Þjóðviljinn - 24.12.1975, Blaðsíða 41

Jólablað 1975. Þ.JóÐVILJINN — SÍÐA 41
[fi i rú Pjl
g&y. »£•>»

Lengi var sá ósiður landlægur
meðal islenskra blaðamanna að
ausa hver annan auri og brigsla
hverjum þeim um alls konar
vammir og skammir, sem þeir
áttu i höggi við. Ekki voru rit-
stjórar vestur-islensku blaðanna
eftirbátar starfsbræðra sinna
austan hafs i þessum efnum,
heldur munu þeir, um skeið að
minnsta kosti hafa gengið lengst
allra um persónuleg brigsl og
óþvegið orðbragð. Það var þvi
ekki hótfyndni einber, er blaðið
Heimskringla i Winnipeg gat þess
hinn 13. april 1899, að nú hefði það
borið við sem sjaldgæft væri:
Vestur-islensku blöðin Lögberg
og Heimskringla hefðu einu sinni
orðið sammála.
Hvað var það, sem kom hinum
deilugjörnu ritstjórum til að
sliðra vopnin litla stund og
leggjast á eina sveif báðir? Eng-
inn stórviðburður að visu, en ótvi-
rætt þjóðernismál, metnaðarmál
islenska þjóðarbrotsins i Vestur-
heimi. Sögur herma, að landnem-
arnir islensku vestra hafi oft á
fyrstu árum sinum orðið fyrir
ýmiss konar áreitni þarlendra
manna, er hentu skop að hinum
islensku heimalningum, hátterni
þeirra og framgöngu, er þeir
komu úr fásinni og einangrun
islenskra sveita i ólgandi mann-
haf hins nýja heims. Var vestur-
förunum islensku þvi mikið i mun
að sýna þarlandsmönnum og
sanna svo glögglega sem kostur
var, að börn Fjallkonunnar stæðu
eigi öðrum að baki um andlegt né
likamlegt atgervi. Nú stóð svo á,
að i höfuðborg islensku land-
nemanna, Winnipeg, dvaldist
islenskur maður, sem á skömm-
um tima hafði sýnt það áþreifan-
lega og sannað, að hann bar höfuð
og herðar yfir alla ská,kmenn
borgarinnar. Hafði og viðkunnur
skákmaður nýlega gist Winnipeg
og látið svo ummælt, að hinn
islenski skákkappi væri einhver
hinn snjallasti ef ekki snjallasti
taflmaður i Kanada. 1 marsmán-
uði 1899 hafði verið boðað til skák-
keppni mikillar i borginni
Toronto, og skyldi sigurvegarinn i
efsta flokki hljóta nafnbótina
„skákkappi Kanada”. Var vitað,
að flestir kunnustu skákmenn
landsins mundu ganga til þessa
leiks. Nú hljóp islendingum i
Winnipeg kapp i kinn. Nokkrir
áhugamenn gengust fyrir þvi, að
hinn snjalli skákmeistari Winni-
pegborgar, landi þeirra, færi á
taflmótið i Toronto og reyndi sig
við bestu skákmenn Kanada. En
maðurinn var fátækur og gat ekki
af eigin efnum lagt l'rám farar-
eyri, 75—100 dali, og þvi var efnt
til samskota i þvi skyni að afla
nauðsynlegs fjár. Birtu islensku
blöðin i Winnipeg áskoranir til
landa um að leggja fé af mörkum
og unnu að framgangi málsins i
mesta bróðerni. Máli þessu var
fyrst hreyft i Heimskringlu 16.
febrúar. Birtist þar grein, sem
nefndist „Manntafl.” Þar segir
m.a. á þessa leið:
„Vér isiendingar getum nú
stært oss af þvi að eiga i
þjóðflokki vorum hér vestra þann
mann, sem að likindum leikur
betra skáktafl en nokkur annar
maður i Vestur-Kanada. Þessi
maður er hr. Magnús Smith, sem
nú á heima hér i bænum. Hann
kom hingað fyrir nokkrum mán-
uðum vestan frá Kyrrahafs-
strönd, þar sem hann hafði dvalið
i nokkur ár og teflt við alla hina
bestu taflmenn á British
Columbia og California, og var
hann viðurkenndur þar að vera
langt á undan öðrum i tafllistinni.
Siðan hann kom hingað til bæjar-
ins, hefur hann teflt 24 skáktöfl
við alla bestu taflmennina hér og i
grenndinni og unnið þau öll.
