Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.2002, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2002
H& Iqo rt>/o ö I>V
mér á óvart að hlutir sem mér fannst ég hafa gert
mörgum sinnum og orðið þreytt á höfðu alls ekki
náðst inn á band. En annað sem mér fannst ég
aldrei ná að koma til skila var kannski til jafnvel í
nokkrum ólíkum útgáfum. Þetta var afar lærdóms-
rík vinna.“
- Breytti hún mynd þinni af ferli þinum?
Björk vætir þurrar varirnar. Hún man ekki alltaf
hvað maður þarf að drekka mikinn vökva þegar
maður er með barn á brjósti. Enda steinsefur ísa-
dóra og bærir ekki á sér fyrr en langt er liðið á sam-
talið.
„Kannski ekki beint, en það er engin tilviljun að
ég skyldi gera þetta núna. Ég þurfti að gera þetta til
að komast að því hvað ætti eftir að gera. Þetta er
hálfleikur. Sumt er ég búin að gera og þarf ekki að
gera aftur. Mér finnst ég hafa virkjað mina heil-
brigðu skynsemi í þessari vinnu, og á vissum svið-
um get ég slappað meira af.“
- Geturðu nefnt mér dæmi?
Hún hugsar sig um smástund og segir svo að það
sé erfitt að útskýra þetta. „Þetta er meira tilfinning
en eitthvað konkret. Ég þarf líka að geyma það með
sjálfri mér því ég er byrjuð að vinna að næstu plötu.
Kannski get ég betur útskýrt málið þegar hún er
komin út og ég er búin að vinna úr þessari
reynslu."
Eins konar hestaniannamót
- En manstu eftir einhverju sérstöku sem kom
þér á óvart?
Nú hugsar hún sig enn lengur um. „Já, ég varð
stundum undrandi þegar ég hlustaði á tónleikaupp-
tökurnar. Þegar maður fer af stað í tónleikaferð þá
er maður með eitthvert ævintýri í höfðinu, svo
heldur maður kannski sextíu tónleika og sum lög
nást aldrei eins og maður vill hafa þau. Kannski er
maöur þá of öruggur með sig eða eitthvað. En önn-
ur lög gátu tekið upp á því alveg sjálf að skapa töfra-
augnablik öðru hvoru. Það kom mér skemmtilega á
óvart. Þessar tónleikaferðir eru eins konar hesta-
mannamót," segir hún og setur í herðamar, „eða
eins og vertíð, og ég gleymi að fylgjast með þessum
smáatriðum sem eru kannski allra mikilvægust.
Það er í raun og veru svo einfalt sem maður er að
eltast við, bæði hjá sjálfum sér og öðrum. Einlægni,
nálægð. í sumum tilfellum þarf maður kannski ekki
að leggja svo mikið á sig en um leið og ég segi það
finnst mér það vera mótsögn. Stundum þegar ég
hlustaði á gamla tónleika þá óskaði ég þess innilega
að ég hefði unnið heimavinnuna mina betur. Það er
erfitt að finna rétta svarið við því hvort maður á að
undirbúa sig meira eða minna
- Kannski er mesta vinnan að ná einfaldleika sem
virðist alveg áreynslulaus.
„Já, mæta með allar flísatangirnar og í púslskap-
inu! Einfaldleikinn er oft strembnastur. Ég finn það
þegar ég er að semja að einföldustu lögin og sérstak-
lega einföldustu textarnir eru erfiðastir. Sjö erinda
bálkar eru hins vegar ekkert mál!“
Fólliið vildi ekki slagarana
- Það slær mann við að hlusta á smádiskana tvo
sem þú kallar Rætur að strax í elstu lögunum þín-
um frá því þú varst unglingur ertu sjálfri þér lík.
Finnst þér það líka?
„Það er einmitt eitt cif því sem ég lærði á þessari
vinnu að ég hef kannski ekkert breyst svo mikið.
Það sem ég er enn þá að reyna að ná fram er eitt-
hvað sem ég hafði alltaf."
- Svo eru úpptökur með söng þínum viö undirleik
Brodsky-kvartettsins á tveimur smádiskum. Þær
hafa aldrei verið gefnar út áður. Gæti komið stór
diskur með þeim?
„Mér finnst ágætt að hafa þær bara í þessum
kassa. Þær tilheyra fortíðinni. Margir hafa nefnt að
þeir vildu fá þær á sérstakri plötu en þá skiptir
máli hvað fólkið í kvartettinum vill gera. Þau út-
settu lögin en ég var bara lagasmiður og söngkona."
