Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2001, Side 22

22
Helgarblað
LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2001
Saga Dáta og Rúnars Gunnarssonar
Dæmda hljómsveitin
- aðeins einn eftir á lífi
Af öllum þeim hljómsveitum sem
komu fram á bítlaárunum komust fáar
með tæmar þar sem Hljómar höfðu
hælana. Á tímabili hafði þó hljómsveit-
in Dátar yfírhöndina. Sveitin gerði
tvær 4-laga plötur sem komu henni eft-
irminnilega á spjöld íslensku poppsög-
unnar. Það em svo ekki sist hin harm-
rænu örlög Rúnars Gunnarssonar
söngvara og flestra annarra meðlima
sem gera Dáta að hljómsveit sem hjúp-
uð er dulúð og leyndardómum.
Um þetta má lesa í nýrri bók Gunn-
ars Lámsar Hjálmarssonar, doktors
Gunna, sem heitir: Em ekki allir í
stuði - rokk á íslandi. Það er Forlagið
sem gefur bókina út.
DV birtir hér brot úr kaflanum sem
fjallar um Rúnar Gunnarsson og
hljómsveitina Dáta sem virtist vera
fædd undir óheiilastjömu. Þorsteinn
sá sem vitnað er til í kaflabrotinu er að
sjálfsögðu Þorsteinn Eggertsson, hirð-
skáld óteljandi popphljómsveita á ís-
landi, þar á meðal Dátanna.
Dátar veröa til
Söngvarinn Rúnar Gunnarsson er
þekktastur Dáta. Lagasmíðar hans
ásamt lögum Gunnars Þórðarsonar
em hinn séríslenski bitlaarfur. „Að-
dragandinn að stofnun Dáta var nokk-
ur sérstæður," sagði Rúnar í viðtali
1968. „Ég frétti í gegnum kunningja
minn, að strákur úti i bæ væri að
smala í hljómsveit. Þessi strákur var
Hilmar Karlsson. Ég gaf mig ffarn en
síðan auglýsti stóri bróðir Hilmars eft-
ir trommara. Ekki stóð á svörum en að
hæfnisprófi loknu var Stefán Jóhanns-
son úrskurðaður skástur. Síðan kom
Jón Pétur Jónsson bassaleikari inn í
myndina, og þar með vora Dátar
komnir á kreik. „Stóri bróðir" fékk
Þóri Baldursson til að æfa okkur og
hann gaf okkur hollar leiðbeiningar og
kom okkur á sporið fyrstu mánuðina."
„Stóri bróðir" var Þráinn Kristjáns-
son, umboðsmaður og veitingamaður,
sem hafði rekið djassrekstrarsjón í
Tjamarcafé um nokkurt skeiö en sá að
djassinn var á hverfanda hveli sem
tónlist unga fólksins. Hann hvatti því
Hilmar bróður sinn til að stofna hljóm-
sveit og tók að sér umboðsmennsku
þegar Dátar vom orðnir að veruleika.
Dátarnir vora tæplega tvítugir, Rúnar
nýorðinn 17 ára þegar hljómsveitin
byrjaði. Þráinn stakk upp á
„konsepti“; nefndi bandið Dáta og setti
meðlimina í matrósafót. Það var þó
hugmynd sveitarinnar sjálfrar að hafa
stóra mynd af hljómsveitinni framan á
trommusettinu - þar sem aðeins sást í
þá fyrir neðan mitti.
Samkeppnin við Hljóma
Árið 1966 stóð veldi Hljóma höllum
fæti vegna meiktilrauna þeirra og
harðrar R&B tónlistarinnar. Því áttu
aðrar sveitir með Dáta i fararbroddi
auðvelt með að saxa verulega á forskot
Hljóma á ballmarkaðinum.
Þorsteinn: „Um sumarið 1966 vom
Dátar eiginlega orðnir vinsælli en
Hljómar, því Hljómar höfðu hlustað of
mikið á Pétur östlund. Þessi fyrsti túr
var mjög skemmtilegur og það var all-
ur gangur á hlutunum. Við sváfúm
stundum í félagsheimilunum sem við
vomm að spila í en yflrleitt á helvíti
finum gistiheimilum. Þráinn var oft
mjálmandi í hótelstjóram að fá gúdd-
vill og magnafslátt en svo vom nú hót-
elherbergin oftast ekkert notuð. Menn
skildu töskumar sínar eftir í þeim en
vom svo í partíum úti í bæ fram á
morgun, enda var alltaf verulegur
þrýstingur utan úr sal að fá okkur í
partí. Það var mikið sukkað efth- böll-
in. Rúnar var byijaður með Sigrúnu
(Jónatansdóttur) og hélt sig alveg frá
stelpunum. Það mátti dást að honum
fyrir það. Þeir vora nú ekki allir svona
trúir sínum eiginkonum og kærastum,
án þess að við fóram nánar út í þá
sálma. Þó það væri dýrt að hringja á
þessum áram hringdi Rúnar reglulega
í Sigrúnu. í Alþýðuhúsinu á ísafirði
kom einhver stelpa og fór að nudda sér
utan í Rúnar á meðan hann var að
Sveitastrákur af Snæfellsnesi
Rúnar Gunnarsson fæddist 10.
