Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1994, Blaðsíða 25

24
LAUGARDAGUR 14. MAÍ1994
LAUGARDAGUR 14. MAÍ 1994
33
Hyggst hliðra til
fyrir skrifunum
- segir Ólafur Jóhann Ólafsson, rithöfundur og aðstoðarforstjóri Sony
... og einn i næði með penna og blaði og engu öðru.
Olafur Jóhann ásamt eiginkonu sinni, Önnu Ótal greinar og viðtöl hafa birst i bandarískum
Olafsdóttur, og syninum, Olafi Jóhanni.
fjölmiðlum vegna útkomu Fyrirgefningar syndanna
þar. í forgrunni eru breska útgáfan, t.v., og su
bandaríska sem gefin var út af Random House sem
er stærsta bókasamsteypan í Bandaríkjunum.
„Ég bjóst alls ekki við því að bókin
fengi slíkar viðtökur. Það hefur satt
að segja verið miklu meira í kringum
þessa útgáfu heldur en mig óraði
fyrir,“ sagði Ólafur Jóhann Ólafsson,
rithöfundur og aðstoðarforstjóri
Sony í Bandaríkjunum, þegar DV
hitti hann að máli í vikunni er hann
tyllti niður fæti hér á leið sinni til
Bretlands.
Það hefur verið í nógu að snúast
hjá Ólafi Jóhanni frá því að bók hans,
Fyrirgefning syndanna, kom út í
Bandaríkjunum í marsmánuði
síðasthðnum. Hún vakti feikna
athygli og fékk þegar mikla og
yfirleitt mjög jákvæða umfjöllun í
íjölmiölum. Undanfarnar vikur
hefur Ólafur Jóhann verið á ferð og
flugi til að kynna hókina og veita
viðtöl, bæði í blöðum, útvarpi og
sjónvarpi. Má þar nefna blöð eins og
New York Magazine, Chicago
Tribune með stórt forsíðuviðtal, New
York Times, Forbes, Esquire, USA
Today og fjölmörg fagtímarit. Þá
hefur hann verið í viðtölum á
NBC-sjónvarpsstöðinni og hjá
Charlie Rose sem sjónvarpaö er um
öll Bandaríkin. Dómar um
Fyrirgefninguna hafa m.a. birst í
virtum tímaritum eins og Kirkus,
sem er þeirra stærst, Publishers
Weekly, síðan í New York Times,
Entertainment Weekly, þar sem hún
fékk hæstu einkunn, A, og New York
Review of Books. Úr viðtölum og
umfjöllun stóru blaðanna eru síðan
birtar glefsur í minni blöðum um öll
Bandaríkin.
Þessar góðu viðtökur, sem bók
hans hefur fengið, eru enn
athyglisverðari þegar haft er í huga
að á hveiju ári koma út um 50.000
bækur í Bandaríkjunum. Aðeins lítið
brot af allri þeirri útgáfu kemst í
einhverja umræðu og þar eiga
bókmenntaverk á borð við
Fyrirgefningu syndanna undir högg
að sækja.
„Bækur þurfa að keppa við svo
margt núorðið, sjónvarp, dagblöð
tímarit, kvikmyndahús, tónlist, át og
drykk og annað sem fólk gérir sér til
dægradvalar," segir Ólafur Jóhann
þegar tahð berst að kynningarstarfi
í kringum bókina. „Það þýðir ekkert
að segja: Ég er búinn að skrifa bók,
mér finnst hún góð og nú er bara
undir heiminum komið að uppgötva
hana. Ég hef því frá fyrstu tíð reynt
aö gera það sem nauðsynlegt hefur
reynst til að hjálpa bókinni í gang.
Það væri hræsni ef ég segði aö mér
væri sama hve margir læsu það sem
ég skrifa. Ef rithöfundum er sama
um það þá eiga þeir ekki að vera að
gefa út bækur heldur setja þær beint
í skúffuna."
