Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.1999, Blaðsíða 18

18
enmng
MÁNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1999 UV
Fuglaskoðarabók
Jóhann Óli Hilmarsson - mælir með fuglaskoðun sem tóm-
stundagamni. DV-mynd Pjetur
Jóhann Óli Hilmarsson
sagðist hafa haft áhuga á fugl-
um síðan á gelgjuskeiðinu.
Var hann þá ekki einkenni-
legur unglingur?
„Jú, ég þótti auðvitað stór-
skrýtinn," svarar hann og
kimir. „Þó eru alltaf fáeinir
sem hafa þetta áhugamál;
maður finnur sér alltaf sálufé-
laga. Það var líka heilmikil
hjálp í ævintýrabókum Enid
Blyton, þar er persónan Jonni
sem er fæddur fuglafræðing-
ur; ég gleypti þær bækur í mig sem barn. En
Enid var ensk og þar er gömul og sterk hefð fyr-
ir fuglaskoðun, meiri en nokkurs staðar annars
staðar. Til dæmis er þetta vinsælt tóm-
stundagaman ellilífeyrisþega og þar hefur fólk
af báðum kynjum yndi af þessu; hér hefur fugla-
skoðun fram að þessu að mestu verið bundin
við karlmenn. Þetta er þó vonandi að breytast,
því það er hægt að fylgjast með fuglum árið um
kring og maður þarf heldur ekki að fara langt
til að skoða þá, ekki lengra en út í garð. Ég
mæli með fuglaskoðun sem tómstundagamni;
henni fylgir heilbrigð útivera og alhliða nátt-
úruskoðun þvi maður fær áhuga á aðstæðum
fuglanna líka. Allt sem til þarf er ein svona bók,
sjónauki, góðir skór og vasabók til að punkta
hjá sér athugunarefni."
ar,“ segir Jóhann Óli. „Fyrst átti þetta að vera
smápési en stækkaði óðfluga og fór ég út í að
taka meiri hluta myndanna aftur þegar afráðið
var að hafa þetta svona vandaða bók.“
- Hafðirðu einhverja fyrirmynd að hönnun-
inni á bókinni og hvernig upplýsingunum er
komið fyrir?
„Nei, ekki beint, en við stálum auðvitað héð-
an og þaðan! Heildarmyndin er okkar Jóns og
Jón hannaði bókina og braut hana um sjálfur.
Áður hafa birst upplýsingar um fuglana á ís-
landskortum, en mín kort eru teiknuð sérstak-
lega fyrir þessa bók. Og borðinn neðst á síðun-
um er alger nýjung. Þar má í sjónhending sjá
allar upplýsingar um fuglinn, hvenær hann er
hérna, hvenær hann verpir, hvað hann er stór,
hvað stofninn er stór og svo framvegis."
tslmdingar hafa áhuga á
fuglum. Til þess bendir aö
minnsta kosti fjöldi bóka um
fugla á undanförnum árum,
hver annarri fallegri og gagn-
legri, og nœgir að minna á
hina glœsilegu Fuglar í ís-
lenskri náttúru eftir Guömund
P. Ólafsson og íslenska fugla
Ævars Petersens meö dýrindis
málverkum Jóns Baldurs
Hlíöbergs sem kom út í fyrra.
Nú er komin út enn ein: ís-
lenskur fuglavísir eftir Jó-
hann Óla Hilmarsson, sú
handhœgasta af þeim. Brotiö
er þœgilegt fyrir góða úlpu-
vasa eöa bakpoka og innan í
er allt sem þarf til að greina
þessa fleygu vini okkar og
komast í hvelli aö öllu um þá:
af hvaöa œtt þeir eru, hvar
þeir búa, hvert þeir fara, hvert
fluglag þeirra er og hvernig
hljóö þeir gefa frá sér. Þó aö
kveriö viröist ekki mikiö um
sig geymir þaó upplýsingar
um alla íslenska varpfugla og
árvissa flœkingsfugla - og lík-
legafleiri litmyndir en nokkur
önnur íslensk bók eöa yfir
fimm hundruó!
fuglarnir aftur. Flórgoðum, keldusvíni og fleiri
tegundum fækkaði á tímabili, jaðrakan dreifði
sér um allt land undan framræslunni, en nú er
meira jafnvægi að þessu leyti.“
- Hvað ógnar fuglalífmu mest núna?
