Þjóðviljinn - 24.12.1975, Blaðsíða 9

Jólablaö 1975 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
miðlun á einum stað nýtist á öðr-
um stað.
Við getum tekið dæmi um það
hvernig hægt er að láta 2
samtengd orkuver vinna saman.
Á sumrin rennur mikið vatn
fram hjá Þjórsárvirkjunum og til
sjávar án þess að það komi til
nokkurra nota. Það er vatn sem
ekki er hægt að beina inn i vatns-
forðabúrið i Þórisvatni. Nú hugs-
um við okkur að Blönduvirkjun sé
i gangi og samtengd Þjórsár-
virkjununum. Nyrðra væri unnt
að safna saman vatni i lón að
sumri og geyma til vetrar. Nú
væri beinlinis hægt á orkuvinnslu
Blönduvirkjunar á hinum vatns-
rika tima ársins og vatninu safn-
að til hagnýtingar á þeim tima
árs þegar meðalrennsli árinnar
er allt að 3svar sinnum minna.
En á meðan þannig er dregið úr
orkuvinnslu við Blöndu er allt
keyrt á fullu við Þjórsá/Tungná
og það orkumagn sent norður sem
svarar til samdráttarins hjá
Blönduvirkjun. Við þessar
aðstæður má þvi segja, að vatn af
Þjórsársvæðinu væri geymt i
Blöndulóni. Auðvitað væri þetta
hlutrænt séð ekki sama rigningar-
(eða leysinga-) vatnið, en frá
sjónarmiði orkubúskaparins er
munurinn enginn.
Tengilínur ódýrar
í samanburði
við orkuverin
— Er nú hægt að lita á þessa
viðbót við orkuvinnslugetu vatns-
aflstöðvanna sem stafar af sam-
tengingu að öllu leyti sem fundið
fé?
— Ekkialveg að visu, þvi að
tengilinurnar kosta að sjálfsögðu
sitt. En linurnar eru þó' mjög
ódýrar i samanburði við orkuver-
in. Hér er margs að gæta við sam-
hæfingu og skipulagningu á hlut-
unum, og gildir það bæði um
byggingar og rekstur. Til að
mynda verður að vera samræmi
á milli flutningsgetu linunnar og
afkasta þeirra orkuvera sem hún
tengir saman.
— Koma tengilinur ekki að ein-
hverju leyti i staðinn fyrir vara-
stöðvar?
— Jú, vara-aflsþörfin i heild
verður minni, þvi að hægt er að
nýta vara-afl, sem fyrir hendi er i
tilteknum landshluta einhvers
staðar á fjarlægu landshorni. Þó
koma þessi áhrif ekki vel fram
fyrr en kerfið er það mikið sam-
tengt, netið það þéttriðiðað bilun
á einum stað hefur ekki lengur
viðtækar afleiðingar. Þetta þýðir
til að mynda að ein lina milli
Norðurlands og Suðurlands hefur
ekki mikið að segja til að draga úr
þörf fyrir varastöðvar, þvi að bil-
un á þeirri linu, meðan hún er ein,
hefur svo viðtæk áhrif. Væri
einnigkomin lína um Sprengisand
og jafnvel sú þriðja um Kjöl væri
allt öðru máli að gegna. Þróunin i
öllum þéttbýlum löndum er sú að
tengilinurnar verða mjög
greinóttar, netið mjög smáriðið. i
— Hvað um áhrif tengingar á
nýtingu aflstöðva?
— Tenginet gerir það kleift að
afkastageta hverrar nýrrar
virkjunar sé fullnýtt miklu fyrr
en ella mundi, og það hefur mikil
áhrif á hagkvæmni virkjunar,
vegna þess hve byggingin krefst
mikils fjármagns. Sú hefur orðið
raunin á i öðrum löndum að
varma-aflstöðvar hafá á undan-
förnum árum farið mjög stækk-
andi til þess að nýta þá hag-
kvæmni i byggingu og rekstri
sem stærðin gefur. En til þess að
hægt sé að nýta slikt orkuver
fljótt, þe. selja alla þá orku sem
það getur framleitt sem fyrst og
við góðu verði, er skilyrðið það að
orkuverið sé tengt við sem allra
stærst dreifikerfi.