Þegar hinn frægi taflmaður Pills-
bury var hérá ferðfyrir skömmu,
þá gaf hann það álit sitt skýlaust
að landi vor Magnús Smith væri
einn með þeim allra bestu, ef ekki
sá besti taflmaður i Kanada.
Nú stendur svo á, að það á að
halda taflþrautarfund i Toronto i
byrjun aprilmánaðar. næst-
komandi, og verða þar saman-
komnir allir bestu taflmenn i
landinu. Nú hafa innlendir menn
hér i bænum, sem hafa mikið álit
á hæfileikum Magnúsar, farið
þess á leit við hann, að hann fari á
fund þennan i Toronto og þreyti
þar tafl fyrir þeim heiðri að verða
mestur taflmaður i Kanada, og
hafa þeir lofað að leggja fram
nokkurn skerf til þess að styrkja
hann til fararinnar. En Magnús
er maður fátækur og getur ekki
staðist neinn kostnað við för
þessa af eigin efnum. Þess vegna
hafa nokkrir islenskir vinir hans
tekið sig saman um að leita sam-
skota meðal landa vorra i þessum
bæ til þess að gera Magnúsi
mögulegt að komast austur og ná
taflvöldum þessa lands, sem fast-
lega er vonað að hann geti gert, ef
hann kemst austur... Samskotum
i þessa átt verður veitt móttaka i
skrilstofu Heimskringlu.”
Málaleitan þessari var vel tek-
ið, og safnaðist á skömmum tima
nægileg upphæð til þess, að hægt
yrði að senda Magnús á skákmót-
ið. Einhverra orsaka vegna var
hætt við að heyja mótið i Toronto,
og var það háð i borginni
Montreal um mánaðamótin mars
og april. Magnús fór þangað og
sigraði. Heimskringla 13. april
skýrir frá viðureigninni á þessa
leið:
,,Landi vor, Magnús Smith frá
Winnipeg, hefur nú unnið tafl-
þraut sina i Montreal og er nú
viðurkenndur besti taflmaður i
Kanada.
Magnús Smith kom hingað til
bæjarins fyrir rúmlega hálfu ári
siðan. Hafði hann verið nokkur ár
Þáttur
af
Magnúsi
Magnússyni
Smith
Friðrik ólafsson stór-
meistari er sömu ættar og
Magnús Smith, skákmeist-
ari. Þeir eru frændur af 2.
og 5. lið.
vestur við Kyrrahaf og æft þar
manntafl. Var hann frægastur
allra taflmanna þar vestra. Eftir
að Magnús kom hingað, tók hann
til að þreyta við færustu menn i
þeim taflfélögum, sem eru hér i
bænum. En það kom brátt i ljós,
að það var enginn sá taflmaður i
þessum tveim félögum, er mætti
við honum. Þeir, sem áður höfðu
haldið þeim heiðri, að vera viður-
kenndir taflkappar, urðu nú að
lúta i lægra haldi fyrir þessum
glöggskyggna landa vorum.og
skal það sagt þeim til heiðurs, að
þeir höfðu þeim mun meiri mætur
á Magnúsi sem hann lék þá verr i
taflþrautunum.
Svo kom það fyrir, að það var
stofnað til almenns taflmanna-
fundar i Montreal, og skyldi þar
teflt um bikar einn mikinn og
nafnbótina: taflkappi Kanada.
Taflfélögin hér gengust fyrir þvi,
að Magnús yrði sendur austur á
þennan taflmannafund. lslend-
ingar tóku að sjálfsögðu vel i
þetta mál, og Heimskringla og
Lögberg urðu einu sinni
sammála. Var svo skotið saman
dálitlum sjóð i þessu skyni og
Magnús sendur austur. Og þetta
hefur nú haft þann árangur, sem
að framan er sagt.
Á taflfundi þessum i Montreal
mættu margir menn. En 18 af
þeim tefldu um taflkappaheibur-
inn og skyldi hver tefla 12 skákir.
Magnús vann 9 1/2 skák, tapaði
einni og gerði þrjú jaíntefli. Sá,
sem næstur.honum stóð að leiks-
lokum, var aðeins hálfa skák á
eftir. Að unnum þessum sigri
rigndi að hr. 'Smith lukkuóskum
úr öllum áttum, og þar á meðal
frá taflfélögunum hér i Winnipeg.