- Svo var sérstaklega skemmtilegt að bera saman
lagavalið á diskinum með uppáhaldslögunum þín-
um og uppáhaldslögum aðdáenda þinna. Sex lög eru
sameiginleg á báðum diskunum, hvað segir þetta
þér um mat aðdáendanna á þér?.
„Ég varð ofsalega fegin þegar ég sá fyrstu tölur úr
netkosningunum," segir hún áköf. „Ég var undir
talsverðri pressu frá útgefandanum að setja lögin
sem seldust mest á diskinn minn en mér fannst þaö
ekki gefa rétta mynd af því sem ég hef gert. Ég var
afar fegin því að lögin sem ég er síst hrifin af duttu
út af lista aðdáendanna. Maður getur varla beðið
um meira en að aðdáendur manns sjái verk manns
í svipuðu ljósi og maður sjálfur. Það eru alger for-
réttindi. Því það sem hefur selst langmest eru lög
sem eru ekki eftir mig, Gling gló-platan og Oh so
Quiet-smáskífan. Ég er ekkert ósátt við þær plötur,
og Gling gló var eitthvað sem þurfti að gera þá, en
ég leit alltaf þannig á að ég væri ekki bara söngkona
heldur væri ég að skapa nýja tónlist. Ef aðdáendur
mínir hefðu valið þessi gömlu lög hefði mér fundist
að ég hefði verið að þessu basli í öll þessi ár og eft-
ir stæðu bara gamlir slagarar. Niðurstöðurnar sýna
að fólkið sem hlustar á mig hefur áhuga á þeirri
tónlist sem ég bý til. Þvi finnst að það sé ekki búið
að búa til alla tónlist, enn þá séu ógerðir hlutir."
Frábært að vera búin að lireinsa háaloftið
- Það sem þú ert að semja núna fyrir næstu plötu,
er það alveg nýtt eða er strengur milli þess og eldri
verka?
„Kannski hvort tveggja. Ég er auðvitað bara ég og
kemst ekkert voðalega langt frá því, en á sama tima
er frábært að vera búin að hreinsa háaloftið og
mála allt hvítt og setja allt í kassa með slaufu og
geta byrjað alveg upp á nýtt. Þegar ég fór að gera
Homogenic 1996 þá sá ég fyrir mér að hún yrði út-
hverf plata - um mig og það sem er fyrir utan mig
- síðan þyrfti ég að gera aðra plötu um allt sem er
fyrir innan mig. En Vespertine kom ekki út fyrr en
2001 þannig að i fimm ár vissi ég alveg hvað ég ætl-
aði að gera næst. Og svo fór heilt ár í skynsamt
skipulag, þannig að núna finnst mér mest spenn-
andi að vita ekki neitt, demba mér bara út í hið
óþekkta. Ef mér dettur í hug svona lag þá geri ég
það og ef allt öðruvísi lag kemur á morgun þá má
það koma líka. Það er frábært að vera ekki með
þröngan ramma eins og ég gaf mér á Vespertine.
Það getur verið mjög spennandi líka en akkúrat
núna er mest spennandi að hafa engan ramrna."
Úrelt að fóma náttúmnni
- Mig langar til að heyra hvaða augum þú lítur
baráttu mömmu þinnar fyrir hálendinu og gegn
virkjunum. Tekurðu þátt í henni?
„Ég hef ekki verið mikið á landinu undanfarið,"
segir Björk, „en 1999-2000 var ég heima i um það bil
ár og þá kynnti ég mér umhverfismálin mjög vel.
Meðal annars efndi ég til blaðamannafundar ásamt
fleira fólki til aö koma skoðunum mínum á fram-
færi. Ég er auðvitað hvorki stjórnmálamaður né
vísindamaður en ég hef ákveðið útsýni og þekki sér-
stöðu íslands erlendis, þess vegna fannst mér ég
hafa eitthvað að segja og vildi miðla reynslu minni.
Ég skrifaði meira að segja lesendabréf í Morgun-
blaðið sem er kannski ekki alveg minn stíll. En
venjulega ftakka ég um heiminn og vil ekki vera að
fjarstýra neinu. Ég væri að hræsna ef ég segðist
þekkja íslenskan hversdagsveruleika, og mér finnst
ekki einu sinni að ég eigi að kjósa héma heima ef
ég bý ekki hér að staðaldri.
