Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1998, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1998 i iV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Málefni kosninganna
Á íslandi einsog annars staðar hefur kosningabarátta
breyst úr langvinnu stríði í stuttan slag, þar sem höfuð-
áherslan er lögð á örfá mál. Þó langt sé enn til kosninga
er líklegt að í vor verði einkum tekist á um þrjú mál:
gjafakvótann, hálendið og menntamál.
Þjóðin er tætt af langvinnum deilum um kvótakerfi,
þar sem örfáir sægreifar hafa einkarétt á því að nytja
miðin. Inngróin réttlætiskennd þorra þjóðarinnar veldur
því að hún getur ekki, og vill ekki, þola það djúpa rang-
læti sem í þessu félst.
Stjórnarflokkarnir hafa beitt sér fyrir óbreyttu kerfi.
Obbi stjórnarandstöðunnar vill koma á einhvers konar
veiðileyfagjaldi. Skoðanakannanir sýna að mikill og
vaxandi meirihluti þjóðarinnar er sama sinnis. Um tíma
leit út fyrir að stjórnarliðið hygðist breyta stefnu sinni.
í dag virðist það ekki lengur uppi a teningnum.
Væntingar, sem LÍÚ og ríkisstjórnin vöktu síðasta vetur
um stefnubreytingu, hafa fjarað út. Þetta mun að öllum
líkindum leiða til þess að pólitískar burtreiðar um
gjafakvótann munu einkenna þingkosningarnar í vor.
Á tiltölulega skömmum tíma hafa málefni hálendisins
sömuleiðis orðið að hitamáli meðal almennings. Tvennt
veldur því einkum: í fyrsta lagi skýr stefna ríkisstjórnar-
innar um að afhenda um 4% þjóðarinnar, sem býr í 40
fámennum sveitarfélögum, umráðarétt yfir hálendinu.
Þetta útilokar stærsta hluta þjóðarinnar, meðal
annars íbúa suðvesturhornsins, frá því að hafa raun-
veruleg áhrif á mótun hálendisins. Þjóðinni, sem lítur
svo á að hálendið sé sameign hennar, svíður eðlilega að
hálendið eigi að taka frá henni með valdi líkt og miðin.
í öðru lagi blasir við að hálendið er nú í miklu meiri
hættu en áður vegna virkjunaráforma, sem eru orðin að
einskonar maníu hjá tveimur ráðherrum Framsóknar-
flokksins. Stóriðja, sem krefst mikilla fórna á hálendinu,
virðist í huga þeirra orðin að ólæknandi þráhyggju.
Virkunarmanían mætir nú sívaxandi andstöðu meðal
þjóðarinnar. Hún speglast meðal annars í því að
þungavigtarmenn í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins á
Reykjanesi gerðu björgun hálendisins úr greipum
Framsóknarflokksins að sérstöku baráttumáli.
Fyrir ríkisstjórnina væri skynsamlegast að hlusta á
almenning, koma böndum á Landsvirkjun og vitinu
fyrir utanríkis- og iðnaðarráðherra. Gerist það ekki mun
almenningur sjálfkrafa gera vernd hálendisins að
harkalegu átakamáli í kosningunum í vor.
Öflugt menntakerfi er grundvöllur að hátækninni,
sem í framtíðinni mun skera úr um samkeppnishæfni
íslands. Alþjóðlegar kannanir sýna hins vegar að
menntakerfi íslendinga hefur drabbast niður. Það nær
ekki lengur máli í samanburði við aðrar þjóðir.
Þetta er þjóðin smám saman að skilja. Hún vill að
framtíðin færi börnum sínum velsæld. Kröfur um
verulegar úrbætur á menntakerfinu, bæði hvað varðar
launakjör kennara og innihald námsins, eru því líklegar
til að setja rækilegt mark á kosningaslaginn.
Hér á landi, einsog annars staðar á Vesturlöndum, eru
stjórnmálin ekki jafnöfgakennd og áður. Flokksleg
tryggð er á undanhaldi. í kosningum taka menn í ríkari
mæli en áður afstöðu út frá málefnum. Kjósendur spyrja
nú eftir réttlæti og raunverulegum lífsgæðum.
Einokunarréttur sægreifanna á sameigninni er
óþolandi ranglæti. Víðemi ósnortinnar náttúru eru hluti
af lífsgæðum. Haldgóð menntun er lykill að velsæld. Um
þessi málefni munu kosningarnar snúast.
