Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1993, Blaðsíða 28

LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1993
Líf mitt er ekki
til eftirbreytni
segir Kristinn Guðnason í Skarði sem rekur tvö býli í Landsveit, sitt með hvorri konunni
Bændablóðið
rennur í æðum
„Þetta er mjög erfitt og getur
stundum verið mikið sálarstríð. Líf
mitt hefur verið mikil togstreita.
Hvers vegna þetta er svona get ég
ekki útskýrt og ég veit að mörgum
finnst það undarlegt," segir Kristinn
Guðnason, fjallkóngur og stórbóndi
að Skarði í Landsveit, sem vekur at-
hygli fyrir flest það sem hann tekur
sér fyrir hendur og ekki síst að reka
tvö heimili, sitt með hvorri konunni.
Kristinn er með eitt stærsta bú á
landinu sem hann stjórnar ásamt
eiginkonu sinni, Fjólu Runólfsdótt-
ur, og föður sínum, Guðna Kristins-
syni hreppstjóra. Ekki langt frá, í
Arbæjarhjáleigu, rekur Kristinn
mikið hrossabú en þar býr k. 'rjolein
Tiepen frá Hollandi sem starfaoi áð-
ur sem tamningamaður í Skarði.
Saga þeirra er á allra vitorði á Suð-
urlandi og menn hafa velt fyrir sér
högum stórbóndans. Sögur eru fljót-
ar að berast um sveitir og svo er einn-
ig með þessa. Helgarblaðið óskaði
eftir því við Kristin að hann segði frá
þessu tvöfalda lífi sínu í viðtali og
hinum mikla búskap sem hann rek-
ur. Hann féllst á það vegna þess
hversu útbreidd sagan er, enda er
Kristinn stöðugt milli tannanna á
fólki. „Ég get fullyrt að það eru fleiri
menn í sömu stöðu og ég - þeir segja
bara ekki frá því,“ segir hann.
Blómlegur búskapur
Margir bændur líta öfundaraugum
þetta blómlega bú að Skarði þar sem
er hrossarækt, sauðfjárrækt og að
minnsta kosti 36 kýr. Þeir feðgar,
Kristinn og Guðni, eru með tæp sjö
hundruð ærgildi í fé og átta hundruð
í mjólk. Fjóla sér ein um kúabúskap-
inn.
„Þegar byrjað var að skera niður á
sínum tíma vorum við með tvö þús-
und og þrjú hundruð ærgildi. Við
vorum með mjög stórt bú þegar
viðmiðunin var gerð, kannski of
stórt, og hrossin hafa veriö í kringum
tvö hundruð," segir Kristinn.
Hann hefur verið öflugur í hrossa-
ræktinni og margir góðir verðlauna-
gripir hafa komið frá honum. Enda
er heimili hans að Skarði hlaðið bik-
urum og verðlaunapeningum eftir
veðreiðar.
Kristinn og Fjóla eiga fjögur böm.
Þrjú þau elstu em farin að heiman
en sú yngsta, sem er 6 ára, sækir
skóla í nágrenninu. Elstu dætumar
hafa unnið marga verðlaunagripi
sem knapar.
Kristinn hefur selt taisvert af
hrossum til útlanda og þegar viðtalið
var tekið átti hann von á Belgum sem
vom að leita að íslenskum hestum.
Hann segir að erfitt sé að selja dýra
hesta í dag enda kaupi íslendingar
ekki mikið af hrossum um þessar
mundir. Útlendingamir vilji ekki
dýmstu hrossin; sæki helst í góða
töltara."
Ekki er langt síðan Kristinn kom
af fjalli þetta haustið. Hann hefur
verið íjallkóngur undanfarin tólf ár
á stærstu afrétt landsins þótt ekki sé
hann nema 42ja ára gamall. „Við er-
um viku að smala og réttum síðan í
afréttinni. Það er hætt að reka hingað
niður. Annars er þetta orðið fátt fé.
Það er aðeins þijóskan í nokkmm
aðilum hér sem heldur þessari afrétt
uppi,“ segir Kristinn. „Ég segi alltaf
að afréttin sé í eigu sveitabýlanna en
ekki hreppanna."