mars 1948, gekk í Gagnfræöaskóla
Austurbæjar en lauk gagnfræöaprófi
frá Staöarstaö. Kassagítar var til á
æskuheimilinu og hann lærði vinnu-
konugripin ungur af móöur sinni. Á
Staðarstaö hittust Rúnar og tveir fé-
lagar til að gutla á hljóöfæri og spila
bridds en Dátar var fyrsta hljóm-
sveitin sem hann var í.
Hér gala gaukar. Sextett Ólafs Gauks, með Rúnar innanborös.
Rúnar eryst til vinstri. Ólafur sjálfur fyrir miöju ásamt Svanhildi Jakobsdóttur. Sextett Ólafs Gauks var gríöarvinsæll og ekki
minnkuöu vinsældirnar þegar unga poppgoöiö gekk til liös viö sveitina. í sjónvarpsþættinum Hérgala gaukar sprellaöi sveit-
in og kom fram í alls kyns múnderingum. Rúnar var ásamt Svanhildi Jakobsdóttur í framlínunni og söng meöal annars lagið
um Gvend í sjónvarpinu og svo önnur lög úr eigin sarpi. Sum enduöu á smáskífum sextettsins. Á yfirboröinu virtist allt í
himnalagi en undir niöri var ógæfan byrjuö aö krauma.
Svo hófst suð um að fá „Gvend á eyr-
inni“, en Óli Gaukur sagði það ekki
vera á prógramminu. Undir lok dans-
leiksins sló Rúnar upphafshljóma lags-
ins en Óli gaf sveitinni merki um að
það yrði ekki tekið. Þá henti Rúnar af
sér bassanum og fór af sviðinu."
Ólafur var af allt annarri kynslóð en
Rúnar og aðrir bítlar. Um álit hans á
bítlatónlistinni mátti lesa í Vikunni
1968: „Fyrst í stað fannst mér hún bæði
léleg og hávaðasöm. En síðan frambítl-
arnir bresku urðu heimsfrægir og
meiri kröfur gerðar til þeirra hafa þeir
lagast. Kannski hef ég aðlagast
bítlamúsíkinni með tímanum. Ég
Fyrsta 7 tomma Dáta
Þeir töldu plötuna hafa heppnast ágætlega miöaö viö íslenskar aöstæöur og voru
ánægðastir meö lagið „Leyndarmál“ sem varð vinsælast.
auga á hinum efnilega Rúnari og einn
af þeim var Ólafur Gaukur sem vildi
yngja upp í hljómsveit sinni. Hann
hreppti Rúnar, setti hann á bassa, og
fékk annan ungan strák á trommur,
Pál Valgeirsson, sem hafði verið í
Tempó. Margir töldu þetta vera skref
niður á við hjá Rúnari en sjáifur var
hann sáttur.
„Við voram hættir í Dátum þegar ég
fór yfir til Gauksins," sagði hann í
Viku-viðtali Andrésar Indriðasonar
árið 1968. „Það var eitthvert los á
hljómsveitinni og kæruleysi svo við
ákváðum að hætta.“
Platan með 14 lögum Oddgeirs kom
út sumarið 1968, seldist vel og aðeins
seinni LP-plata Hljóma þótti henni
fremri í gæðum þegar poppárið var
gert upp í árslok. Það fór þó að bera á
tónlistarlegum ágreiningi miili Rúnars
og Óla. Dr. Gestur Guðmundsson
minnist skólaballs á Borginni þar sem
sextettinn spilaði: „Ballgestum, sem
vora iitlu yngri en Rúnar, þótti Óli
Gaukur fremur gamaldags. Við pönt-
uðum ítrekað lögin hans Rúnars og
fengum „Undarlegt með unga menn.“
mundi segja að 30% af henni væri gott
en meiriparturinn lélegur."
Álag og kjaftasögur
Álagið á Rúnar var gríðarlegt og alls
kyns kjaftasögur um hann hringsól-
uðu um bæinn. Þótt hann væri súper-
stjama með Sextett Ólafs Gauks greip
hann fyrsta tækifæri sem gafst til að
hætta. Því varð úr að hann gekk í
hljómsveitina Tilveru sem var stofnuð
vorið 1969. í bandinu vora hálfgerðir
afgangsmenn sem komust ekki í
súpergrúppumar Trúbrot og Ævin-
týri; bassaleikarinn Jóhann Kristjáns-
son úr Flowers, Engilbert úr Hljómum
og Axel Einarsson sem hafði síðast
verið í Persónu. Tilvera þótti lofa góðu
og bauðst samningur við Fálkann.