„Vanhugsaðar framkvæmdir. Til dæmis er
búið að eyöileggja allar fjörur hér f Reykjavík,
alveg frá Geldinganesi og út á Seltjamames
Skerjafjarðarmegin og þetta breytir náttúrlega
miklu. Það er búið að fylla upp kringum
Örfirisey þar sem áður var mikilí æðarfugl.
Brúarsmíði eins og yfir Gilsfjörð þar sem öllu
hefði munað fyrir fuglalífið að stífla fjörðinn að-
eins innar þó að það hefði lengt leiðina um sjö
kílómetra. Ög virkjanaframkvæmdir eins og nú
eru á döfínni þar sem á að sökkva landsvæðum
sem fuglar hafa eignað sér eins og Eyjabökkum
og jafnvel Þjórsárverum. Þó að menn séu ekki á
eitt sáttir hélt ég að náttúran ætti að njóta
vafans, en svo virðist ekki vera. Ef við horfum
eitt til tvö hundruð ár fram í tímann þá græða
Austfirðingar mest á því að láta landið ósnort-
ið - en hver hlustar á það?“
- Að lokum: Fyrir hverja er þessi bók?
„Fyrir alla sem hafa áhuga á fuglum. Hún
hentar bæði lengra komnum og þeim sem eru
að byrja að skoða fugla, þeir geta farið með bók-
ina út á mörkina og hafist handa! Þetta er sjálf-
sögð bók á heimili, í sumarbústaðinn og bílinn
- og í skólum því hún hentar vel í kennslu. Svo
er hún líka fyrir þá sem hafa gaman af að skoða
fallegar myndir!“
Iðrmn gefur íslenskan fuglavísi út.
HeiðlÓQ (Hrnak apricoria}
HEÍDtÖft. SEM Iofnon u ne{nd ko, tt a'nbnflhf^I b-
iensb jnjfílendiv Hán et rorioklóf voófcjgi, töluvHf roinn
m spó«. oBþéttvoxjn og háhsfuft. Vanpimir crn framor
lonjíf. ftAxdi) lóo í íambútmgiai svðrtofifromonoj
ntion en jul- og döUJfik/ótt o5 ofcn. S*wfi Itvrinn n®
ofon fjó ougum otfui fyiii lalut. Á m1ti hons og gulfkiu-
éflo btonns ó bakina« hvil lónd. Hýn hvnfw ó housön
ems og swrti fafmnn og lóon veféoi |w Ijósleit oi feoman
og ó biinara. Ungfugla hu svipoðtr. VaMQÍi ew hvífii o4
nijon.
Strondfuglor - Lóuætt
Si Þtufófu Ujóð lóunnot eni sóngufinn ó vwplímonum,
iðo .dýtóin-dýróín* sem hún syngur baói silj-
ondogóBugi.
Lóo »Hpw einkum ó þumim slóJum, \A. i roóum,
lyngheióom og gtonum hfounum, óæóí ó lóglondi.og hó-
lendi. HroióriÓ « opm loul milb þúfrto eóo ó btmngfi,
tíanratðst(óuro(5jófnyndbls. 144). Lóon « uton vorp-
im oóoiitgo I hófura, befjolcndi og ó fúnum.
• Aó óUnu somri fara lównor oð sofaosl í hópo og búo
sig undi bfoltiór til vtfroiheiinkynnonna í V-Evrópu, oóol-
lega ó idondi, en ánnig í FioUJondi. ó Spóro og í Pwlú-
gol, þor soti þas dvdfo vió sliondw og óióso. Sjdsf hti
síóúi sirnum á vefwno. lóon vtipur eúmg ó BieJfands-
eyjom, Moióuriöndum og i Sússlondi.
Gogg* *f stortw, mun sfyftri en ó BtsJwn öómrn
voihjglum FrolurtrudókkgróiiogougudóU.
lóon tr hroóHtyg og hono b« emmg hrott yfe (wgar
hún hltypur um ó (ðrðu niÓfL BAMug meó h*gum.
rftúpom vangjotðkum og sðng u ckikmnondi. St rcynt cð
nólgasi hréðúi tóa ungo ióumtoi þykist hón vem v«ng-
bioWr lil oó dmgo aó sér artiyglinc og loUo óvintai búft.
