarfýsn
og ofbeldishneigð barna.
Guðbjörg Hildur Kolbeins
„ ... The AmericanPsychological
Association gaf út þá tilkynningri fyrir
nokkrum árum að ef börn horfðu á
ofbeldi í sjónvarpi gæti það leitt til auk-
innar árásarhneigðar þeirra.“
Meginrök
mín fyrir því
að výja
skammtíma-
sanming eru
þau að í hug-
myndum rik-
isstjórnarinn-
ar fyrir lang-
eni nánast
engar trygg-
íngar fyrir einu eða neinu. Það
er rætt um að ríkissjóður leggi á
þessu og næsta ári 2 milljarða til
atvinnumála. Lækkun matar-
skattsins á að kosta ríkissjóð aðra
2 milljarða. Það er hvergi stafur
um það hvaðan á að taka þessa
peninga utan flármagnsskattur
sem á að gefa 350 miUjónir króna.
Við fáum ekki að vita hvemig á
aö fjármagna þetta. Við viljum
ekki binda okkur í samning sem
gilda mun í 24 mánuöi á þennan
hátt og vera algerlega vamar-
lausir gagnvart hvaöa álögum
sem rikisstjórninni dettur í hug
að leggja á fólk. Hvað þá ef geng-
iö verður felit á timabilinu, svo
Haltdór Björnsson,
varatormaöur Dag»-
brúnar.
að dæmi séu tekin. Þetta em
helstu rökin fyrir því að ég vil
ekki langtimasamning. Ég tel því
mun vænlegra að semja til
skamms tima. Verkalýðsfélögin
hafa lagt áherslu á að fá orlofs-
uppbætur og láglaunabætur. Viö
výjum koma til móts við félaga
okkar í þessu máli og semja um
þessa hluti til áramóta, jafnvel
þótt fæstir Dagsbrúnarmenn fái
launabætumar en að sjálfsögðu
orlofsuppbótina. En við vijjum
ekki binda okkur í 24 mánuði
miðað við þær forsendur sem rík-
isstjómin leggur upp.
Enginn
ávinningur
Ég er and-
vígurskamm-
tíma kjara-
samningum
og ástæðan er
qfur einfóld.
Ég tel aö sá
ávinningur
sem kemur út
úr tilboði rík-
isstjómarinn-
ar og miöast
við langtimasamning sé meö
þeim hætti að við getum ekki
hafnað honum. Hugsunin í þessu
var sú að við ákváðum að setja
ekki fram kröfur um launahækk-
un á hendur atvinnurekendum.
Þess í staö að þær kjarabætur
sem viö gerðum okkur vonir um
að fá kæmu í gegnum aðgerðir
af hálfu rikisstj ómarinnar, bæði
í atvinnumálum og þá ekki síður
í verðlagsmálum. Þar er ég aö
tala um lækkun matarskattsins.
Það liggur alveg ljóst fyrir að meö
því að gera skammtíma samning,
til að mynda til áramóta, er ekki
við því að búast aö ríkisstjórnin
standi við sitt tilboð tú svo
skamms tíma. Ef við gemm
skammtímasamning er alveg ör-
uggt mál að lækkun á roatar-
skatti verður ekki þar meö. Það
myndu heldur ekki fást fram lof-
orð frá ríkisstjóminni um aö-
geröir í atvinnumálum. Þar fyrir
utan fæ ég ekki séð á þessu
augnabiiki, meðan við stöndum
frammi fyrir svo miklu atvinnu-
leysi, sem fer vaxandi, að ástand-
ið verði orðið það raikið betra í
haust eða næsta vetur að það rétt-
læti skammtímasamning. Ég fæ
ekki séð að það veröi ávinningur
af því að vera meö opna kjara-
samninga þá. -S.dór
Guðmundur Þ.
Jónsson, (ormaöur
Sambands iðn-
verkafólks.