„Banal" umfjöllun
Það hefur óneitanlega vakiö
athygh hve mikið ósamræmi hefur
verið í dómum sem bók Ólafs
Jóhanns hefur fengið hér heima á
Fróni annars vegar og í
Bandaríkjunum hins vegar. Á þetta
benti DV nú nýlega. Meðan erlendu
dómamir hafa veriö mjög
lofsamlegir hafa sumir íslenskir
bókmenntagagnrýnendur verið á
neikvæðu nótunum. Einn þeirra
gekk svo langt að segja að bækur
Ölafs Jóhanns væru
„formúlukenndar og banal". Það
Uggur beint við að spyija höfundinn
hvort hann telji þama sannast
í erlinum á skrifstofunni i New
York...
lögmálið um spámanninn í eigin
fóðurlandi:
„Mér hefur alltaf verið
nákvæmlega sama hvað
gagnrýnendum þykir um bækurnar
mínar. Mér finnst hins vegar gaman
að sjá ef menn skilja það sem um er
að vera og geta ígrundað hugsanir
sínar um bókina og komið þeim á
framfæri. Bókmenntaumfjöllun í
Bandaríkjunum og Bretlandi er á
mjög háu plani. Þar er á ferðinni
fagfólk sem gerir lítið að því að draga
persónu höfundar inn í
umfjöllunina. Höfundurinn breytir
ekki bókinni eftir að hann hefur sent
hana frá sér. En maður sér að þessir
menn hafa lesið verkið almennilega,
hugsað þaö og að þeir hafa staðgóða
þekkingu á klassískum bókmenntum
og nútímabókmenntum. Vel
ígrunduö og unnin umfiöllun um bók
er það sem hver höfundur vill sjá.
Það er svo aukakostur hafi
niðurstaða þessa fólks verið mjög
jákvæð.
Varðandi spámanninn í
föðurlandinu vil ég sem minnst
segja. En ef einhveijum
gagnrýnendum hður betur eftir aö
vera búnir að skamma mig svolítið
þá er það i góðu lagi. Ég fæ mína
sáluhjálp með því að skrifa og ef
einhver fær svo sáluhjálp meö því
að hnýta í mig þá hafa tveir aðilar
fengið sáluhjálp út á ein skrif, sem
er ágætt.
Alltaf skrifandi
Það hefur lengi verið sáluhjálp
fyrir Ólaf Jóhann að skrifa. Strax
sem polli var hann farinn að sefia
hugmyndir á blað. Hann segist hafa
verið að fara í gegnum gamla hluti á
bemskuheimih sínu á dögunum og
þá rekist á skrif sem hann setti á
blað fyrir tuttugu ámm. „Þetta var
alveg hroðalegt," segir hann og hlær.
Hann var ekki nema 23 ára þegar
hann lauk við að skrifa fyrstu bókina
sína og ári síðar kom hún út.
„Þörfin fyrir að skrifa hefur fremur
ágerst heldur en hitt,“ segir hann.
„En þegar þú spyrð hvort ég fáist við
bundið mál þá hafa afrek mín á þeim
vettvangi aðahega verið fólgin í því
að yrkja gamanvísur til þess að stríða
kunningjum mínum. Hins vegar á
ég eitt og annað í skúffum. Ég var
líklega 13-14 ára þegar ég gerðist svo
vitlaus að birta kveðskap í tímariti
Máls og menningar. Það er það eina
sem birst hefur eftir mig í bundnu
máli.“
Hann tekur fyrir að ljóðabók sé í
fæðingu en nefnir „kvæðin í
skúffunni“ sem geti vel verið að hann
geri eitthvað með seinna. „Það
hrynur svona eitt og eitt til og maður
veit aldrei hvað verður," segir hann.
Færri ferðalög
Það fer ekki hjá því að
Sony-forsfiórinn hafi verið nokkuð
upptekinn vegna velgengni bókar
sinnar í Bandaríkjunum:
„Ég reyni að tengja þetta eins og
ég get ferðalögum sem ég þarf að
takast á hendur vegna starfsins. Á
næstunni þarf ég að eyða svolitlum
tíma í Los Angeles og San Francisco
að heiðni útgefanda míns því þar bíða
mín einhver verkefni."