Framkoma hans öll þar eystra
hefur verið hin sómasamlegasta,
og andstæðingar hans i taflraun-
inni láta mikið af honum og telja
hann vel að þeim heiðri kominn,
sem hann hefur náð i þessari ferð.
tslendingar og aðrir hér i bæn-
um sem lögðu fé til fararinnar,
eiga þökk skilið fyrir þá
framtakssemi. Þeir þurfa ekki að
sjá eftir útlátunum. þvi Magnús
hefur unr.ið þjóðflokki vorum til
sóma og sýnt og sannað það. sem
margir hérlendir menn hafa áður
viðurkennt. að islendingar eru,
að þvi er snertir andlegt atgervi,
fullkomnir jafnokar hinna bestu
manna hér i landi. af hvaða
þjóðflokki sem þeir eru.
Það er búist við. að Magnús
komi hingað til bæjarins að aust-
an á morgun og að islenski horn-
leikaraflokkurinn mæti honum á
vagnstöðvununi hér. Það er og
talið sjálfsagt, að taflfélögin hér
og islendingar haldi honum
samsæti einhvern tima innan
skamms.”
Eins og Heimskringla gerði ráð
fyrir, var Magnúsi haldið heið-
urssamsæti skömmu eftir heim-
komuna. Fór það fram hinn 21.
april i allstóruni salarkynnum.
Þar var húsfyllir, um 400 manns.
meiri hlutinn islendingar. Var
Magnúsi afhent þar heiðursgjöf.
gullúr með gullfesti, 100 daia
virði. Að ræðuhöldum loknum fór
fram skákkeppni milli islendinga
og manna af öðru þjóðerni. Teflt
var á 22 borðum. Lauk keppninni
á þá leið, að islendingar sigruóu.
unnu 12 skákir en töpuðu 10.
För þessi til Montreal, sem nú
hefur verið frá sagt. var upphaf
frægðarferils Magnúsar á sviði
skáklistarinnar. Skal nú. áður en
sá ferill er rakinn lengra, skýrt
nokkuð frá ætt hans og uppvexti.
II.
Magnús Magnússon Smith var
snæfellingur að ætt. fæddur á
Rauðamel i Miklaholtsprestakalli
10. desember 1867.l* I prests-
þjónustubókinni eru foreldrar
Magnúsar tilgreindir Magnús
Árnason ekkill og bóndi á Rauða-
mel, og Ragnheiður Eliasdóttir.
ógift, ráðsstúika á sama bæ. Þar
segirog i athugasemd. að þetta sé
„Magnúsar bónda fimmta barn-
eign með þrem persónum.
Ragnheiðar önnur með sama
manni.”
Magnús Árnason var sonur
Árna bónda og hreppstjóra Jóns-
sonar á Rauðamel. Magnús bjo
um hrið að Hraunsmúla i Koi-
beinsstaðahreppi, en fluttist árið
1860, að Rauðamel með bústyru
sinni, Björgu Brynjólfsdóttur,
ásamt tveimur börnum þeirra og
12 ára gamalli dóttur bónda. er
hann hafði átt með konu sinni.
sem þá var fyrir nokkru látin.
Skömmu eftir að Magnús hóf
búskap á Rauðamei. gerðist bú-
stýra hans Ragnheiður Eliasdótt-
ir bónda i Straumfjarðartungu
Sigurðssonar. Bjuggu þau saman
ógift, uns Ragnheiður andaðist.
og eignuðust þrjú börn. Hið eksta
þeirra hét Ingileif. fædd 7. juni
1865. þá Magnús taflkappi. en
vngstur Elias Halldór. fæddur 14
okt. 1870.
Skömmu ívrir 1870 tluttust þau
Magnús og Ragnheið tr ásamt
börnum sinum. svo og hinum
eldri börnum Magnúsar. að Dal i
Miklaholtshreppi. Þar andaðist
Ragnheiður 8. janúar 1873. 40 ára
að aldri. Tók þá við búsforráðum
elsta dóttir Magnúsar, bónda.
llólmfriður. en þá var komin yfir
tvitugt. — Árið 1876 fluttist
Magnús enn búferlum frá Dal að
Ilólkoti I Staðarsveit. Þar andað-
ist Magnús bóndi 10. janúar 1880.
1) Samkv. Kirkjubók Miklaholts-
prestakalls. Samkv. upplýsingum
frá Magnúsi sjálfúm t.,1 upp-
námi” I. árg.l. er hann talinn
fæddur i Dal i Miklaholtshreppi
10. des. 1869. en það er rangt.
Framhald á 42 siðu