Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1993, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF,
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRl: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð i lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Ný leið úr Gunnarsholti
Vistheimilið í Gunnarsholti er ekki meðferðarstofnun
eða endurhæfingarstofnun, heldur samastaður þeirra,
sem ekki hafa not af meðferð eða endurhæfmgu. Það er
nánast geymslustaður á borð við elliheimili. Þess vegna
er Gunnarsholt ódýrt, 3.800 krónur á mann á dag.
Heilbrigðisráðherra segist ætla að spara fjörutíu millj-
ónir króna með því að leggja niður vistheimihð í Gunn-
arsholti. Hann fer með ranga tölu, því að það eru ekki
nema þrjátíu milljónir, sem hann getur sparað í Gunnars-
holti, ef vistmenn verða settir á Guð og gaddinn.
Ofan á þetta hefur heilbrigðisráðherra fuílyrt, að hver
einasti vistmaður fái aðra vist við sitt hæfi. Þær stofnan-
ir, sem koma til greina, eru allar dýrari en Gunnarsholt
á mann á dag, svo að niðurstaðan af flutningi vistmanna
getur orðið meiri kostnaður en nokkru sinni fyrr.
Heilbrigðisráðherra hyggst vafalítið leysa þetta með
því að stífla meðferðar- og endurhæfingarstofnanir með
vistmönnum Gunnarsholts, þannig að fækkun verði á
tækifærum þjóðfélagsins til að endurhæfa meðferðar-
hæft fólk á stofnunum, sem reknar eru á því sviði.
Á sama tíma er heilbrigðisráðherra að skera slíkar
stofnanir niður. Samkvæmt fj árlagafrumvarpinu verður
Staðarfell lagt niður og Hlaðgerðarkot nánast rústað.
Heildamiðurstaða dæmisins felst þannig í meira um-
fangi áfengisbölsins í landinu en annars hefði orðið.
Aður hefur komið fram, að ríkisstjómin styður áfeng-
isbölið með ýmsum hætti. Við því er ekkert að segja, því
að hún endurspeglar vafalítið þingviljann eins og Al-
þingi endurspeglar þjóðarviljann. En lokun Gunnars-
holts er bæði flókin og dýr leið að því markmiði.
Ofan á allt þetta hefur svo komið í ljós, að ekki er
þingvilji fyrir þessari leið. Röksemdafærsla heilbrigðis-
ráðhema í Gunnarsholtsmáhnu hefur verið svo mikið
úti að aka, sumpart röng og sumpart fávisleg, að stjómar-
sinnar á Alþingi hafa séð gegnum hana eins og aðrir.
Ein leið hefur ekki verið reynd í þessari erfiðu stöðu.
Hún er sú, að nokkrir bændur á svæðinu sameinist um
að gera ríkinu tilboð um að taka heima hjá sér við hlut-
verki Gunnarsholts gegn því að fá greitt sem svarar
ákveðnum hluta af kostnaði ríkisins, til dæmis 80%.
Raunar er gömul og góð reynsla fyrir því að senda fólk
í sveit. Við þær aðstæður, sem nú hafa skapazt í landbún-
aði með árvissum niðurskurði á kvóta, er hugsanlegt,
að fóstrun lítilmagnans geti orðið búgrein, sem komi að
einhverju leyti í stað kvótamissis í kúm og kindum.
Víða til sveita em húsakynni mikh og aðstæður að
öðm leyti góðar og ábúendum vel treystandi til að um-
gangast af ljúfmennsku það fólk, sem af ýmsum ástæð-
um, svo sem elh eða ólæknanlegum veikindum getur
ekki séð um sig, fólk á borð við vistmenn Gunnarsholts.
Úthokað er, að ferðaþjónusta og hrossarækt geti tekið
við óhjákvæmhegri minnkun verkefna í hefðbundnum
búgreinum. Það er verðugt verkefni fyrir bændur, sam-
tök þeirra og ríkisvaldið að finna, hvort ekki sé flötur á
samstarfi á þessu sviði hehbrigðis- og félagsmála.
Vel má hugsa sér, að gerð verði tilraun. Vistmenn
Gunnarsholts em margir hverjir lagnir í höndunum og
gætu gert ýmislegt gagn th sveita, sérstaklega í viðhaldi,
lagfært girðingar og útihús. Slíkt mundi henta þeim mun
betur en fyrirlestrar á endurhæfmgarstofnunum.
