Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.1995, Qupperneq 16

16
LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 1995
Sögur af nýyrðum
Tækni
Oröið tækni er nú á hvers manns
vörum, og sennilega leiöa fæstir
hugann aö því, aö orðiö er aðeins
rúmlega áttatíu ára gamalt. Þór-
bergur Þórðarson getur þess í Al-
þjóðamáh og málleysum, aö dr.
Björn Bjarnason frá Viðfirði
(1873-1918) hafi myndað orðið
tækni. Þetta er örugglega rétt. Hall-
bjöm Halldórsson prentsmiðju-
stjóri (1888-1959), margvís mál-
vöndunarmaður, sagði mér
snemma á sjötta áratugnum, að
hann hefði verið viðstaddur, þegar
Björn myndaði orðið á Vífilsstöö-
um sumarið 1912 (sbr. íslenzka
málrækt, bls. 171). Öruggari heim-
ildarmann en Hallbjöm get ég vart
hugsað mér.
Orðið tækni hefir tvíþættan upp-
runa. Annars vegar hefir Bjöm
haft í huga danska orðið teknik,
sem tækni er þýðing á, en hins
vegar íslenzka orðið tæki. Orð-
myndun af þessu tæi er sjaldgæf.
Ólíklegt er, að Björn hafi tengt orð-
ið orðliðnum -tækni, sem kunnur
er frá 19. öld í orðinu djarftækni (af
djarftækur).
Orðið tækni virðist ekki hafa náð
skjótum frama. Það er ekki að finna
í Blöndalsorðabók (1920-24) né
heldur í Danskri orðabók Frey-
steins Gunnarssonar (1926). AUt
um það var orðið eitthvað notað,
áður en þessar orðabækur komu
út. Elzta dæmi Orðabókar Háskól-
ans um tækni er í samsetta orðinu
sáltækni (úr Iðunni 1916) og næsta
dæmi er raftækni (úr Ægi 1917).
Elzta dæmi Orðabókarinnar um
orðið ósamsett er úr Rétti 1930. Þar
er orðiö notað á þann hátt, að gera
verður ráð fyrir, að það sé alkunn-
ugt. Sama gildir um önnur dæmi
frá fjórða áratugnum. Tækni er
orðið nothæft í kveðskap 1952, eins
og þessi vísa sýnir:
Tækni breyta tímans völd,
tízkan þreytir aldinn höld.
Hugur leitar helzt í kvöld
heim í sveit á nítjándu öld.
(Rímur af Oddi sterka)
Ég tel mér af þessu óhætt að full-
yrða, að orðið tækni hafi verið al-
kunnugt orð í íslenzku máli um
1930 og ef til vill fyrr. Hitt er svo
Umsjón
Halldór Halldórsson
annað mál, að lítið var ritað um
tæknileg efni á þessum tíma.
Orðið tækni hefir m.a. þann kost,
að það er þægilegt í samsetningum.
Fjölmörg orð hafa -tækni sem síð-
ari hð, t.d. iðntækni, raftækni og
véltækni. Orðabók Háskólans hefir
dæmi um yfir tvö hundruð orð, þar
sem tækni er fyrri hður. Sem dæmi
mætti nefna tæknifræðingur,
tæknilegur og tæknivæðing. Þá má
ekki gleyma því, aö af orðinu tækni
hefir verið myndað orðið tæknir,
t.d. meinatæknir. Sennilega hefir
þetta orð verið myndað undir áhrif-
um frá orðinu læknir. Ekki verður
því neitað, að orðið tæknir er ekki
myndað í samræmi við venjulegar
íslenzkar orðmyndunarreglur. Ég
átti erfitt með að taka mér það í
munn fyrst í stað, en það hefir gert
sitt gagn og er orðið svo algengt,
að tilgangslaust er að amast við því.
^CAFÉ HÓIIIAI
Grensásvegi 7
Höfum opnað á nýjum og betri stað. Bóhem er fluttur
á Grensásveg 7 (gamli dansbarinn)
Nýjar dansmeyjar
Aðgangseyrir 1.000 kr.
(einn drykkur innifalinn)
Gamlir og rtýir Bóhemskúnnar boðnir
hjartanlega velkomnir.
LÁTTU EKKI 0F MIKINN HRAÐA
VALDA ÞÉR SKAÐA!
Félagsmálastjóri
Staða félagsmálastjóra Hornafjarðar er laus til um-
sóknar. Félagsmálastjóri er yfirmaður félags- og
fræðslumála Hornafjarðarbæjar.