Áður en bandið gat skrifað undir, í
nóvember 1969, hafði Rúnar þó hætt í
hljómsveitinni. Hann fór þá á nokkrar
æfmgar með hljómsveitinni Ópus 4,
mætti stundum á tónleika hjá öðrum
og fékk að grípa í - tók til dæmis i
bassann á balli með Náttúru í Glaum-
bæ - en hljómsveitarmennsku Rúnars
var lokið.
Gvendur á eyrinni
í þessari ferð fór Rúnar að semja
lög. Hann var ekki nema 18 ára gamall
en snemma mátti heyra persónulegan
stíl.
Þorsteinn: „Til að byija með var
Rúnar ekki ánægður með sjálfan sig
sem söngvara og á böllum vildi hann
oft fá mig til að taka nokkur lög. Þetta
breyttist allt þegar hann fór að syngja
eigin lög. Fyrsta lagið sem Rúnar
leyfði mér að heyra var „Gvendur á
Eyrinni". Það var í rútu á leiðinni frá
Húsavik til Akureyrar. Fyrst fannst
manni þetta viðvaningslegt hjá honum
en samt var eitthvert kikk í þessu.“
Seinni Dátaplatan var tekin upp í
lok aprílmánaðar 1967 og kom út um
sumarið. Lagið um Gvend á eyrinni
varð strax vinsælt og Dátar héldu út á
land. Þorsteinn var aftur með í fór:
„Þegar við fóram í seinni túrinn var
hljómsveitin orðin verulega þekkt. Þar
sem bandið var farið að fá feit djobb
var bætt inn manni á orgel, Karli Sig-
hvatssyni. Með hann innanborðs vora
Dátar alveg dúndurband. Það var í
góðri þjálfun og ég held að Kalli hafi
kennt hinum mikið. Hann var strax þá
orðinn séní á sínu sviði. Hann var
alltaf að pæla í taktbreytingum, að
spila lög í 5/8 og 7/8 og eitthvað svona.
Á þessum tíma var hann eiginlega of
sjáífstæður fyrir böndin sem hann var
i og því var hann alltaf að skipta um
þau.“
Á þessum sumartúr böðuðu Dátar
sig í frægðinni. Það var spilað og
drakkið og spilað og drukkið. Þótt allt
liti út fyrir að ganga hljómsveitinni í
hag reyndist stutt í endalok hennar
þegar komið var aftur í bæinn.
Þorsteinn: „Magnús gítarleikari var
alltaf út af fyrir sig. Hann hvarf alltaf
strax eftir böll og tók ekkert þátt í
partístandinu. Hann kom mér eigin-
lega fyrir sjónir eins og geimvera.
Hann spilaði eitthvað með Dátum þeg-
ar bandið kom í bæinn eftir túrinn en
svo stytti hann sér leið yfir móðuna
miklu, sá fyrsti af þessum strákum til
að fyrirfara sér. Það kom ekki annar
gítarleikari."
Rúnar fer til Gauksins
Þegar Dátar hættu í lok sumars 1967
fór Stefán trommari í hljómsveit
Ragga Bjama og Jón Pétur gekk í Roof
Tops þar sem bróðir hans, Ari Jóns-
son, og fleiri vora fyrir. Margir höfðu
syngja. Það var hátt upp á sviðið svo
hún þurfti að klifra upp. Það leið dá-
góður tími áður en Ingvar bílstjóri og
löggan komu og drógu píuna niður.
Rúnar varð snemma aðalaðdráttarafl
bandsins. Honum fannst það gaman og
gekkst upp í því. Hann bjó sér til
töffarahlutverk sem hann fór í um leið
og hann fór út úr herberginu sínu. Það
var þessi töffaraútgáfa af Rúnari sem
fólk þekkti. Þar fyrir utan var hann
ljúfur strákur sem tranaði sér ekki of
mikið fram.“
Rúnar syngur í útvarpssal árið
1966
Á þessum tíma var hann orðinn aðal-
stjarnan, ekki bara í Dátum heldur einn
ástsælasti tónlistarmaður þjóðarinnar.
MNtPIKT VI6GÓSS0H SKBIfAB PYRI8 0H6A FÖIKIB
Slá DÁTAR í gegn mej
sinni fyrstu hljómplötu
á uppleiö
Margt var skrifaö um hljómsveitina
Dáta í blöðin og mikils af þeim
vænst.