Dagur - 17.12.1956, Qupperneq 11

JÓLABLAÐ DAGS
11
skóla 3000 krónur. Hann var
ókvæntur alla ævi. Fósturdóttur
hans og erfingja, 'Hólmfríði Jóns-
dóttur, átti Sigmundur Sigurðsson,
úrsmiður, og bjuggu þau 'hjónin
jafnan síðan í liúsi Magnúsar, liinu
yzta í Aðalstræti, vestan við læk-
inn.“
Ennfremur gaf Magnús Jóns-
son Iðnaðarmannafélagi Akureyrar
2000,00 kr. og _ Ræktunarfélagi
Norðurlands 3000,00 kr. Á þessu
sést bezt gjafmildi Magnéisar, og
að hann hefur fylgzt vel með þeim
ungu félagssamtökum, sem jrá voru
að byrja að starfa undir forustu
aldamótamanna, en félög jressi
skorti fé til sinna framkvæmda, svo
scm Ræktunarfélag Norðurlands,
Iðnaðarmannafélagið og Sjúkrahús
Akureyrar.
Gullsmíðaverkfæri og
vinnuaðferðir.
Ilér á eftir verður lítillega getið
helztu tækja, sem notuð voru á
verkstæðum gullsmiða. Er jrá fyrst
að nefna „deigluna“, tækið, sem
málmurinn var bræddur í, og notk-
un lrennar. Til þess að bræða gull
og silfur, varð að nota kolaeld. Bezt
var að bræða málma við viðarkola-
eld, Jdví að glóðin af viðarkolum er
venjulega hrein og laus við gjall, en
það vill setjast á deigluna, ef stein-
kol eru notuð. Magnús hefur óefað
lær't að l>ræða málma hjá Indriða á
Víðivöllum, og munu þeir hafa not-
að viðarkol, því að á dögum þeirra
Indriða var talsverð kolagerð í
Fnjóskadal. Gull fluttist til lands-
ins ýmist „hrátt“ smíðagull, 24 kar-
ata, eða jrá að gullpeningar voru
bræddir og notaðir til smíða, en í
Jreim er 22 karata gull. Til þess að
fá 14 karata gull, sem venjulega er
í giftingarhringum, þurfti að vigta
í déigluna gulil, silfur og koþar,
þannig, að blöndunin gæfi 14 kar-
ata gull. Síðan var þetta brætt sam-
an og j)ví hellt í mót, þar sem Jrað
storknaði. Ef smíða átti hringa úr
gullinu, var það slegið kalt, þar til
Jrað hafði fengið Jrann gildleika,
Grafalur.
sem átti að vera í hrmgnum. Mik-
ill vandi var að slá gullið, svo að
ekki kæmu í Jrað veilur eða brestir.
En til Jress að korna í veg fyrir Jrað,
varð að „svita“ gullið, eins og Jrað
var kallað. Það var gert á þann hátt
að elda það með blásturspíjru í
spíritus- eða steinolíuloga. Var þá
gullið eldað, Jrar til yfirborð gull-
stangarinnar var orðið bráðið.
Hurfu þá allar veilur og sprungur,
einkum þó- ef burís var borinn á
það. Líka aðferð þurfti að hafa við
aðra málrna, sem bræddir voru í
deiglu, og þurfti að slá.
Valsinn er áhald, sem ómissandi
er við gullsmíðar. Hann er þannig
gerður, að 2 sívalningar snviast hvor
á móti öðrum, og er þeim snúið
með tveimur sveifum, sem festar
eru á enda sívalninganna, hvor á
móti annarri. Bilið á milli sívaln-
inganna má stækka og rninnka með
skrúfbolttvm, sem Jnýsta saman leg-
unum, sem þeir snúast í. Er því
'hægt að valsa þykkt og þunnt alla
hina linari málma. Líka er í vals-
inum keilumynduð skora fyrir
hringaefni. Rennismiðju notuðu
gullsmiðir talsvert á dögum Magn-
úsar við svijruhólka, skvifhólka og
hringa, ennfremur til að snvia hjól-
löguðum vírburstum við hreinsun
á silfurmunum o. fl.
Dragsmiðjan var áhald til að
lengja og mjókka vír. Hvin var
borð, nálega 1 Vl» m. á lengd, um 20
sm. á breidd og 3 sm. á Jrykkt. Á
öðrum enda Jress var sívalningur,
sem gekk í tveimur klossum líkt og
vefjar í vefstól. Utan um sívalning-
inginn vafðist svo ól úr ósútuðu
leðri, þegar sívalningnum var snvi-
ið, en honum var snúið.líkt og vefj-
arrif í vefstól. Dróst vírinn í gegn-
um löð, sem var fest á hinum enda
borðsins. Töng með tenntum kjafti
hélt í vírinn, sem draga átti, og var
hún með upjrbeygðum krókörm-
um, sem krækt var í þríhyrnt auga
úr járni, er var í enda ólarinnar, og
liélzt töngin saman, Jregar togað
var í. Víravirki alls konar var svo
smíðað vir vírnum. Öll þessi verk-
færi, sem hér hafa verið nefnd, eru
erfið í notkun og reyna á kraftana.
Enda var víst Magnvis orðinn lúinn
og slitinn um aldur fram.
Onnur verkfæri voru Jressi:
Eldsmiðja, smiðjutöng, hamrar,
steyjrumót, margs konar, beygitang-
ir, stórar og smáar, flatkjöftur, bit-
tangir, korntangir, hringalaðir,
skrúflaðir, vírdráttarlaðir, perlu-
hjól og snúruhjól, skástrikahjól til
að skreyta með svipuhólka, karata-
stimplar, Jrjalir, margs konar,
munnblásturspípur, lóðlampar,