Hún tr fébgslynd utoa vorprimd.
Stæld og frumleg
- Hvernig varð þessi bók til?
„Ég var búinn að ganga með hugmyndina að
henni um tíma en Jón Karlsson í Iðunni ýtti
mér út i að byrja á henni þegar við vorum að
ganga frá bók Ólafs Friðrikssonar um skotveið-
Náttúran njóti vafans
- Þú ert ekkert smeykur um fuglalífið á ís-
landi?
„Jú, auðvitað er ég smeykur. Sem betur fer er
að mestu hætt að ræsa fram mýrar, þvert á
móti er farið að fylla upp í skurði og þá koma
CP « *
_ »-» -mmmt*- •••«••»
31 WHHtH UW4 MHItW
Við völdum lóuna til að sýna uppsetninguna á
fuglavísinum. Allar upplýsingar á einni blað-
síðu.
Hvað er kona?
Barnabækur líka til-
nefndar
Nú líður senn að því að tilnefnt
verði til íslensku bókmenntaverð-
launanna, og fyllast áhugamenn
um bækur hinum árlega áhuga á
j smekk dómnefhdarmanna. Umsjón-
armaður menningarsíðu DV giskar
á að miöaö við umtal og gagnrýni
verði tilnefndar í flokki fagurbók-
mennta Stúlka með fingur eftir Þór-
unni Valdimarsdóttur, Hugástir
; Steinunnar Sigurðardóttur, Ljóð-
tímaskyn Sigurðar Pálssonar, Slóð
fiörildanna eftir Ólaf Jóhann Ólafs-
son og Vetrarferöin eftir Ólaf
Gunnarsson. Næstur bankar upp á
Bragi Ólafsson með Hvíldardaga.
Ekki er ráð að giska mikið á til-
nefningar í flokki fræðibóka og
: bóka almenns efnis, þó virðast Ein-
ar Ben. og Jónas Hall. óhjákvæmi-
legir.
Það gleður gamlan bamabóka-
fræðing að nú hefur fræðsluráð
borgarinnar ákveðið að tilnefna
líka til sinna barnabókaverðlauna
fyrir jól og jafnvel hefur frést að til-
nefningarathöfhunum verði slegið
saman. Barnabókahöfundum hefur
lengi gramist að barnabækur skuli
ekki taldar til fagurbókmennta því
aldrei hefur barnabók verið til-
nefnd til íslensku bókmenntaverð-
launanna, en þetta hlýtur að teljast
næsti bær við!
Útgáfan sein
Bókaútgáfa er með mesta móti í ár,
| tæplega 500 titlar samkvæmt Bókatið-
indum - með endurprentunum sem
| nú virðist lenska að stilla upp með
nýjum bókum. Það vekur nokkurn
ugg að nú er jólamánuðurinn að
byrja og enn vantar mikið á að allar
bækur séu komnar úr prentsmiðjum
eða til landsins þær sem prentaðar
eru erlendis. Verslunarstjóri í stórri
bókaverslun hélt að enn vantaði
35-40% bókanna sem auglýstar eru í
Bókatíðindum og hafði áhyggjur af
því; sagði að allt pláss væri að verða
uppurið hjá sér! Einkum sýndist hon-
j um vanta upp á barnabækumar enda
eru þær oft seinar. Vonandi kemur
þetta ekki illa niður á tilnefningum
til verðlauna.
Ekki þarf að orðlengja hvað það er
dýrt og óhagkvæmt í alla staði að láta
mörg hundruð bókatitla slást um
: dýrasta tíma ársins í prentsmiðjum
landsins. Er ekki betra að láta bækur
: bíða næsta árs en meija þær út úr
vélunum örfáum dögum fyrir jól?
Smásagnahaugur
Enn af ritgleði landans: Listahátíð
í Reykjavík auglýsti eftir smásögum
til að gefa út í tilefni af 30 ára afmæli
hátíðarinnar vorið 2000 og fékk í
j hausinn 247 sögur! Dómnefndar-
; menn, Sveinn Einarsson, Þorsteinn
j Þorsteinsson og Bergljót Kristjáns-
dóttir, hafa nóg að gera við að lesa
■ og draga i dilka, en úrslit verða ekki
kunngerð fyrr en við opnun Listahá-
tíðar Reykjavíkur i maí næstkom-
andi.
