Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.1996, Blaðsíða 22

26
ÞRIÐJUDAGUR 5. MARS 1996
Fréttir
Munu sakborningarnir í Guðmundar- og Geirfinnsmálunum koma fram í dagsljósið á ný?
Líkur á að flestir
dragist inn í málið
- mörgum finnst verulega óþægilegt að málið skuli tekið upp að nýju
Fréttaljós
Óttar Sveinsson
Komi það á daginn sem haldið er
fram af háifu sakborninga, fyrrver-
andi fangavcirðar og fangaprests og
fleiri aðila, að yfirheyrsluaðferðir í
hinum sögulegu Geirfmns- og Guð-
mundarmálum hafi verið ólögmæt-
ar samkvæmt alþjóðasáttmálum og
íslenskum lögum, eru verulegar lík-
ur á að þessi mál verði endurupp-
tekin með réttarhöldum.
Ekki liggur þó fyrir hvort vilji
£illra sakborninganna stendur til
slíks - þeir vilji jafnvel sumir halda
sig við núverandi viðfangsefni í líf-
inu og hafi fengið nóg af mála-
rekstri og vissulega fangelsisafplán-
un á sínum tíma. Hitt er ljóst að
Sævar Ciesielski hefur unnið að því
til margra ára að fá málið tekið upp
aftur. Takist það liggur fyrir að fjöl-
margir - rannsóknaraðilar, vitni og
fleiri - munu dragast inn í málið að
nýju með einum eða öðrum hætti,
hvort sem þeim líkar betur eða
verr, og margir sem hafa átt um
sárt að binda, eins og aðstandendur
fórnarlambanna á sínum tíma,
munu á sinn hátt þurfa að fyigja
straumnum.
Hæstiréttur hefur nú heimilaö
lögmanni, sem er Ragnar Aðal-
steinsson hrl., að afla gagna og
leggja málið fram til þess að hægt
verði að meta hvort taka eigi það
upp að nýju - a.m.k. mál Sævars.
Gerist það er hins vegar erfitt að
ímynda sér ný réttarhöld án þátt-
töku „meðákærðu" í málunum.
Ragnar sagði í samtali við DV að
engin takmörk hefðu enn verið sett
fyrir kostnaði við vinnu hans sem
verður vandað til og mun að öllum
líkindum taka nokkra mánuði.
Hvort sem réttarhöld verða end-
urtekin eða ekki eru Guðmundar-
og Geirfinnsmálin komin fram í
dagsljósið að nýju, tveimur áratug-
um eftir að þau hófust.
Píningar
og barsmíðar
„Já, þetta hefur legið á manni alla
tíð. En það var tilgangslaust að fara
að rísa upp á móti öllu kerfinu á
sínum tíma. Ég hef alltaf verið tilbú-
inn að bera vitni fyrir dómi um
þessi mál,“ sagði Hlynur Þór Magn-
ússon, fyrrum fangavörður, um
Geirfinnsmálið við DV. ítarlegt við-
tal var við Hlyn í Mannlífi árið 1988.
„Þetta er undirstöðugagn sem ég
mun staðfesta fyrir dómi,“ sagði
Hlynur. „Þarna unnu saman lög-
reglan og fangaverðir," segir Hlyn-
ur. „Okkur fangavörðunum var
skipt niður á fanga. Erlu Bolladótt-
ur var úthlutað til mín, við áttum
að vinna trúnað sakborninganna,
toga upp úr þeim hluti og koma með
skýrslu.
í öðrum tilvikum var reynt að
halda vöku fyrir fólki ef það átti að
brjóta það niður, t.d. Sævar. Stund-
um var ljós látið loga hjá honum all-
an sólarhringinn, allt tekiö af hon-
um, ritföng, bækur og tóbak, og
hann látinn vera í fótjámum. Þetta
var bara píning og barsmíðum var
haldið uppi á hurð og veggi til að
hann næði ekki að festa svefn.
Síðan var eitt sinn rætt um
Blaðamannafundur þar sem Karl Schiitz, sem fenginn var til landsins í þágu rannsóknar Geirfinnsmálsins, rakti hina sögufrægu atburðarás sem dómstól-
ar sakfelldu síðan fjóra sakborninga eftir. Viðmælendur DV í dag, einn sakborninganna, fangaprestur og fyrrum fangavörður, segjast telja frásögnina ótrú-
verðuga eða tilbúna kjaftasögu.
hvemig ætti að notfæra sér vatns-
hræðslu Sævars fyrir eina af ferð-
unum sem við fórum suður í Hraun.
Það átti að finna gjótu með vatni og
„láta helvítið synda,“ eins og einn
rannsóknaraðili orðaði það. Þetta
var allt gert í þeim tilgangi að knýja
fram játningar, það væri öllum fyr-
ir bestu. Þarna voru alls konar mis-
þyrmingar, andlegar og líkamlegar.