Össur Skarphéðinsson
Evrópa á öllum dagskrám
Þetta var merkileg vika í Evr-
ópu. Viðræður hófust á milli
ESB og sex ríkja um aðild þeirra
að Evrópusambandinu; Schröder
kanslari kom mönnum á óvart
með þungum áherslum á enn
aukinn pólitískan samruna í
Evrópu í stefnuræðu sinni; fyrsti
fundur vamarmálaráðherra Evr-
ópusambandslanda var haldinn
og menn voru minntir á að ein-
ungis 50 dagar eru þar til 11 ríki
taka upp sameiginlega mynt,
evruna. Vandamál í Evrópusam-
vinnu eru hins vegar svo flókin
og erfið að framundan eru af-
drifarík átök um framtíð Evr-
ópu.
Vilja menn stækkun?
Þó flestir stjórnmálamenn í
ríkjum Evrópusambandsins
fagni opinberlega viðræðum um
stækkun bandalagsins fylgir _________________
ekki hugur máli hjá öllum. Inn-
ganga sex tiltölulegra fátækra ríkja, sem þar að auki
eiga sum hver í viðkvæmum deilum við nágranna
sina, mun krefjast verulegra breytinga á bandalaginu
og umtalsverðra fórna nokkurra núverandi aðildar-
ríkja. Margir þeirra sem vilja sem mestan samruna í
Evrópu telja líka stækkun bandalagsins ótímabæra.
Þeir vilja dýpka samvinnu rikja innan bandalagsins,
ekki síst í utanríkis- og öryggismálum, og gera stjórn-
kerfi sambandsins traustara og lýðræðislegra áður
fleiri ríki verði tekin inn.
Austur-Evrópu. Bæði málin eru afar
viðkvæm í nokkrum af löndum ESB
eins og íslendingar hafa orðið varir við
vegna kröfu Spánverja um greiðslur
EFTA-rikja í byggðasjóði ESB, en þar
er þó um hreina smáaura að ræða í
þessu samhengi.
Sex eða ellefu?
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Nú er þrýst á Evrópusambandið um að
bæta nokkrum ríkjum í hóp þeirra sex
sem voru að hefja viðræður. Norður-
löndin vilja að Lettland og jafnvel Lit-
háen fái að vera með. Nýjar ríkisstjóm-
ir í Slóvakíu og á Möltu hafa sýnt
áhuga á að fljóta með og fátt virðist
mæla frekar með Póllandi en þessum
löndum. Tæplega yrði þá fært að skilja
Rúmeníu og Búlgaríu eftir. Nokkrar
þjóðir hafa líka sýnt umsókn Tyrklands
skilning, þar á meðal Bretar.
Evrópumál eru þungamiðja
Þó vandræðin séu þannig ærin eins og
raunar oftast áður í sögu Evrópusamrunans, þá má
ekki gleyma hve gífurlega stór skref hafa þegar verið
stigin í samrunaferlinu. Evrópumál hafa í mjög aukn-
um mæli, og með ýmsum hætti, orðið að þungamiðju
í stjórnmálum flestra Evrópulanda. Stjórnkerfi landa
víðast í álfunni mótast sífellt meira af þessari sam-
vinnu. Þó að íslendingar hafi staðið meira til hliðar í
Evrópumálum en nær allar þjóðir Vestur-Evrópu, þá
sjást merki um það í okkar stjórnkerfi að samruninn
í Evrópu er farinn að hafa veruleg áhrif á flestum
sviðum þjóðmála.
Næstu skref
Hvaða afstöðu sem hérlendir menn hafa til Evrópu-
sambandsins er ljóst að nauðsynlegt er fyrir íslend-
inga að fylgjast mjög grannt með næstu skrefum í
þessum málum. Þar kemur til aukin samvinna að ut-
anríkis- og varnarmálum á milli Evrópuríkja, áhrif
samruna gjaldmiðla álfunnar og margvíslegar afleið-
ingar þess að fyrir flestar þjóðir Evrópu er aðild, eða
náið samstarf við ESB, þungamiðja í flestum greinum
þjóðmála.