Félagsmálastjóri sér um framkvæmd laga um félags-
þjónustu, eryfirmaður dagvistarmála, heimaþjónustu
og situr í þjónustuhópi aldraðra. Félagsmálastjóri er
einnig starfsmaður Heilbrigðis- og öldrunarráðs
Austur-Skaftafellssýslu.
Félagsmálastjóra er jafnframt ætlað að sinna fræðslu-
málum og vinna m.a. að undirbúningi fyrirhugaðs
flutnings grunnskóla frá ríki til sveitarfélaga.
Umsækjandi þarf að hafa háskólamenntun eða aðra
sambærilega menntun. Umsóknarfrestur er til 20.
júní nk.
Frekari upplýsingar um starfið veitir bæjarstjóri
Hornafjarðar í síma 478-1500.
Bæjarstjóri Hornafjarðar
Sturlaugur Þorsteinsson
9
1

&
A
yUJJEBOAR
Krossgáta dv
J \ s $> ~r SL/T/ffí UNÞIR SffíÐfíH TÖjTT UNF) ÖRK BolHr /
6fíL- úoPfí ft6N!R i 2
' t bv/55' fíR STÓRfí ■fí pyj SJ-ETr fíf 1 HjfíR- /R jERFJ) FuáLfí SK/TuR 9-5 3
5 YFjfi 5 /V V
HROffíR 19 BOLf 5
HÖRKU 6/B7/W/ KL/EÐ LfíUSfí
) ‘fíTT TJFLQ /R 6
U/ULfí /f)uJ-T>R RR 3 i% 7
I’ KNÆPfí HfíRíuR /r/'fíTT L-fíUS S
RUNÖfíR zv /-OGN 7-3 9
5 ktruR JfíRÐ £Fff/
m /0 6ER/R /YfíUT. FU6L- /NU 6 10
H/&6T L/ÍRÐl f/£y 5TÆ.D/ 'físr FÖL6N fíST II
r) 3/LUD fífíLRfí 6RIPUR )ö f)F. TUSJ/ LE/K SV/EÐ/ li
LEÞjfí BRYnn/R 9 RfíS^ >5 13
SKORfl HÖP SKut/Þfí MfíTU LEÚT
spýjR/f ETfítLÞl FUnB'fíTf Fl'o/Y t )h
fur/Nfí 6IRÞIU6 FU6L/Í
V 7 FúSK’- fíffí SN/Kju PÝfí u 15
V/L- yRú/ KomnfíT /6
K/fíLLJ rofíp/j/i /yifíj 'Offífí 7?V5 HEyfUSL PöKKT 2/ /7
ÞÉ/vu/n )<P£ 7V? UPP ) , Á OF7~ 8 /OO 'BR TuNáU Jfí'fíLfí) FORB V/NNU SfíMfíR /8
) f. /9
r> n ME6IN áftTN/ SfíMHL. Zo
GRfíFfí Lfíáfí V li
JÖLUNU -*£ ’fíRfí- 3/E
A /3 E//Z> L'fíTfí ftF NfNZN 21
Oft LF\C>1 m’pu-mn þPRDJk Tuiz$ft HRBS3 SfímT. itidrD Ffttf/R Sfí/ftT. 23
L'tRD!
Í * II IH
S KfíRT ORÐfl 2° 15
RÖND SEffí /7 2? V1
*o
S|-I
co
'(d
4 '4 Cú <V <c 4 4 4 4 4 4 4 4 VÐ 4 V4J 4 4 4
V o 4 k k k \ s\ 4 4 4 4 s4 Vs k 4 4 4 4) N
«3: «3í 4 <c 4 k 4 4 Vs Vs 4 4 $ 4
co O 4 4) k k 4 o k 4 '4 4 4 4 4 'N k 4 4
4 QC sO sN 4 4 4 4 4 4 4 4 4 -> 4
'v' •4 4 4 V 4 k k 4 4 <4 4 4) 4 '4 Vs 4 sO 4 -4 4
4 O 4 Ckí \ 4 4, F* vn 4 4 4 > 4 4
4 Vö k 4 (4 k 4 (4 \ 4 s\ 4 4 4 4 4 V 4
<*: 4 4 4 4 \ 4 4 4 4 4 4 s k
U u: VD k k k <í <4 4 4 4 4 S 4 k 4 4 4
Ul V o 4 k k 4 4 4 4 4 4 4 4 >
0 <*: k <3: 4 o V 4 4 4 N 4 4 4 s4 4 4
• • 4 • 4). k 4