Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1995, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1995 TIV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sírni: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk„ helgarblað 200 kr. m. vsk.
Vilji er allt sem þarf
Með friðarsamningum erfðaríkja Júgóslavíu hafa
Bandaríkin á ný tekið upp forustuhlutverk sitt sem
eina heimsveldið. Þau hafa tekið við evrópsku klúðri
og knúið málsaðila til að semja um niðurstöðu, sem
unnt verður að láta þá standa við með góðu eða iilu.
Ekkert er í sjálfu sér að marka undirskriftir málsað-
ila frekar en fyrri daginn. Þess vegna skiptir máli, að
samkomulagið felur í sér, að komið verður í fyrsta skipti
upp alvöru friðargæzlu á ófriðarsvæðunum, svo að frið-
argæzluliðar verða ekki framar gíslar óaldarmanna.
Sextíu þúsund manna herlið Atlantshafsbandalags-
ins í Bosníu og Króatíu verður grátt fyrir járnum og
hefur ströng fyrirmæli um að láta óaldarlýðinn ekki
hafa sig að fifli, svo sem hingaðdil hefur verið raunin
hjá misheppnaðri friðargæzlu Sameinuðu þjóðanna á
svæðinu.
Aðeins einni mikilvægri spurningu er ósvarað. Hún
íjallar um úthald Bandarikjamanna. Það hefur reynzt
afar lítið i fyrri vandræðamálum af þessu tagi, svo sem
dæmin sýna frá Líbanon og Sómalíu. En ástæða er til
að ætla, að málið sé mun betur undirbúið núna.
Friðurinn í Bosníu er ekki sanngjarn, en hann er
friður. Serbar fá of mikið land út úr samningunum.
Verra er þó, að samningamenn Bandaríkjamanna hafa
undir borðið fallizt á að reyna að bregða fæti fyrir, að
verstu stríðsglæpamenn Serba verði dregnir fyrir dóm.
Bandaríkjastjórn lét stríðsglæpadómstólnum í Haag
ekki í té loftmyndir af fjöldagröfunum í.Srebrenica fyrr
en blöðin voru farin að segja frá myndunum og hefur
enn ekki látið dómstólinn hafa mikilvægar hleranir af
símtölum milli Milosevic, Karadzic og Mladic.
Hafa verður í huga, að þeir þremenningar eru áreið-
anlega ekki minni stríðsglæpamenn en þeir, sem voru
hengdir eftir réttarhöldin í Núrnberg, ef tillit er tekið
til hins skamma tíma, sem þremenningarnir hafa haft
til verka sinna. Þeir verða blettur á heiðri Nató.
Ekki verður á allt kosið, þegar áður er búið að
klúðra málum. Ef frönsk og einkum þó brezk stjórn-
völd hefðu ekki tregðazt við að sýna Serbum í tvo heim-
ana, meðan þessi ríki höfðu forustu fyrir Vesturlönd-
um í máli þessu, hefði aðeins brot stríðsglæpanna ver-
ið framið.
Engin furða er, þótt Bandarikin hafi ekki viljað taka
þátt í brezk-frönskum fíflaskap varnarlauss friðar-
gæzluliðs á landi, og lagt áherzlu á, að Serbar yrðu
teknir í gegn úr lofti. Enda kom í ljós, að koma þurfti
friðargæzluliðinu í skjól til að geta hafið lofthernað.
Mál þetta hefur sannað, að Vestur-Evrópa er ófær um
að taka við hlutverki Bandaríkjanna sem gæzluaðili frið-
ar í eigin heimshluta. Annaðhvort er í Evrópu banda-
rískur friður eða alls enginn friður. Bandaríkin eru eini
aðilinn, sem hefur siðferðisþrótt til slíks hlutverks.
Hernaðarlega var Bretland eitt sér eða Frakkland
eitt sér fært um að knýja fram þann frið, sem nú er orð-
inn í erfðaríkjum Júgóslavíu. En þau höfðu ekki til
slíks þrótt, hvorki ein sér, saman eða í samlögum við
önnur lönd í samtökum á borð við Evrópusambandið.
