Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.2002, Blaðsíða 10

10
X>V
LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 2002
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
A&alritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aóstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvik, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstióm: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfuféiagiö DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Fangar fulsa við mat
Samhliða fréttum um fátækt ákveð-
inna þjóðfélagshópa og aukna ásókn í
matar- og fatagjafir góðgerðarstofnana
berast undarleg tíðindi frá fangelsinu
á Litla-Hrauni. Þar er greint frá því að
um eða yfir þrjátíu fangar hafi farið í
hungurverkfall og láti matarbakka,
sem þeir fá daglega með heitum mat,
liggja óhreyfða vegna þess að maturinn sé vondur. Svelti fang-
anna hófst á miðvikudag þegar fram voru reidd bjúgu. Breytti
það engu um hug fanganna er næsta dag var boðið upp á
kjúklinga með frönskum kartöflum.
Aðgerðir þessa hóps sýna, og skal skýrt tekið fram að ekki
er um að ræða alla fanga á Litla-Hrauni, að hann er ekki í
tengslum við samfélagið. Hungurverkfallsfangarnir virðast
ekki hafa heyrt af biðröðum fólks við dyr Mæðrastyrksnefnd-
ar. Undanfarna mánuði hefur á annað hundrað manns komið
þangað vegna vikulegrar matarúthlutunar. Aðrir hafa leitað til
kirkjunnar í sömu erindagjörðum. Ætli það fólk hefði fúlsað
við bjúgum eða kjúklingum? Líklega ekki. Fangarnir telja þann
mat hins vegar ekki við hæfi.
Þá er ekki að sjá að þessir sömu fangar hafi lesið viðtal, sem
birtist í DV fyrir mánaðamótin, við unga einstæða móður. Hún
lýsti yfir sárum áhyggjum sínum vegna þess að endar náðu
ekki saman. Hún var að missa leiguíbúð sína vegna skulda en
sagði minna gera til þótt hún borðaði ekki reglulega vegna þess
að hún ætti ekki fyrir mat. Huggunin var sú að hún gat gefið
íjögurra ára syni sínum að borða.
Fangar á Litla-Hrauni fá heitan mat í hádeginu en súpu,
brauð, álegg og fleira á kvöldin. Það þykir gott á flestum heim-
ilum landsmanna að vera með eina heita máltíð. Hluti fang-
anna strækar hins vegar og segir matinn vondan, fituríkan,
ekki nægilega ferskan og gjarnan djúpsteiktan.
Vegna aðgerða fanganna útvegaði DV sér matseðil fyrir eina
viku í fangelsinu og birtir í frétt í dag. Þar kemur fram að í
boði er prýðilegur matur sem sæma myndi hvaða stofnun sem
er og hvaða heimili sem er. Sem dæmi um heitan hádegismat
má nefna reykt folaldakjöt, buff, steiktan fisk, pitsu, kjötbollur
og sunnudagsmaturinn er Londonlamb og ís á eftir. Við þessu
fúlsa fangarnir þótt fæðið sé fullboðlegt öðrum.
Kvöldmaturinn sem er í boði er ekki síður frambærilegur,
t.d. súpa og brauð, beikon og egg, grjónagrautur og salat, pasta-
réttur og skyr. Fangarnir ganga þó ekki nær sér en svo í hung-
urverkfallinu að þeir nærast á kvöldin, borða brauð og korn-
mat með mjólk. Mótmælin snúa að heita hádegismálsverðinum.
Fangar eiga að sjálfsögðu rétt á hollum og góðum mat. Þess
njóta þeir tvímælalaust, eins og DV sýnir fram á í dag. Mót-
mælasvelti tuga þeirra á Litla-Hrauni, af þessum ástæðum, er
venjulegu fólki óskiljanlegt og ekkert annað en móðgun við þá
samborgara sem ekki eiga fyrir mat fyrir sig og sína.
/ fremstu röð sundmanna
Örn Arnarson, sundmaður í
íþróttabandalagi Reykjanesbæjar,
sýndi og sannaði að hann er í fremstu
röð sundmanna þegar hann tryggði
sér Evrópumeistaratitilinn í 200
metra baksundi á Evrópumeistara-
mótinu í Þýskalandi. Með afrekinu
tók hann til baka titilinn sem hann
vann þrisvar í röð á árunum 1998 til 2000. Þetta er sérlega
glæsilegur árangur hjá Emi sem enn ber merki þjóðar sinnar
hátt á alþjóðamótum.