„Ef menn halda að þetta sé eitthvert fyrirmyndarlíf sem ég lifi þá get ég
sagt að svo er ekki. Ég myndi ekki vilja óska nokkrum manni þess að lenda
í sliku,“ segir Kristinn um kvennamál sín sem eru á hvers manns vörum
á Suðurlandi og þó víðar væri leitað.
Fjóla Runólfsdóttir, húsmóðir I Skarði, þykir hörkudugleg. Hún sér ein um
fjósið þar sem eru 36 kýr. Hér er hún með eftirlætiskúnum sínum.
Kristinn er fæddur og uppalinn í
Skarði. Hann á eina systur og segir
að það hafi alltaf verið ákveðið að
hann yrði bóndi: „Ég fór lítið í skóla
enda hafði ég alltaf brennandi áhuga
á búskap, sérstaklega sauðfjárrækt.
Líklega myndi ég taka féð fram yfir
hrossin ef ég þyrfti að velja. Maður
getur náð miklum árangri í ræktun
á sauðfé og mér hefur tekist það, sér-
staklega eftir að umræðan um fituna
kom upp. Við höfum líka verið mjög
heppin með sauðfjárráðunaut sem
var Hjalti Gestsson. Hér áður vorum
við í Landsveitinni með afar lélegt
fé en nú er það orðið það besta hér
á Suðurlandi. Við höfum lært að
langt fé er fituminna en það sem er
stutt og þykkt að framan. í haust
sluppum við alveg ótrúlega vel með
fituna þrátt fyrir að féð væri vænt.“
Samkeppnisfærir
bændur
Kristinn er þess fullviss að íslensk-
ir sauðfjárbændur geti staðið af sér
erlenda samkeppni. Það er alltaf ver-
ið að tala um styrki og niðurgreiðslur
til okkar en útflutningsbætur eru t.d.
löngu aflagðar. Reyndar fáum við
ennþá þessar beingreiðslur en það
er ekkert öðruvísi í öðrum löndum.
Ef bætur og niðurgreiðslur væru
lagðar niður alls staðar í heiminum
væru íslenskir bændur vel sam-
keppnisfærir. Ég hef mikið áht á af-
urðum okkar enda höfum við mikla
sérstöðu meðan við notum afréttina
skynsamlega. Ef bændur gefast upp
á að nota afréttina þá versnar mjög
samkeppnisstaða okkar. Það hefur
verið hlegið að okkur bændurn hér
að nota enn afréttina fyrir þennan
htla hóp en viö notum hana skyn-
samlega. Við förum aldrei með kind
fyrr en 20. júlí og sækjum aftur um
miðjan september. Þessi tími skhar
okkur ótrúlega miklu þvi meðaivigt-
in hjá okkur í haust var um sextán
kíló.“
Kristinn segist vera mikih frjáls-
hyggjumaður og hann hefur aha tíð
stutt Sjálfstæðisflokkinn. „Það hent-
ar ekki sami búskapur öhum bænd-
um,“ segir hann. „Það vita allir aö
fjölskylda liflr ekki af því að hafa
70-100 ærghdi, alveg sama hversu
hagkvæmur reksturinn er. Mér þyk-
ir ákaflega slæmt ef sauðfjárræktin
fer að verða aukabúgrein í sveitum."
Kristinn á marga verðlaunahesta og hrossaræktin er öflug hjá honum.
Hann segist þó I raun hafa meira gaman af sauðfjárrækt sem hann stund-
ar einnig af kappi.
Kommúnismi
í verslun
Kristinn segir að lambakjötið hafi
sjaldan verið ódýrara en nú og á þá
við þegar það er keypt í hálfum eða
heilum skrokkum. Hins vegar sé
kjötið ennþá of dýrt í kjötborðum og
þar komi inn mihihðakostnaður sem
bændur eru alltaf að berjast við.
„Maður heyrir stundum af mjög lágu
kindakjötsverði í verslunum," segir
hann. „Annars er ég mjög hræddur
við þessa duldu kommúnista sem eru
í hki stórra verslanakeðja eins og
Hagkaups og Bónuss. Þessar versl-
anir kappkosta að koma verðinu eins
mikið niður og þær mögulega geta
en er síðan alveg sama hvort söluað-
ilinn fer á hausinn við viðskiptin.