Friðurinn hefur endurvakið Atlantshafsbandalagið,
sem var komið að fallanda fæti eftir hvarf Sovétríkjanna
og var búið að afla sér háðungar í þjónustunni hjá Sam-
einuðu þjóðunum við friðargæzlu. Nú fær bandalagið
aftur hlutverk, sem gefur þvi framhaldslíf að sinni.
Aftur og aftur sjáum við i veraldarsögunni, að efna-
hags- og hernaðarmáttur skiptir litlu í samanburði við
innri styrk. Vilji er raunar allt sem þarf.
Jónas Kristjánsson
Menntunar-
skírteini allra til
símenntunar
Úrræði til að mæta vaxandi
kröfum til menntunar á komandi
öld eru viðfangsefni alþjóðlegrar
nefndar á vegum UNESCO, Menn-
ingarstofnunar Sameinuðu þjóð-
anna. Nefndinni stýrir Jacques
Delors, lengi forseti framkvæmda-
stjórnar ESB, og væri að margra
dómi nú forseti Frakklands hefði
hann fengist til að gefa kost á sér
til framboðs í ár.
Á ráðstefnu UNESCO í París í
síðasta mánuði skýrði Delors frá
starfi nefndarinnar og greindi frá
meginniðurstöðum hennar, þótt
ekki sé von á endanlegu áliti fyrr
en í mars í vetur. Þar verður lágt
til að ríki veiti sérhverjum ung-
lingi menntunarskírteini, sem
hann geti tekið út á framhalds-
menntun þegar hann telur sér
best henta.
Með þessu móti telja Delors og
samstarfsmenn hans að fáist í
senn ákjósanlegur sveigjanleiki á
menntaferli til að svara síbreyti-
legum þörfum einstaklingsins við
öra þróun þekkingar og tækni og
lágmarksaðgangur fyrir alla að
framhaldsmenntun, hvað sem líð-
ur efnahag og öðrum aðstæðum.
Menntunarskírteinin yrðu stofn
að bankareikningi, þar sem til-
greindur væri tíminn sem hver og
einn hefur yfir að ráða til fram-
haldsmenntunar ásamt fjárhæð
sem við ætti. Menn gætu ekki að-
eins tekið út af þessum reikningi
heldur líka lagt inn
á hann með mennt-
unarsparnaði til síð-
ari nota.
Álit nefndar-
manna er að fyrir-
sjáanlegar breyting-
ar á þjóðfélagsgerð
og vinnumörkuðum
geri vaxandi kröfur
til símenntunar
starfsævina út og
því réni skilvirkni
framhaldsmenntun-
ar í einu lagi fyrir
upphaf starfsferils.
Delors sagði í
ræðu sinni að þess
gætti um of í
fræðslukerfum, eins
og þau tíðkast nú, að
fólk sé valið til vel-
gengni eða til að
vera eftirbátar á
ungu reki. Því fylgi
að meirihlutinn eigi
á hættu að lenda í
hrakningum í heimi
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
án áreiðanlegra vegmerkja, af því
ekki er lengur um það að ræða að
meirihlutinn geti gengið að sam-
felldu ævistarfi nokkurn veginn
vísu.
„Hafi almenn menntun ein-
hvern tilgang," sagði Delors, „er
hann að veita hverjum og einum
tækifæri. Því legg ég til að sér-
hverjum verði fenginn höfuðstóll
til menntunar, til að mynda við 16
ára aldur, og að honum geti ein-
staklingurinn svo gengið eftir
þörfum ævilangt vilji hann svo
við hafa.
Þetta er þýðingarmikil hug-
mynd gædd þrem höfuðkostum. í
fyrsta lagi gerir hún fært að fjár-
magna menntun skynsamlega. í
öðru lagi fylgdi henni jöfnun
menntunartækifæra. Og í þriðja
lagi vekur hún til vitundar um
ævimenntun."