Steinþór Gunnarsson landsliðsþjálfari fagnar Evrópumeist-
aratitli Arnar að vonum og segir það gleðilegast að Örn sé aft-
ur kominn á þann stað þar sem hann á að vera, það er meðal
þeirra bestu. Öm hefur öðlast mikla reynslu á stórmótum. Sú
reynsla nýttist vel í keppni við þá bestu í Þýskalandi.
Jónas Haraldsson
Ný Evrópa
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
^ *v ^rteí/ón'
Ritstjórnai rbréf
Tíminn er vissulega afstæður en
þrettán ár í sögu Evrópu eru eins og
andvarp. Því má segja að gamla járn-
tjaldið hafi verið dregið frá fyrir
viku, svo stuttur tími er það í hug-
anum frá því lýðræðið hafði betur
gegn alræðinu eystra. Og tíminn frá
því múrinn féll hefúr verið nýttur
vel í löndum gamla kommúnismans.
Nýir valdhafar eru víðast búnir að
treysta lýðréttindi í sessi og byggja
upp samfélag sem almenningur hef-
ur trú á og telur að geti fært þeim
hamingju og hagsæld í framtíðinni.
Það tók Evrópu nálega heila öld
að sameinast að nýju. I upphafi síð-
ustu aldar skrifaði ritsniilingurinn
Stefan Zweig sína makalaust góðu
bók um „Veröld sem var“. Á sjald-
gæflega næman hátt tókst honum að
lýsa voninni sem bjó í bijósti Evr-
ópubúa við dagsbrún nýrrar aldar
þegar öllum fannst augljóst að upp-
lýsing og tækni myndi færa fólki
aukin efni, listir, frið og hamingju.
Á næstu fjórum áratugum var álf-
unni steypt í glötun og Zweig tók líf
sitt, yfirbugaður af vonbrigðum.
Enn á tímamótum
Við upphaf 21. aldar er Evrópa
enn á ný á tímamótum. Ráðamönn-
um álfunnar og öllum almenningi
hefur líklega aldrei gefist betra
færi á fullnaðarsátt á milli þeirra
ólíku þjóða og trúarhópa sem
byggja álfuna allt frá Síberíu í
austri til Grænlands i vestri, frá
Sömum í norðri til Kýpverja í
suðri. Margar aldir ófriðar eru að
baki, jafnt miklar styrjaldir og
skærur, og hefur reyndar engin
álfa mátt þola annan eins yfirgang
og blóðsúthellingar og þessi ein
allra minnsta álfa jarðarinnar.
Evrópa er þéttbýl og full af þjóð-
arbrotum. Landamæri hafa liðast
um álfuna um árhundruð. Það er
athyglisvert til þess að hugsa að af
fulívalda rikjum er Island líklega
eina landið í allri álfunni sem
byggt er af einni og sömu þjóðinni.
Hvarvetna annars staðar koma
tvær eða fleiri þjóðir saman í einu
landi: Samar og Norðmenn í Nor-
egi, Danir og Þjóðverjar í Dan-
mörku, Samar, Svíar og Finnar í
Finnlandi og svona mætti lengi
telja. Þetta er blönduð álfa og
kraumar af hvers konar skoðunum.
Sagan tekur kipp
í gamalli höfuðborg íslands sátu
margir helstu þjóðarleiðtogar álf-
unnar fram á nótt við að stækka
samband Evrópu. Það eru tímamót
í álfunni, merkari og meiri en sam-
tímanum sýnist. Ársins 2002 verður
þegar fram líða stundir minnst fyr-
ir sögulegar sættir á milli vestur-
og austurhluta Evrópu. Lönd á
borð við Pólland, Tékkland, Slóvak-
íu, Slóveníu og Ungverjaland og
Eystrasaltsríkin eru að stiga
stærsta skref í átt að auknum rétt-
indum íbúa sinna sem þau hafa
nokkru sinni tekið.
Sérstaða íslands er
meira og minna sú - og
það skiptir almenning
mestu - að dýrara er að
fleyta fram fjölskyldum
á íslandi en annars stað-
ar í Evrópu. Á endanum
verður það svo að inn-
ganga íslands í Evrópu-
sambandið mun ráðast
af áhuga fólks á að bceta
kjör sín.