Starfsfólkið í fyrirtækinu hjá Ólafi
Jóhanni fylgist spennt með þróun
mála og er stolt af sfióranum sínum.
„Það hefur voöalega gaman af
þessu,“ segir hann brosandi. „Þetta
hefur mælst ágætlega fyrir, þessi
kleyfhugaháttur."
Ólafur Jóhann hefur búið í New
York í sex ár ásamt eiginkonu sinni,
Önnu Ólafsdóttur, og syninum, Ólafi
Jóhanni. „Hann heitir í höfuðið á afa
sínum og er orðinn 15 rnánaða," segir
hann og það er ekki laust við að
stolts gæti í röddinni. Hann bætir við
að konan hans hafi ferðast mikið með
honum áður en pilturinn ungi kom
í heiminn. „Viö erum bæði af gamla
skólanum og viljum ekki að
drengurinn ahst upp við mikinn
hringlanda. Eftir því sem meiri
stöðugleiki er í kringum þessa unga
þeim mun betur líður þeim.
Nú hyggst ég hliðra til í starfi mínu
þannig að ég geti fengið meiri tíma
til skriftanna. Á þessu ári ætla ég að
draga verulega úr ferðalögum. Ég hef
verið að ráða menn til að sfiórna í
þeim fyrirtækjum sem ég hef yfir að
segja og draga mig eins mikið og ég
get úr daglegum rekstri á ýmsan
hátt. í febrúar síðasthðnum gerðist
það að ég steig ekki upp í flugvél. Það
hefur ekki gerst síðan 1985 að ég flygi
ekki í heilan mánuð.
Okkur hjónunum þykir best að
taka það rólega heima fyrir. í
starfinu fæ ég meira en nóg af erli.
Að vísu er ég þannig gerður aö ég
hef gaman af erlinum en ég þarf að
geta kúplað mig algjörlega frá
honum. Þá eigum við miklar
rólegheitastundir.“
Sú spurning hlýtur að vakna
hvernig Ólafur Jóhann fari að því
að afkasta öllu því sem hann kemur
í verk. Hann er venjulega á
skrifstofunni frá níu til sjö. Að því
búnu þarf hann oft aö smeygja sér í
smókinginn og taka á móti fulltrúum
ýmissa líknarfélaga og samtaka.
„Ég reyni að sleppa við þessa
kvöldfundi eins og ég get,“ segir
hann, „mér finnast margir þeirra
alveg ofboðslega leiðinlegir.
Öðru máli gegnir um gesti frá Sony
í Asíu, Evrópu eða Bandaríkjunum,
eða þegar einhver af okkar
Ustamönnum er með tónleika eða
veriö er að taka kvikmynd. Þessu
fólki þarf að taka á móti og það finnst
mér skemmtilegt."
Hann segist ekki leggja það á
konuna sína að standa við hhð hans
í öllu því flóði móttaka og kvöldverða
sem starfið leggur honum á herðar.
„En við getum orðað þaö svo að ég
noti tíma minn mjög vel. Ef ég er í
flugvélum þá huga ég að skrifunum,
punkta hjá mér hugmyndir en skrifa
þó ekki. Til þess að geta komið
frumhugsuninni frá mér þarf ég að
sitja við borð með blekpenna og
pappír. Þannig skrifa ég uppkastið
og fer síðan með það inn á tölvu.
Aðstaða mín til skrifta á heimili
okkar er þannig að það er gengið upp
stiga og upp í stúdíó. Þegar ég er að
skrifa kemur strákurinn oft í
heimsókn og rústar hjá mér
bókahillunum. Það finnast mér
ljúfar heimsóknir.
Ég les mikið og hakka í mig
bókmenntir. Það eru hrúgur í
íbúðinni af bókum sem ég hef byrjað
á. Ég byrja á mjög mörgu en ef þaö
grípur mig ekki fljótlega þá legg ég
það yfirleitt til hhðar. Ella gæti ég
verið að taka tíma frá lestri annarrar
bókar sem mér myndi líka betur."