Sem dæmi um þessa þróun má
nefna að árið 1957 var stærsta
vélasamstæða i rafstöð i Evrópu
150 megavött að afli, en nú yfir
eitt þúsund megavött.
Fyrsta byggðalína
af mörgum
Linuna milli Norðurlands og
Suðurlands ber að skoða i þvi
samhengi hvaða áhrif hún hefur á
val væntanlegra orkuvera i
framtiðinni, miklu fremur en út
frá þeim beinu áhrifum sem hún
hefur á orkubúskapinn á þeirri
stundu þegar hún er tekin i notk-
ORKUNOTKUN GWh
Almenn notkun 892
w< Álverksmiðjan 1230
önrtur notkun 220
Alls 2342
Raforkan skiptist svo sem myndritið sýnir á helstu flokka notenda áriö
1974, mælt i gigavattstundum, og eru þá flutningstöp meðtalin. Alls
greiddu notendur 3.475 miljónir króna fyrir raforkuna til framleiðenda
og dreifiveitna. Myndrit scm sýndi hlutdeild notenda i heildargreiðsl-
um mundi lita allt öðru visi út. Fyrir almenna notkun voru greiddar
2.935 miljónir króna, álverksmiöjan greiddi 359 miljónir króna og fyrir
aðra notkun (Aburðarverksmiðja, Sementsverksmiðja og Kefiavikur-
flugvöllur) var greidd 181 miljón króna. Prósentutölur: Almenn notkun
38,1% orkunnarog 84,4% verðmætisins, álverksmiðjan 52,5% orkunnar
og 10,3% verðmætisins, önnur notkun 9,4% orkunnar og 5,3% verð-
mætisins.
Þurrð I Þjórsá hjá Þjótanda 11. april 1963. thlaup með þessum
afleiðingum koma sjaldan, en þetta getur gerst við vatnsaflstöðvar
okkar, og þá verður þörfin fyrir samtengingar og vara-afi mjög brýn.
Raforkuver og flutningskerfi fyrir raforku i náiægri framtlð heitir
þessi uppdráttur sém gerður var á vegum Orkustofnunar fyrr á þessu
ári. Hér er að miklu leyti um hugmyndir að ræða sem ekki hafa verið
teknar endanlegar ákvarðanir um. Slitnu linurnar eru héraðskerfi en
þær heilu landskerfi.
en ég hef ekki heyrt neinar tima-
setningar um seinni vélina þar.
Ég býst við að hún verði tekin i
notkun nokkru siðar og það fari
eftir þvi hvernig markaður þró-
ast, en fullyrða má að vel verði
séð fyrir orkuþörfum og öryggi
norðlendinga með einni vél i
Kröflu og svo þeirri linu suður
sem tilbúin verður um likt leyti.
Báðar virkjanirnar, Sigalda og
Krafla, með sina 1.430 gigavatt-
stunda viðbót við núverandi 2.300
gigavattstunda árlega orku-
vinnslu duga til að sjá fyrir for-
gangsorku til fyrirhugaðrar
málmblendiverksmiðju, orkusölu
til almennrar notkunar og til
húsahitunar (þarsem hún verður
valin en ekki jarðvarmi) fram til
ársins 1980 i það minnsta. Eftilvill
nægir þetta aðeins lengur af engin
ný stórnotkun kemur til sögunn-
ar. Þegar ég segi þetta reikna ég
með þvi að áætlanir standist um
að þvi marki verið náð um 1980 að
hætt verði gersamlega að nota
oliu til húsakyndingar. Til þess
þarf mikið átak og kostnaðar-
samt i þvi að efla dreifikerfin,
ekki hvað sist i sveitum, og þarf
að gæta þess að aðgerðir i þvi efni
haldist i hendur við byggingu
orkuvera, þvi notanoinn hefur lit-
iðgagn af öfluguorkuverief dreifi
kerfið sem tengir hann við það er
hálfónýtt.