Landbúnaður og
byggðastefna '
Verulegar breytingar
þarf lika að gerá á landbún-
aðarstefnu sambandsins og
eins á styrkjakerfi þess við
fátækari landsvæði í með-
limaríkjunum. Niður-
greiðslur ESB til bænda
kosta eins og tífaldar þjóð-
artekjur íslendinga og þessi
byrði yrði sýnu meiri eftir
stækkun að óbreyttum regl-
um. Eins er með byggða-
stefnu sambandsins. Henni
er óhugsandi að halda uppi
með sama hætti úti um alla
„Þó að íslendingar hafi staðið meira til hliðar í Evrópumálum en nær allar þjóð-
ir Vestur-Evrópu, þá sjást merki um það f okkar stjórnkerfi að samruninn í Evr-
ópu er farinn að hafa veruleg áhrif á flestum sviðum þjóðmála."
Neitunarvald afnumið?
Afnám neitunarvalds einstakra meðlimaríkja er
líklega forsenda þess að Evrópusamvinnan þróist
sæmilega áfram eftir að ESB stækkar enn. Fyrstu
skref hafa þegar verið tekin í þessa átt en miklu
meira þarf að koma til. Það má spyrja til að mynda,
hvers konar utanríkis- og öryggisstefnu Evrópusam-
bandið geti þróað í framtíðinni ef Eystrasaltsríkin
hafi hvert um sig neitunarvald um stefnuna gagnvart
Rússlandi. Neitunarvald Grikkja gagnvart samstarfl
við Tyrkland hefur þegar valdið æmum vandræðum
en Grikkir hafa að auki hót-
að að stöðva stækkun til
austurs ef Kýpur verður
ekki tekið inn í bandalagið,
þrátt fyrir óleysta Kýpur-
deilu. Ef aðildarríki banda-
lagsins verða 25 í stað 15
innan tíu ára yrði neitunar-
vald að vera bundið við
stærstu ríki og samstiga
hóp þriggja eða fjögurrra af
hinum minnstu.
roðanir annarra
W
Traustur og jákvæður
„Ekki er annað að sjá en að Bob Livingston verði
næsti forseti fulltrúadeildarinnar. Ekki er jafnljóst
hverjir taki að sér aðrar leiðtogastöður repúblikana.
Tilfinning okkar er sú að Livingston verði ekki aö-
eins traustari og jákvæðari leiðtigi heldur einnig
miklu óárennilegri en ofmetinn fyrirrennari hans.
Hann hefúr svo sannarlega tækifæri til þess.“
Úr forystugrein Washington Post 11. nóvember.
Frelsi til að leika tónlist
„Nú er meiri þörf en nokkru sinni á að gera tján-
ingarfrelsi í tónlist hluta af baráttunni fyrir mann-
réttindura og lýðræði, eins og gera á á alþjóöaráö-
stefnunni (um tónlist og ritskoðun) í Kaupmanna-
höfn í næstu viku. Baráttan fyrir tónlistarlegu tján-
ingarfrelsi getur vel hafist á því að bjóða hina fjöl-
mörgu landflótta tónlistarmenn velkomna til Dan-
merkur með því aö laga þá að þjóðfélaginu og gera
þá sýnilegri. Ritskoðun ógnar stööugt menningarlíf-
inu. Tónlist er mannréttindi. Það er ofdirska að taka
tjáningarfrelsið sem sjálfsagðan hlut. Baráttan fyrir
tjáningarfrelsinu er ekki unnin og búin þótt svo
virðist sem dauðadóminum yfir rithöfundinum
Salman Rushdie hafi verið aflétt.“
Úr forystugrein Aktuelt 13. nóvember.
Sprengjur á leiðinni
„Sýndi Saddam Hussein þó ekki væri nema örlitla
skynsemi væri hann ekki í þeirri stöðu á ný að eiga
yfir höfði sér sprengjuárásir innan skamms. Ekki er
hægt að skilja hroka Saddams á annan hátt en að
hann leggi meiri áherslu á að halda hræðilegum
rannsóknarstofum sínum en aö losna við eftirlits-
mennina og fá tækifæri til að nota féð sem hann fær
fyrir olíuna. Það yrði óneitanlega heppilegt, ekki síst
fyrir írösku þjóöina sem er þjáð, yrðu hemaðarárás-
irnar svo árangursríkar að þær kæmu Saddam á
kné. Það er því miður ekki sennilegasta niðurstað-
an.“
Úr forystugrein Politiken 10. nóvember.
<
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
i
i
i
4
i
4
4