Ég er viss um að þegar þessir risar
eru búnir að stúta hinum og hafa
ekki lengur virka samkeppni fer
verðið aftur upp. Ég tel að þessar
verslanakeðjur séu að skapa sér ein-
okunarstöðu.“
Kristinn er líka á þeirri skoðun að
hinir „gömlu ekta“ sjálfstæðismenn
séu að hða undir lok eins og komm-
únistar. „Ég er þó að mörgu leyti
ánægður með Halldór Blöndal en
öhu ánægðari með aðstoðarmann
hans, Sigurgeir Þorgeirsson. Það eru
mörg ár síðan Sigurgeir sagði bænd-
um í hvað þeir væru að stefna en við
hlustuðum því miður ekki á hann.
Ég er samt alls ekki sáttur við ráð-
herrana okkar. Mér finnst þeir
óábyrgir og tala fuilfrjálslega. Það
var fáránlegt hvernig þeir gerðu t.d.
aht sjóðvitlaust út af kalkúnalær-
um.“
Rándýr kvóti
Kristinn telur að margir bændur
hafi það mjög gott, sérstaklega þeir
sem eru með ágætan fullvirðisrétt
og skuldlaus bú. Hins vegar séu aðr-
ir sem mjög iha sé komið fyrir. Þeir
hafi sumir offjárfest. „Það eru þó
aðeins um þijátíu prósent þeirra sem
standa hla sem hafa ofljárfest. Það
eru gerðar miklar kröfur til þess að
bændur fjárfesti. Við þurfum að hafa
góð fjós, annars er þeim lokað, við
verðum að hafa góð tún og dýrar
vélar. Ef ungir og duglegir bændur
vhja fara í búskap af alvöru og hefðu
aðgang að lánsfjármagni á eðhlegu
verði myndi margt breytast. Ég við-
urkenni samt auðvitað að það eru til
kolruglaðir bændur sem sífellt eru
að braska með vélar og annað. Hins
vegar má alls ekki setja samasem-
merki á aha bændur," segir Kristinn
og bætir við að áður en kvóti kom
th sögunnar hafi bændur lifað með
lokað, mjög gott kerfi. „Þá voru
bændur ofdekraðir og þeir viður-
kenna það. Á þeim tíma var borgað
fyrir allt kjöt, hvort sem það seldist
eða ekki,“ segir hann. „Vissulega
lifðu þeir við súperkjör og enga verð-
tryggingu. Nú eru bændur að kaupa
kvóta fyrir stórfé. Þaö er ótrúlegt
verð sem menn eru að borga fyrir
kvótann, t.d. fer mjólkurlítrinn á 120
krónur. Ærgildið í kindakjöti fer á
flmmtán th tuttugu þúsund. Þetta er
orðið tómt rugl. Annars horfum við
LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1993
Kristinn Guónason, fjallkóngur og stórbóndi í Skarði í Landsveit, rekur eitthvert stærsta bú landsins ásamt eiginkonu sinni, Fjólu Runólfsdóttur, og föður, Guðna Kristinssyni hreppstjóra. Auk
þess rekur hann annað býli ekki langt frá, Árbæjarhjáleigu, þar sem hann er með hross. Önnur kona ræður ríkjum þar, tamningakonan Marjolein.
Kristinn hefur selt talsvert af hrossum til útlanda. Hér eru væntanlegir kaup-
endur frá Belgíu, auk Þórðar Jónssonar, sem býr i Danmörku og aðstoð-
aði Belgana hér á landi, og Kristinn að skála fyrir væntanlegum kaupum v
í Árbæjarhjáleigu. DV-myndir Brynjar Gauti
fram á bjartari tíð þar sem vel lítur
út með útflutning th Svíþjóðar og
Bandaríkjanna."
Gegnir
trúnaðarstörfum
Kristinn hefur valist th ýmissa
trúnaðarstarfa. Hann hefur verið
formaður félags sauðfjárbænda í
Rangárvallasýslu en er nú í stjórn
Landssambands sauðfjárbænda.
Auk þess hefur hann gegnt hinum
ýmsu störfum fyrir hestamenn.
Hann var kosinn formaður fram-
kvæmdanefndar fyrir landsmót
hestamanna sem verður á Hehu
næsta sumar og er þegar farinn að
vinna við undirbúning. Kristinn
stjórnaði fjórðungsmóti hestamanna
sem gekk mjög vel og vakti mikla
athygli. Hann hlakkar því mjög til
að koma landsmótinu á laggimar.