Sakborningarnir voru eins og svefn-
genglar. Menn vildu ekki hlusta á
þá,“ sagði Hlynur Þór.
Fangapresti ofbauð
Séra Jón Bjarman, fyrrum fanga-
prestur, segir að sér hafi ofboðið
hvernig staðið var að yfirheyrslun-
um:
„Sakborningamir báru allir að
þeir hefðu með alls konar ráðum
verið þvingaðir til að játa á sig alls
kyns sakir,“ sagði Jón. „Þeim var
haldið vakandi, þeir spurðir leið-
andi spurninga og komið með út-
gáfu af atburðarás og reynt að láta
þá samþykkja.
Þetta voru langar yfirheyrslur á
öllum mögulegum timum og vett-
vangsferðir voru famar út í bæ,
jafnvel aö nóttu. Svo var það sem
mér fannst athugaverðast; að fanga-
verðir virtust taka þátt í yfirheyrsl-
um - nokkuð sem þeir máttu alls
ekki gera.
í upphafi rannsóknar málsins var
bíl í dráttarbrautina í Keflavík þar
sem Geirfinni átti að hafa verið ráð-
inn bani eftir árangurslaus spíra-
viðskipti. Aðspurður hvort fiór-
menningarnir hefðu að hans áliti
farið í þessa lykilferð í málinu sam-
kvæmt sakfellingu sagði Jón Bjar-
mann:
„Nei, ég hef ekki trú á því að þau
hafi farið í þessa ferð. Mér fannst
slíkt ekki trúverðugt. Hins vegar
voru mín afskipti af málinu ekki að
finna út sekt eða sakleysi."
Harðræðis-
rannsóknin
Svokölluð harðræðisrannsókn fór
fram vegna ásakana um ólöglegar
yfirheyrslur eftir að héraðsdómur
hafði gengið i málinu. Jón Bjarman
segir langt þvi frá að hún hafi verið
framkvæmd af óvilhöllum aðila:
„Það sem mér mislíkaði mest við
þá rannsókn var að fulltrúi ríkis-
saksóknara framkvæmdi hana.
Þarna var verið að rannsalca ásak-
anir á hendur yfirmanni hans. í
rannsókninni kom fram að harð-
ræði hefði átt sér stað en rannsókn-
araðilinn virtist reyna að gera sem
minnst úr því - um leið og lögreglu-
menn eða fangaverðir báru við
minnisleysi var það látið óátalið,"
sagði Jón.
Um þetta segir Hlynur Þór, fyrr-
verandi fangavörður, sem kveðst
hafa viljað draga sannleikann fram
í dagsljósið:
„Réttvísin virtist ekki hafa áhuga
á að ég segði neitt. Menn pössuðu
sig á að yfirheyra mig ekki vegna
þess að þeir vissu væntanlega hug
minn. Þessir rannsóknaraðilar voru
að skoða sjálfa sig,“ sagði Hlynur.
Jón Bjarman skrifaði grein í
Morgunblaðið um Geirfinnsmálið 1.
september 1981. Þar greindi hann
fyrst frá grunsemdum sínum um
rannsóknarmisferli:
„Ég hef ékkert skipt um skoðun
frá þessum tima. Mér finnst mjög
líklegt, ef málið fer til endurupp-
töku, að ég verði kvaddur til sem
vitni. Gerist það verð ég mjög sátt-
ur.“
Játningarnar
markleysa
Hlynur sagði að sér hefði einnig
ofboðið svokallað járningamál gagn-
vart öðnun föngum vegna agabrots
- fyrir að „skutla miðum milli
fangaklefa með hurðum sem voru
án þröskulda:
„Þeir fangar voru strekktir í jám-
um. Mönnum var refsað með því að
hlekkja þá í fót- og handjárn og síð-
an var strekkt á,“ sagði Hlynur Þór.
Aðspurður segir Hlynur Þór um
sannleiksgildi „dráttarbrautarferð-
ar“ fiórmenninganna:
„Ég veit ekki um hana en get ekki
Geirfinnur Einarsson.
mér haldið frá fangelsinu. Ég náði
ekki sambandi við sakbomingana
fyrr en á 5. eða 6. viku. Dagbók fang-
elsisins, sem ég hafði alla jafna
greiðan aðgang að, var lokað fyrir
mér frá upphafi," sagði Jón.
Sakfelling í Geirfinnsmálinu var
að miklu leyti byggð á því að Sævar
Ciesielski, Kristján Viðar Viðars-
son, Guðjón Skarphéðinsson og Erla
Bolladóttir hefðu farið á sendiferða-