En mamma hefur sínar skoðanir,“ heldur Björk
áfram, „hún er hún og ég er ég og við erum tvær
ólíkar manneskjur, en í það heila finnst mér íslend-
ingar vera að klúðra sinni sérstöðu með því að reisa
stórar verksmiðjur fyrir erlent fé. Mér finnst það
rugl. Samt er ég ekkert á móti iðnvæðingu. Það
væri bara nær lagi ef þessi litlu samfélög úti á landi
myndu hvert og eitt vinna úr sínu. Það er hægt að
virkja náttúruna á ýmsan hátt, vötn og vind, en í
smáum stíl, þá halda byggðarlögin áfram að eiga sig
sjálf og græða líka sjálf á sinni framleiðslu. Ég hef
ferðast mikið og séð hvað þjóðir eru ólíkar og mér
finnst áberandi hvað þjóðir sem lengi hcifa verið ný-
lendur, til dæmis Indverjar og írar, eiga erfitt með
að rífa sig út úr því munstri. Og mér finnst við enn
þá hugsa eins og við séum nýlenda - selja okkur
rosalega ódýrt og vinna skítverkin fyrir milljóna-
veldi - í stað þess að byggja smátt og eiga það þá
sjálf.
Og unga fólkið á Austfjöröum," bætir hún við eft-
ir stutta þögn, „ - ef ég væri 15 ára i dag og ætti alla
framtíðina fyrir mér þá væri það það síðasta sem
mig langaði til að gera að vinna í einhverri verk-
smiðju. Það er engin framtíð i þvi. Ég held líka ef
maður lítur á heiminn í heild að það sé úrelt að
fórna náttúrunni til að græða fé. Maður fær þá fóm
bara aftur í hausinn. Ef maður hugsar til barna
sinna og barnabarna þá verður maður að vinna með
náttúrunni en ekki á móti henni. Þegar allt kemur
til alls verður það arðvænlegast."
Tær eins og blævængir
Nú vaknar ísadóra og lætur kurteislega til sín
heyra. Björk tekur krílið úr rúminu og sýnir hana
stolt. Þetta er undurfalleg lítil stúlka sem þó hefur
ekki sterkan svip af móður sinni, augun eru blá og
hárið skolleitt en hvort tveggja getur auðvitað enn
þá breyst, hún er bara sjö vikna.
ísadóra er bleikklædd frá hvirfli til ilja, í heima-
gerðum bleikum kjól með víðu pilsi, húfu og stutt-
sokkum við sem Kristín, frænka Bjarkar, á Hellu
bjó til handa henni. Þegar Björk tekur hana úr
sokkunum breiðir ísadóra úr liprum tánum eins og
blævængjum, fegin að losna. Björk leggur hana á
brjóst og svipurinn verður fjarrænn.
- Hvað gerir svona barn fyrir framabraut Bjarkar
Guðmundsdóttur?
„Ég hef áður alið upp barn og það breytti vinn-
uryþma minum lítið,“ segir hún. „Ég er úr ofsalega
barnmargri fjölskyldu en fólk gerir samt það sem
þarf að gera. Maður heldur bara á einu barninu
enn! Þannig að ég held að ísadóra breyti kannski
ekki svo miklu.“
Þó ætlar Björk ekki i tónleikaferð fyrr en næsta
sumar, en þá ætlar hún að syngja á öllum helstu úti-
hátíðum Evrópu við undirleik átta manna kammer-
sveitar.
í einkaeign
Sambýlismaðurinn, Matthew Barney, er ekki eins
þekktur listamaður í Bandaríkjunum og Björk sjálf
en þykir einn athyglisverðasti myndlistarmaður
sinnar kynslóðar. Það er freistandi að spyrja hvort
þau örvi sköpunarkraft hvort annars.
Björk horfir á kollinn á dóttur sinni og bíður að-
eins með svarið. Svo segir hún: „Það er auðvitað
erfitt að bera okkur saman sem listamenn, þetta eru
svo ólíkir heimar. En ég verð kannski oggu feimin
að tala um þetta. Við höfum reynt að tala ekki um
hvort annað í fjölmiðlum. Það er kannski það besta
við mig og hann að við eigum sambandið alveg sjálf.
Vinnan okkar er almenningseign en svo eigum við
hvort annað - bara í einkaeign."
-SA