Flestar leiðir em skárri en sú fyrirætlun ráðherrans
að stífla endurhæfingarstofnanir með fólki, sem ekki er
meðferðarhæft. Hér hefur verið bent á eina augljósa.
Jónas Kristjánsson
Rauð-brúna fylk-
ingin ein studdi
uppreisnina
Fánar kommúnista og rúss-
neskra fasista voru bomir jöfnum
höndum í fylkingunni sem fór um
götur miðborgar Moskvu á sunnu-
daginn og rauf skjaldborg lítt vopn-
aðs lögregluliðs um Hvíta húsið á
árbakkanum. Þegar á reyndi voru
það þessir hópar einir sem fengust
til að fylkja sér um uppreisn Rusl-
ans Khasbúlatovs þingforseta og
Aleksanders Rútskoj varaforseta
gegn Borís Jeltsín forseta og stjórn
hans.
Þetta var liðið sem Rútskoj hvatti
til þess af svölum Hvíta hússins að
hefja valdatöku með vopnavaldi,
ráðast fyrst á ráðhús Moskvu, sjón-
varpshúsið Ostankino og Kreml.
Hálfrar annarrar viku tilraunir
uppreisnarforingjanna til að fá á
sitt band hersveitir og löggæslulið
höfðu engan árangur borið. Áskor-
anir á verkamenn að leggja niður
vinnu fundu engan hljómgrunn.
Eftir á virðist ljóst að Khasbúla-
tov og Rútskoj hafa verið búnir að
telja sér trú um að óánægja al-
mennings með ríkjandi ástand,
verðbólgu og versnandi kjör hefði
skapað það tómarúm í þjóðfélaginu
sem gerði einbeittri sveit ofstækis-
manna fært aö fara sínu fram án
þess aö teljandi mótspyma yrði
veitt.
Þar að auki hafa þeir alls ekki
gert ráð fyrir því að Jeltsín yrði fær
um aö láta hart mæta hörðu, svara
vopnavaldi í sömu mynt. Uppreisn-
artilraunin fór því út um þúfur
þegar árásarliðið var hrakið brott
frá sjónvarpsbyggingunni. Nokkr-
ar skriðdrekakúlur á Hvíta húsið
nægðu til að knýja uppreisnarfor-
ingjana til uppgjafar.
Eftir skamman hildarleik leitast
Borís Jeltsín annars vegar við að
græða sárin. Hann boðar að öllum
föllnum, 122 þegar síðast var vitað,
verði sýnd sama virðing við útför-
ina, með hvomm sem þeir stóðu.
„Allt eru þetta synir Rússlands,"
sagöi hann. Sömuleiðis ganga bæt-
ur til skylduliðs fallinna jafnt yfir
alla.
Hins vegar boðar forsetinn að
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
lögum verði framfylgt af fyllsta
strangleika gagnvart forsprökkum
uppreisnarinnar. Þá er hafin brott-
vikning yfirlýstra stuðningsmanna
þeirra úr forustustöðum fyrir hér-
aðsstjórnum úti á landsbyggðinni.
Uppgjör milli forseta og forustu
þingsins varð óhjákvæmilegt í
kjölfar þjóðaratkvæðagreiðslunn-
ar í apríl. Þá lýstu tveir þriðju kjós-
enda trausti á Jeltsín og mun
stærri meirihluti óskaði eftir nýj-
um þingkosningum. Ónóg þátttaka
í atkvæðagreiðslunni gerði þá nið-
urstöðu ekki bindandi, og Khasb-
úlatov og hans menn höföu hana
að engu, héldu þvert á móti upp-
teknum hætti að gera hvað þeir
máttu til að torvelda störf ríkis-
stjórnar Jeltsíns.
Þessa sjálfheldu vildi Jeltsín
rjúfa með þingrofmu 21. septemb-
er. Hann hefur nú lýst yfir að hald-
ið verði við fyrr ákveöinn kjördag
í desember.
Jafnframt hefur forsetinn skorað
á ráðin í héruðunum og sjálfstjóm-
arlýðveldum að víkja sjálfviljug,
svo unnt verði að kjósa ný samtím-
is og ríkisþingið. Ráðin eiga þaö
sammerkt með fyrra þingi að þau
vom kjörin í valdatíð kommúnista-
flokksins og eru að mestu skipuð
einstaklingum sem hann tilnefndi.