Húmanisti í bisness
Ólafur Jóhann segir að það fari
hreint ekki svo iha saman að stunda
viðskipti og skrifa bækur.
„Ég geri aldrei það í viðskiptum
sem ég held að brjóti í bága við mín
prinsip. Bisnessímyndin hér heima
gerir ráð fyrir hörðum köllum sem
eru með fautaskap og læti og svífast
lítils. Sem betur fer held ég að það
séu til margar aðrar og betri leiðir
th þess að reka fyrirtæki. Ég þekki
ekki það fyrirtæki sem gengur vel th
lengdar ef starfsfólkið er ekki ánægt.
Fyrirtækið og allt sém það framleiðir
er búið th af fólki og ánægt starfsfólk
er grundvöhur þess að vel takist th.
A viðskiptasviðinu er ég líklega
skástur í að búa til nýja hluti. Ég hef
ekki gaman af að reka fyrirtæki sem
búið er að búa th fyrir mig og er rekiö
með 2-10 prósenta vexti á ári.“
Þegar Ólafur Jóhann réðst til Sony
framleiddi það einungis tæki. Síðan
keypti það tónlistarfyrirtæki og
breytti því, svo og
kvikmyndafyrirtæki sem einnig var
breytt og búið th fyrirtæki sem heitir
Sony Electronic Pubhshing
Company. Yfir því er Ólafur Jóhann
forsfióri og aðstoðarforsfióri
hehdarsamsteypunnar. Þetta
fyrirtæki hefur það verkefni að taka
aht sem tilheyrir Sony og búa th
eitthvað nýtt út úr því.
„Þetta er ekki ólíkt þvi að byrja að
skrifa bók, vera með auða síðu og
þurfa að klára hana,“ segir hann. „í
þessu held ég að minn stíll liggi. Ég
myndi ekki nenna að fara í vinnu að
morgni nema mér fyndist það
skemmthegt. Ég reyni að haga
hlutunum þannig að það ghdi ekki
bara um mig heldur einnig þá sem
vinna með mér. Við skriftir er ég í
næði, einn með penna og blaði og
engu öðru. í viðskiptunum er mikið
af fólki í kringum mig, mikið um
ferðalög og símtöl, tölvur,
gervihnattasamskipti og margs
konar læti. En ef maður htur frá
umgjörðinni þá gengur þetta aht út
á það að reyna að búa eitthvað th.“
Ýmiss konar samningar við hstafólk
eru eitt af því sem Ólafur Jóhann hefur
á sinni könnu. í sumra augum eru þetta
einungis spumingar um peninga en
Ólafur Jóhann er á annarri skoðun:
„Það geta verið ákveðin atriði sem
skipta sköpum fyrir hstamenn, hvort
þau eru svona eða hinsegin. í mínu
starfi skiphr það miklu máh að skhja
af hveiju þetta fólk vhl þetta en ekki
eitthvað aht annað og hvemig það
muni breyta því sem fólkið er að skapa.
Það skiptir, með öðrum orðum, máh
að skhja sköpunarferhinn. Á þessum
fleti styðja skriftimar og starfið hvort
annað.“
Leikrit í
Borgarleikhúsinu
Þessa dagana eru forráðamenn
Borgarleikhússins að skoða leikrit
eftir Ólaf Jóhann og er mikhl áhugi
á að taka það til sýningar sem fyrst.
Frómt frá sagt er hugmyndin afar
spennandi en ef af yrði myndu elstu
stórkanónumar í leikarastéttinni
verða fengnar th að leggja hönd á
plóginn. Þetta er fyrsta leikverkið
sem Ólafur Jóhann sendir frá sér.
„Ég var með hugmynd fyrir
nokkrum árum sem ég krotaöi á blað.
