Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1993, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1993
15
Glans eða hryllingur? Forsætisráðherra flytur stefnuræðuna. DV-mynd ÞÖK
Eru að verða straumhvörf?
Eru virkilega að verða straum-
hvörf í efnahagsmálum á íslandi?
Von er, að fólk spyrji eftir stefnu-
ræðu Davíðs Oddssonar forsætis-
ráðherra í vikunni. Þetta er ekkert
smámál, hagur allrar þjóðarinnar
að veði. Fólk er þó nokkuð hvumsa,
ef það fylgdist með umræðunni.
Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra, hinn stjórnarpabbinn,
sagði eitthvað allt annað. Hvað er
til í þessu?
Glansmynd
forsætisráðherra
Lítum fyrst á, hvað sagt var. Dav-
íð sagöi, að forsendur væru að
skapast til sóknar í íslenzkum efna-
hagsmálum. Hagvöxtur væri fram
undan eftir fáein misseri. Straum-
hvörf væru að verða. Nú væri til-
efni til bjartsýni.
Hann taldi stjómarstefnuna hafa
skilað þessum árangri. Að vísu
stefndi í 4,5 prósenta halla á sjávar-
útvegi á næsta ári. En í þeirri tölu
væri ekki tekið tillit til þess, að
hagur útvegsins mundi batna með
hagræðingu og verð á sjávarafurö-
um mundi að líkindum hækka. Því
væri afkoma sjávarútvegsins ekki
svo ýkja bölvuð. Raungengi krón-
unnar væri nú orðið hagstæðara
atvinnuvegunum en nokkru sinni
áður á síðari tímum.
Svona tala forsætisráðherrar
víða um heim rétt fyrir kosningar.
Vissulega verða sveitarstjómar-
kosningar á vori komanda, og
„borgin er í hættu“. Enda var stór-
merkilegt, að Jón Baldvin lýsti
stöðunni á annan veg. Jón sagði,
að við væmm í háska.
Hryllingsvaka
utanríkisráðherra
Jón Baldvin nefndi, að hlutfall
erlendra langtímaskulda okkar
nálgaðist að verða 70 prósent af
framleiðslunni í landinu. Þær
skuldir næmu nú 265 milljörðum
króna, svo sem eins og verðmæti
allra fasteigna í landinu. Greiðslu-
byrði vaxta og afborgana af erlend-
um lánum væri um 51 milljarður
króna, milh 30 og 40 prósent af
framleiðslunni. Þetta væri ámóta
stærð og heildaraflaverðmæti upp
úr sjó. Við þyrftum að greiða í vexti
af erlendum lánum 16,6 milljarða á
næsta ári, sem væri meira en heild-
artekjur Reykjavíkurborgar.
Hann sagði sem svo, að það væru
engar „vissar horfur“ á, hvenær
efnahagsástandið sneri til hins
betra. Jón skoraði meira að segja á
stjórnarandstæðinga að efna til
„þjóðarsáttar" um eitthvað annað
en fleiri víxla. Taka yrði á skulda-
málunum.
Þetta var útlitið eftir rúm tvö ár
stjórnarinnar að sögn utanríkis-
ráðherra. Nú skiptir aðalmáh, að
við áttum okkur á, hvað er hæft í
öllu þessu.
Hvernig er staðan nú og hvernig
verða næstu misseri?
Á þessu samdráttarskeiði höfum
við orðiö fyrir töluverðu tekjutapi.
Einkaneyzla landsmanna verður í
ár aðeins 82 prósent af því sem hún
var árið 1987. Reiknað á mann er
framleiðslan í landinu aðeins 91,5
prósent af því sem hún var árið
1987, áður en samdráttar- og stöðn-
unarskeiðið hófst.
Því er spáð, að einkaneyzlan
dragist enn saman á næsta ári.
Hættulega lítil
fjárfesting
Fjárfesting í landinu er hættulega
lítil. Reiknað er með, að fjárfesting
í ár verði fjórðungi minni en árið
1987 og 28 prósentum minni næsta
ár. Svo Util ný fjárfesting veldur
áhyggjum um, að Ula muni ganga
að auka framleiðsluna og bæta at-
vinnustigið á næstu árum.
Fjárfesting atvinnuveganna er
nú einungis helmingur þess sem
hún var árið 1987.
Ný þjóðhagsspá er kolsvört að því
er tekur tU atvinnu fólksins í land-
inu. Búast má við, að enn dragi úr
eftirspurn eftir vinnuafh á næsta
ári og atvinnuleysið aukist í að
verða 5-5,5 prósent á árinu 1994,
en það samsvarar því, að um 6500
manns verði án vinnu.
Þá er reiknað með, að kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna eftir skatta
muni minnka um 6 prósent í ár
samanborið við fyrra ár. i spá Þjóð-
Laugardags-
pistill
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
hagsstofnunar felst, að kaupmáttur
ráðstöfunartekna dragist enn sam-
an um 4 prósent á næsta ári. Ekki
er reiknað með kauphækkunum
1994. Búizt er við, að kjarasamning-
ar haldist óbreyttir út þaö ár.