Tvær leiðir að
heildarstýringu
raforkukerfisins
— Hvort er heillavæniegra að
hafa mörg fyrirtæki starfandi að
orkuvinnslu i landinu ellegar að-
eins eitt?
— Ég hygg að hvort tveggja
fyrirkomulagið komi til greina
en þetta sé ekki aðalatriðið um
hagkvæmni i orkuvinnslu, heldur
sú samhæfing sem koma verður
á, hvernig sem rekstrarfyrir-
komulagið er. En þörfin fyrir
nána og vel skipulagða samvinnu
orkuvinnsluaðila hefur fyrst
komið upp nú nýlega hér hjá
okkur.
1 grannlöndum okkar tiðkast
það að mörg fyrirtæki starfa að
raforkuvinnslu og þar hefur tekist
að láta þau starfa vel saman.
Þegar um aðskilin fyrirtæki er að
ræða kostar það fyrirhyggju og
flókna samningagerð. Ef fyrir-
tækið er aðeins eitt i landinu þarf
Framhald á 44. siðu
un. Ég tel að það sé misskilningur
að telja hlutverk þessarar linu
vera fyrst og fremst það að flytja
norðlendingum orku, heldur sé
það hitt að gera það kleift fyrr en
ella hefði verið að reisa stór orku-
ver á Norðurlandi og fullnýta
þau.
— Hvað er að frétta af fram-
kvæmdum við tengingar milli
svæða og landshluta?
— Linan Akureyri—Grundar-
tangi (eða segjum eftilvill
Reykjavik—Akureyri) er nú i
byggingu. A næsta ári verður haf-
ist handa um lagningu linu milli
Akureyrar og Kröflu, og fljótlega
þar á eftir býst ég við að lina
verði lögð frá Kröflu austur að
Grimsá um hlaðið á væntanlegri
Bessastaðaárvirkjun. Áður en
langt um llður verður svo þörf á
þvi að tengja saman Austurlands-
svæðið og Hornafjörð. Þegar svo
er komið mælir allt með þvi að sú
lina geti orðið hlekkur i hring-
kerfi, sem lægi sunnan Vatnajök-
uls og tengdist landsvirkjunar-
kerfinu við Sigöldu. Um þetta eru
þó engar ákvarðanir enn, og
raunar ekki búið að timasetja
neinar framkvæmdir á linulögn-
um nema byggðalinuna milli
Norður- og Suðurlands og linuna
milli Akureyrar og Kröflu, en
vonast er til þess, að hvoru
tveggja geti verið lokið á árinu
1976.
Ástæða er til að ætla að innan
mjög langs tima verði lögð lína
vestur á Firði frá byggðalinunni i
Hrútafirði. Hún lægi þá væntan-
lega um Dali og Króksfjarðarnes
og þaðan að Mjólká og siðan
áfram til Isafjarðar.
Nægir
fyrirsjáanlegum
markaði í 4 ár
— Nú standa yfir miklar fram-
kvæmdir i orkumálum og ýmis-
legt i aðsigi. Er markaður fyrir
hendi til að taka við þeirri orku-
aukningu sem fljótlega kemur til
sögunnar?
— Það er alltaf sama eilifðar-
spurningin hvað skeður með
orkunotkunina. Afkastageta nú-
verandi vatnsaflstöðva miðað við
meðalrennsli er um 2.300 giga-
vattstundir á ári. Samkvæmt
áætlunum á Sigalda að komast i
gagnið á næsta ári, 1976, og gert
er ráð fyrir að fyrri vélin i Kröflu
verið gangsett undir árslok 1976,