Skáldsagan Tvær konur eftir Harry Mulisch
snýst um hugtökin karl og kona. í miðju kafi
mætast allar aðalpersónurnar hennar á leiksýn-
ingu þar sem Orfeus og Evridís eru leikin af
tveimur körlum. Aðalpersónur bókarinnar eru
hins vegar tvær konur sem búa saman og aðra
þeirra dreymir um að þær eignist barn saman.
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
Harry Mulisch er heimspekilegur höfundur
sem tekst jafnan á við st.órar spumingar í verk-
um sínum. Tvær konur er önnur sagan eftir hann
sem kemur út á íslensku. Sú fyrri, Tilræðið, var
um söguskynjun: aðalpersónan uppgötvar smátt
og smátt að sá sannleikur sem hann hefur lifaö
með alla ævi er ekki sagan öll. Hið sama á við í
þessari sögu þvi að atburðarás hennar er svo
sannarlega ekki öll þar sem hún er séð. Hún fjall-
ar um stöðugar blekkingar og óvissu um hvað er
hvað.
Persónusköpun er einn helsti styrkur Harry
Mulisch. Aðal-
persónan,
Lára, er varn-
arlaus í stór-
um heimi en
notar áhuga
sinn á bók-
menntum og
listum til að
lifa af og verj-
ast sársauka
heimsins. Hún
gerir samband
sitt við hina
ungu Sylvíu að
nýjum tilgangi
lífsins. Þó hef-
ur hún ekki
skynjað sig
sem lesbíu áður og þannig er allt líf hennar fullt
af þversögnum sem hún á í mestu vandræðum
með að takast á við.
Samband þeirra Sylvíu reynist enginn dans á
rósum en þó kastar tólfunum þegar Alfreð, fyrri
eiginmaður Láru, kemst í tæri við Sylvíu. Alfreð
er gagnrýnandi og misheppnaður rithöfundur,
vandi hans er að hann beitir eigin verk harðri
gagnrýni og drepur þau í fæðingu. Fjórða aðal-
persónan er hin dularfulla móðir Láru sem ligg-
ur á henni eins og mara.
Það sem situr einkum eftir eru smámyndir af
kynferði á reiki - sem var ansi djarft viðfangsefni
þegar sagan kom út á frummálinu árið 1975. Sag-
an hefst á að Lára flýr að heiman og gengur und-
ir nafni stráks og undir lok sögunnar situr hún
nýbúin að klippa af sér hið mikla og siða hár sitt,
tákn kvenleikans, og les bók eftir Huysmans og
uppgötvar að lýsingum á konum má snúa upp á
karla og öfugt. Milli leiks og veruleika virðast
vera óljós mörk, eins og sést þegar piltur í dýra-
garði verður smám saman að andragólóginum
Tómasi án þess að vita um nýtt hlutverk sitt.
Sagan er flókin en fáorð. Tekist er á við stórar
spurningar en frásagnarhátturinn gerir að verk-
um að lesandinn er skilinn eftir með fleiri spurn-
ingar en svör. Eins og Tilræðið er Tvær konur
áleitin saga þó að hún láti lítið yfir sér.
Harry Mulisch
Tvær konur
Ingi Karl Jóhannesson íslenskaði
Vaka-Helgafell 1999
Leikhússtjóra vantar
Mikið er nú skrifað í dönsk blöð
um þá merkilegu tilviljun að I
næsta mánuði (nánar tiltekið 19.
des.) veröa auglýstar leikhússtjóra-
stöður við sjö (7) leikhús á Kaup-
mannahafnarsvæðinu, þeirra á
meðal Folketeatret, Betty Nansen
Teatret og 0stre Gasværk. Þar að
auki verður innan skamms auglýst
staða leikhússstjóra Konunglega
leikhússins. Verður skipað í stöð-
umar frá og með sumrinu 2001. í
byrjun næstu aldar verða því nýir
menn í yfirmannsstólum í helm-
ingnum af stóru atvinnuleikhúsun-
um í Danmörku því þegar er búið
að auglýsa leikhússtjórastöðuna í
Álaborg og fleiri stólar eru heitir.
Er þetta ekki upplagt tækifæri fyr-
ir einhvern af okkar virku og
þekktu leikhúsmönnum til að gera
strandhögg í útlöndum?