Delors benti á að tillagan um
menntunarskírteini væri líkleg til
að koma illa við ýmsa sem fast-
heldnir væru á hefðbundin sjónar-
mið. Hún myndi til að mynda
þurrka út ýmis ríkjandi mörk
miUi skóla og annarra sviða þjóð-
félags. Þá gengi hún í berhögg við
þá hugmynd, sem algeng er víða
um lönd, að markmið skólagöngu
sé að veita starfsþjálfun.
„Ég veit að skýrsla okkar á eft-
ir að vekja gagnrýni þeirra sem
trúa á nytsemishlið menntunar,"
sagði Delors um þetta efni. „En sú
hugmynd hefur gengið svo langt
að hún virðir menningarþáttinn
ekki viðlits. Við teljum að með því
að tengja menntun einvörðungu
við starf sé fyrirgert miklu af því
sem menntunin getur veitt mann-
kyni og þjóðfélagi. Þar á ofan eru
menn engu bættari, vegna þess að
á tímum örra breytinga verða
menn oft að skipta um starf. Ég tel
að við þurfum að mennta alhliða
fólk með góðan sjálfsskilning - og
skilning á öðrum. Nú er þörf á
fólki með aðlögunarhæfni.“
Delors aflaði sér sjálfur
framhaldsmenntunar
með kvöldskólanámi í
sex ár. Hann kveðst
hafa tröllatrú á mætti
menntunar til að
„víkka endimörk tilver-
unnar“. í fjármálaráð-
herratíð sinni í Frakk-
landi beitti hann sér
fyrir setningu laga sem
veita verkafólki stöðug-
an aðgang að endur-
þjálfun.
Hann kveðst líta á starf
sitt að menntamálum
sem köllun og sér ekki
annað þarfara við kraft-
ana að gera eftir starfs-
lok hjá ESB. Ástæðan
er að hann telur rétt tök
mannfélagsins á mennt-
un geta ráðið úrslitum
um hvernig til tekst að
ráða við úrlausnarefnin
sem nú blasa við mann-
kyni öllu.
Jacques Delors þegar hann skýrði fréttamönnum frá að
hann gæfi ekki kost á sér til forsetaframboðs í Frakklandi.
roðanir annarra
Uppgjör vegna glæpa
„Grundvallarskilyrði fyrir raunverulegum friöi í
: fyrrum Júgóslaviu er að draga ákveðna aöila tU
ábyrgðar fyrir glæpi eins og þjóðarmorð. Annars
munu þjóöarbrot þau sem glæpamennirnir tilheyra
verða dregin til ábyrgðar sem heildir. Hatur og hug-
arfar hefndar mun þá bitna á heildunum, Serbum
: eða Króötum. Sakfelling heildanna er ekki einungis
í ósanngjörn heldur eitrar hún sáttaviðleitni niiUi
þjóðarbrotanna tU langs tíma.“
Úr forustugrein Politiken 28. nóvember
Árás á konungdæmiö
(„Viðtalið við Díönu prinsessu var vandlega
skipulögð árás á konungdæmið sem slíkt, ekki aö-
■ eins á Karl ríkisarfa eða drottninguna, sem hún
§ hatar greinUega. Dæmið um Wallis Simpson og Ját-
I varð áttunda ætti að kenna Díönu þá lexíu að þeg-
ar hún kastar stríöshanskanum getur kerfið orðið
mjög Ulskeytt. Ef hún heldur áfram að ögra mun
kerfið einfaldlega losa sig viö hana.“
A.N. Wilson í New York Times 28. nóvember
Tæknin ræöur úrslitum
„Á alþjóðlegum fundi í Róm var gerð samþykkt
sem skerpt getur lögregluaðgerðir gegn listaverka-
þjófnuðum og þrengt að ólöglegum listaverkavið-
skiptum í mörgum löndum. Þjófnaðir á listaverkum
og viðskipti með þau hafa aukist mjög vegna hækk-
andi verðs, minna landamæraeftirlits í Evrópu og
æ þróaðri tækni til innbrota og flutnings listaverk-
anna. En hvaða lög sem verða ofan á getur tæknin
haft sömu úrslitaáhrif við lausn vandans og hún
hefur haft við tilurð hans.“
Úr forustugrein Washington Post 27. nóvember