Fjárlagaklandur
Þessi ríkisstjórn ástundar miklar
blekkingar um fjárlagafrumvarpið,
sem birtist í vikunni.
Meðferð talna frumvarpsins er 1
trássi við reikningsreglur, sem
OECD, Efnahags- og framfara-
stofnunin, telur vera réttar.
Fjárlagahallinn verður sam-
kvæmt frumvarpinu 9,8 milljarðar
á næsta ári. Svo há hallatala hefur
ekki fyrr sést í fjárlagafrumvarpi
hér .á landi. Hallinn verður að
venju miklu meiri. Sem dæmi um
shkan mun má nefna, að fjárlaga-
halli yflrstandandi árs stefnir í 12,3
milljarða en hefði átt að vera 6,2
milljarðar' samkvæmt fjárlaga-
•frumvarpinu og fjárlögum yfir-
standandi árs.
Reynt er að fela „sértekjur" ríkis-
ins, svo sem þjónustugjöld, sem eru
skattar, þótt í frumvarpinu séu þær
dregnar frá gjöldum í stað þess að
bæta^ þeim við tekjur ríkisins.
Þannig virðast skattar mun minni
en rétt er.
Að teknu tilliti til þess aukast
tekjur ríkisins um 1,8 milljarða á
næsta ári. Hlutur ríkisins af þjóð-
arkökunni eykst um 0,5 prósent.
Hreinar skatttekjur aukast milh
ára.
Eins og fram hefur komið er
ástandið ekki gott í ár, og það fer
mjög versnandi á næsta ári eða
„næstu misserunum". Engin
ástæða er til að birta glansmynd
af því. En vissulega er það rétt hjá
forsætisráðherra, að sjá má glætu,
þegar lengra líður. Til dæmis er
spáð batnandi efnahagsástandi í
umheiminum, sem kemur okkur
vel.
Erfiðasti hjallinn
að baki
Lægðin í efnahagslífi iðnríkjanna
hefur nú staðið í fjögur ár og alveg
örugg merki um bata hafa enn ekki
komið fram. Flest bendir þó til
þess, að erfiðasti hjallinn sé að baki
í sumum helztu ríkjunum, svo sem
Bandaríkjunum og Bretlandi. Ann-
ars staðar ríkir meiri óvissa. Búizt
er við, að botni samdráttarins verði
ekki náð í Evrópu fyrr en í byijun
næsta árs. Hagfræðingar spá þó,
að hagvöxtur muni smám saman
glæðast næstu mánuði. Við njótum
góðs af þessu, og einkum munum
við bæta afkomu okkar með ver-
unni í EES.
Guðmundur J. Guðmundsson og
fleiri tala nú um að segja upp kjara-
samningum. Efnahagslíf okkar
byggist að miklu leyti á þessum
samningum. Ekki eru allir ánægðir
með „þjóðarsáttina", því fer fjarri,
og sumum þykir ríkisstjórnin hafa
svikið. En það væri til lítils að
hleypa öllu upp í loft. Þjóðin verður
á næstu misserunum fyrir alvar-
legum samdrætti. Framleiðslan
mun á næsta ári minnka um 2,6
prósent, ef marka má Þjóðhags-
stofnun. Það er því ekkert að sækja.
Kjarabætur mundu aðeins ýta
verðbólgunni af stað. Freistandi er
fyrir ráðamenn að lofa gulli og
grænum skógum. Menn verði að
herða sultarólina og þrauka
skamma hríð. En spár um efna-
hagsmálin eru kolsvartar, ef við
hugsum til ársins 1994.
Rofar til
Svartnættinu linnir þó. Spár um
næstu ár eru jákvæðari en þó
óvissar. Hagfræöingarnir sjá fram
á bata áriö 1995 og síðar. Að því
leyti má tala um „straumhvörf1,
þótt talsverður tími líði, áður en
orð forsætisráðherra rætast. Davíö
og hans mönnum hefur þótt nóg
komið af barlómi. Þeir vilja örva
stuðningsmenn Sjálfstæðisflokks-
ins. Borgarstjómarkosningar eru
ekkert smámál og illt væri fyrir
sjálfstæðismenn að ganga til
þeirra, meðan kjósendur sjá allt
svart. Þannig má skýra ummæh
Davíðs í stefnuræðunni nú í vik-
unni.
Þjóðhagsstofnun segir í lok áætl-
unar sinnar, að landsframleiðslan
verði á næsta ári 2,6 prósentum
minni en á yfirstandandi ári. Þjóð-
artekjur breytist svipað og fram-
leiðslan, þar sem gert er ráð fyrir
nærri óbreyttum viðskiptakjörum
við útlönd. Útgjöld þjóðarinnar
minnki svo ámóta og þjóðartekj-
urnar og halhnn á viðskiptum við
útlönd verði á næsta ári svipaður
og á þessu ári.
Þegar litið sé fram yfir næsta ár,
er því spáð, að hagvöxtur glæðist á
ný. Spáð er, að framleiðslan í land-
inu aukist um 1-2 prósent hvort
árið, 1995 og 1996.
Það rofar því til.
Haukur Helgason