„Ég er bæði stoltur og glaður að fá
að stjórna þessu,“ segir hann.
Kristinn hefur skoðanir á öllum
málum og þegar hann er spurður
hvort hrossarækt verði ekki næsta
tískugrein í landbúnaði svarar hann
játandi. „Hins vegar eru hross mjög
hættuleg varðandi ofbeit," bætir
hann við. „Menn verða því að fara
varlega."
Kvennamálin
brenna heitast
Haustverkin eru enn á fullu og
mikið að gera hjá bóndanum. Það
verður þó ekki komist hjá því að
spyrja hann um þau mál sem brenna
heitast á sveitungum og öðrum,
nefnhega kvennamálin. Menn ræða
venjulega ekki framhjáhald fyrr en

Marjolein Tiepen er tamningakona frá Hollandi og bústýra t Árbæjarhjá-
leigu. Hún er hér á fjórðungsmóti hestamanna. DV-mynd EJ
því er lokið, eins og Guðlaugur Berg-
mann gerði í bók sinni sem kom út
fyrir síðustu jól. Kristinn segist vita
að mikið sé rætt um kvennamál hans
þótt aldrei sé hann spurður beint um
þau. Hann viðurkennir að hann reki
tvö býh í sveitinni og tvær konur
tengist honum. „Ég get ekki skýrt
hvers vegna þetta er svona,“ segir
hann.
Maijolein er hollensk tamninga-
kona sem kom hingað til lands fyrir
nokkrum árum. Hún hóf störf í
Skarði árið 1988 og samband þróað-
ist. „Þetta er mjög erfitt líf,“ segir
Kristinn. Hann segir að þetta tvö-
falda líf sitt sé afar erfitt fyrir börnin
og hann er leiður vegna þess. Krist-
inn á tvær dætur með Marjolein, sú
eldri er þriggja ára.
Erfið flækja
og „tvíkvæni"
„Ég veit auðvitað að ég er söku-
dólgurinn í þessu máli þótt margir
vilji kenna Maijolein um það,“ segir
hann. „En málið er erfitt á alla kanta
og fyrir alla aðha. Hins vegar er ekki
gott að segja hvernig það endar. Það
eru margir hlutir skrítnir sem maður
á enga skýringu á. Þegar svona
flækja kemur upp getur verið erfitt
að leysa úr henni. Minn háttur hefur
verið sá að halda bæði búin en menn
segja að það sé ekki gáfulegt. Að
minnsta kosti er það ekki í anda þess
sem tíðkast," segir Kristinn.
Það er mikh togstreita í lífi stór-
bóndans og hann viðurkennir það
fúslega. „Ég er mikhl öfgamaður,"
segir hann. „Ef menn halda að þetta
sé eitthvert fyrirmyndarlíf sem ég
lifi þá get ég sagt að svo er ekki. Ég
myndi ekki vilja óska nokkrum
manni þess að lenda í slíku." Krist-
inn leynir því ekki að hann sé nán-
ast tvíkvæntur eins og líf hans sé í
dag. „Það hljóta ahir að sjá,“ segir
hann.
Vitaskuld er erfitt að ræða mál sem
þetta opinberlega. Eiginkonan líður
fyrir gjörðir eiginmannsins. Fram-
hjáhald er hins vegar ávallt í umræð-
unni og sáu sjónvarpsáhorfendur
þátt um það á miðvikudagskvöldið.
Eiginkona, sem er fædd og uppalin í
sveitinni og á þar bæði atvinnu sína
og heimili, á ekki margra kosta völ.
Margir árekstrar
Árekstramir eru margir hjá
Kristni í hinu daglega tvöfalda lífi.
„Við reynum að láta þetta ganga.
Þetta er auðvitað erfitt fyrir Fjólu og
ég geri mér grein fyrir að þetta mun
ekki ganga endalaust. Það kemur að
því að uppgjör verður að fara fram.
Rætur mínar liggja hér í Skarði, enda
hef ég verið hér í meira en fjörutíu
ár,“ segir hann.
I Skarði er kirkja og svo er einnig
í Árbæjarhjáleigu. Kristinn benti
blaðamanni á guðshúsin og sagði:
„Ég hef kirkjurnar í kringum mig,
bersyndugur maðurinn."
-ELA