Ég eyddi dáhtlum tíma í að sefia utan
um hana ramma sem ég taldi að
myndi ganga. Ég sýndi Ólafi
Ragnarssyni, útgefanda mínum,
þetta. Það var svo fyrir ári aö ég var
staddur hér heima og hann fór að
spyija mig: Hvað gerðirðu í þessu
fæ mína sáiuhjálp með því að skrifa og ef einhver fær svo sáluhjálp með þvi að hnýta í mig þá hafa tveir aðilar fengið sáluhjálp út á eiri skrif, sem
er ágætt.“ DV-mynd GVA

með kahana? Eg sagði að þeir væm
enn niðri í skúffu. Þú verður að gera
eitthvað við þetta, sagði nafni minn
þá.
Þegar ég kom th New York úr þeirri
ferð var það mitt fyrsta verk að taka
handritið úr skúffunni og lesa það.
Ég henti því frá mér og fannst það
engan veginn þess virði að eyða
meiri tíma í það. En svo fór þetta
eitthvað að syngja í hausnum á mér
næstu vikur og mánuði. Endirinn
varð sá að ég gjörbreytti öhu
„plottinu“, lauk við beinagrind í
mars sem ég sendi hingað heim.“
Því má bæta við að handritið var
sýnt mönnum í Borgarleikhúsinu,
án þess að þeir vissu hver hefði
skrifað það og nú er verið að athuga
hvenær hægt verði að sefia verkið á
fjalirnar.
Leikritið segir frá fióram gömlum
mönnum sem hafa verið bridsfélagar
frá því í menntaskóla. Þetta eru
læknir, lögfræðingur, kennari og
prestur sem koma saman
-mánaöarlega og spha. Raunar voru
þeir sphafélagamir átta í byijun en
þrír eru látnir þegar þama er komið
sögu. Sá fimmti mætir ævinlega th
að sthla th friðar. Svo gerist það eitt
kvöldið að hann mætir ekki...
Nýbók
Þessa dagana er Ólafur Jóhann
að vinna að nýrri bók. Sú veröur af
öðram toga en Fyrirgefning
syndanna og Markaðstorg guðanna.
Þetta er stutt skáldsaga, eins konar
skemmtisaga í tveim köflum. Hún
gerist á einni kvöldstund í húsi í
vesturbænum. Og næsta bók er
þegar farin að knýja dyra. Þar er á
ferðinni hugmynd sem Ólafur segir
að erfitt verði aö vinna úr en komist
þó líklega á blað. „Ég þarf að vera
vitlaus í að skrifa út frá hugmynd
ef ég á að byija á því. Ef mér leiðist
að skrifa bók, sem yfirleitt tekur tvö
ár, þá er ég ekki að eyða tveimur
árum í það. Og ef mér leiðist hún þá
er ég viss um að lesandanum leiðist
hún hka.“
Eins og áður sagði var Ólafur
Jóhann á leið th Bretlands þegar
hann staldraöi við hér fyrr í vikunni.
Þar kemur bókin hans út í lok maí
næstkomandi. Forlagið ytra hefur
sent hana ýmsum aðilum th
kynningar og nú stefnir í sömu
glimrandi viðtökumar og í
Bandaríkjunum. The Economist
hefur þegar vahð hana sem bók
mánaðarins og fyrir fáeinum dögum
birtist dómur um hana í The
Independent. Hann var á sömu
nótum og fyrri dómar sem birst hafa
um Fyrirgefningu syndanna
erlendis. Nú er búið að ganga frá
samningum um útgáfu bókarinnarí
Þýskalandi, Frakklandi, Noregi og
fleiri Evrópulöndum. Einnig hefur
verið rætt um útgáfu bókarinnar í
Suður-Ameríku.
Ólafur Jóhann tekur þessu öhu
með stóískri ró. Hann segist hlakka
th að komast heim th New York aftur
eftir þessa ferð. „Mér finnst ég þó
ahtaf vera kominn heim þegar ég
kem th íslands. Ég er að líta á það
að festa okkur eitnhver híbýli hér
svo við getum haft meiri kjölfestu
hér, því hér era mínar rætur.“