Það sem Jeltsín hefur sett sér,
jafnt á landsmælikvarða og í ein-
stökum landshlutum, er að rjúfa í
eitt skipti fyrir öll tengsl æðstu
stofnana við valdakerfi flokksræð-
isins gamla. Reynslan á svo eftir
að sýna hvemig ríkjandi aðstæður
móta niðurstöðuna.
Stjórnmálaflokkar í Rússlandi
skipta tugum en em langflestir lítið
nema nafnið eitt. Ný stjórnarskrá
er ófrágengin og kosningalög enn á
reiki. Samkunda héraðsstjóma átti
að ganga frá þessum málun, en
óljóst er hvert rót kemst á skipan
hennar og störf af völdum manna-
breytinga í kjölfar uppreisnartil-
raunarinnar.
Því er líklegast að kosningabar-
áttan verði frekar milli einstakl-
inga í hveiju kjördæmi en flokka.
Eftir það sem nú hefur gerst má
gera ráð fyrir að þeir frambjóðend-
ur standi best að vígi sem þykja
hafa staðið sig aö ráða fram úr
úrlausnarefnum yfirstandandi
þrengingatíma í heimkynnum sín-
um, auk þess að styðja málstað
Jeltsíns.
Nýtt þing er því líklegt til að
verða að miklum hluta skipað
sterkum einstaklingum, sem eiga
umboð kjósenda að þakka eigin
verðleikum frekar en flokks-
stimpli. Afstaða þess til ríkisstjórn-
ar er líkleg til að mótast af því hve
trúverðug úrræöi hennar þykja.
Jeltsíns bíður því enn ærinn vandi.
Sorgardegi var lýst yfir í Moskvu á fimmtudag vegna greftrunar fallinna i uppreisnartilrauninni. Lögreglu-
menn úr sveitum innanríkisráðuneytisins standa heiðursvörð við likbörur fallins félaga. Símamynd Reuter
Skodanir aimarra
Hugsum um bömin
„Þaö er sjaldgæft að böm í Bandaríkjunum deyi
úr niöurgangspest, mislingum eða vegna mengaðs
vatns. En dánartíðni ungbama er enn ógnvænlega
há. Og börn era bólusett í minna mæli í Bandaríkjun-
um en í flestum iðnvæddum ríkjum og í miklu minna
mæh en í löndum á borð við Kúbu, Simbabve, Ind-
land og Sýrland. Bandaríkjamenn veita börnum um
heim allan rausnarlega aðstoð og það er engin ástæða
til að sætta sig við þessar ljótu tölur að heiman.“
Úr forystugrein Washington Post 5. október.
Lýðræðislegt valdarán
„Það er útilokað að vilja vera lýðræðissinni og
fremja valdarán á sama tíma. Borís Jeltsín Rúss-
landsforseti og rússneska þjóðin gjalda þaö dýru
verði þessa dagana. Þegar allt kemur til alls eru
bardagamir í og viö Hvíta húsið því að kenna aö
Jeltsín hefur á undanfömum vikum reynt aö koma
fram á miklu opnari og lýðræðislegri hátt en margir
í hans stöðu heföu reynt. Þegar hann haföi leyst upp
þingið leyföi forsetinn andstæöingum sínum að fara
frjálsum ferða sinna, safnast saman og efna til sam-
særis gegn sér.“
Úr forystugrein Berlingske Tidende 5. október.
Rétt hjá Thatcher
„Laföi Thatcher hittir naglann á höfuðið þegar
hún hvetur til þess að reglum íhaldsflokksins um
forastusveit flokksins verði breytt. Ef hún veit ekki
hversu óþægilegar þær geta verið sitjandi forsætis-
ráðherra íhaldsmanna, hver veit þaö þá? Þjóðkjörinn
forsætisráöherra ætti ekki að þurfa að óttast að vera
bolað burt af afbrýðisömum og óánægðum mönnum.
Æðsta embætti landsins er gjöf frá þjóðinni en ekki
leikfang tækifærissinnaðra íhaldsþingmanna.“
Úr forystugrein Daily Express 4. október.