Og sagan tekur kipp. Sjálf heims-
sagan. Loksins er Evrópa sameinuð,
austrið og vestrið að bjóða hvort
öðru upp í nýjan dans sem minnir
um margt á vonina sem bjó í brjóst-
um Stefans Zweigs og annarra Mið-
Evrópubúa á öndverðri síðustu öld.
Þá virtist ekkert geta stöðvað bjart-
sýni manna. Þá iðaði Evrópa öll af
tilhlökkun og ekkert sem benti til
þess að samheldni þjóða í þessum
gamla heimi myndi bresta í bráð. Þá
var ekkert Sovét eða járntjald. Og
vesturveldið ekki til.
Ákefð og einlægni
Það hefur verið ánægjulegt að
fylgjast með ráðamönnum gömlu
austantjaldsríkjanna á fundum sin-
um með forvígismönnum Evrópu-
sambandsins á undanfórnum mán-
uðum. Áhugi þeirra á að verða
órjúfanlegur hluti af nýrri Evrópu
hefur allt í senn verið ákafur, ein-
lægur og óþreyjufullur. Stefnan
hefur verið og klár og samstaðan
augljós. Þessar þjóðir hafa einsett
sér að komast á bekk með þeim
bestu i Evrópu - fólkið heima skuli
ekki lengur vera annars flokks íbú-
ar í álfunni.
Þetta er eðlilegur þankagangur.
Almenningi í þessum löndum var
haldið niðri um margra áratuga
skeið. Mestallt frumkvæði hafði
verið drepið niður og framtakssemi
sömuleiðis. Þjóðirnar höfðu verið
hnepptar í fjötra alræðis þar sem
kerfið þjónaði hagsmunum hers og
herra. Fjölmiðlar voru að miklum
hluta notaðir til að ljúga almenning
fullan af ferlegum lifnaði vestra og
aðrar upplýsingar voru undir auga
ritskoðarans sem hagræddi stað-
reyndum lífsins eins og lénsherr-
um hentaði.
Enn þá beygur
Það er með nokkrum ólíkindum
hvað þjóðir í austurhluta Evrópu
hafa náð sér hratt á strik eftir
þennan alræðistíma. Vitaskuld
hafa þau nælt sér i nokkra verstu
lesti Vesturlandabúa en almennt
hefur ráðamönnum þessara þjóða
tekist það ætlunarverk sitt að
breyta þjóðskipulaginu. Það er
óhemjuflókið en áhuginn er sömu-
leiðis ómældur. Fáir leiðtogar
heims vita jafii vel aö þeir eru und-
ir smásjá umheimsins. Þeir eru
hreint og beint umluktir alþjóða-
stofnunum og alþjóðabönkum.
Fólkið í löndunum, kjósendur
nýrra tíma, er hins vegar enn þá
með beyg i brjósti. Eftir áralanga
spillingu á meðal ráðamanna
landsins reynist almenningi erfítt
að treysta valdhöfiun. Þeir gera
miklar kröfur til allra stjómenda
landsins og óþreyjan eftir árangri
er mikil. „Aftur til Evrópu" var
fyrirsögn eins ungversku dagblað-
anna fyrr í vetur. Hún segir í raun-
inni allt sem segja þarf um stemn-
inguna heima fyrir. Þessi miðja
Evrópu, sem Ungverjaland er land-
fræðilega, er að finna sjálfa sig að
nýju.
Tími sambands og samvinnu
Það er tímanna tákn hverjir eru
að sækja um aðild að Evrópu. Tyrk-
ir vilja inn og sitja við sama borð
og gamlir fjandvinir þeirra, Grikk-
ir. Það hillir jafnvel undir samein-
ingu þjóðabrotanna á Kýpur fyrir
tilstuðlan Evrópusambandsins. Og
sem fyrr segir er hluti gamla Sov-
étsins að setjast á bekk með Bret-
um og Frökkum og Þjóðverjum.
Það er verið að kveðja gamla öld i
margvíslegum skilningi. Tími sam-
bands og samvinnu er runninn
upp. Krafa allra Evrópubúa er hag-
ur á við það sem best þekkist.
Vestur í hafi hugsa íslendingar
sitt ráð. Margir þeirra undrast
þennan ofboðslega áhuga á inn-
göngu í Evrópusambandið. Og ei-
líflega er talað um sérstöðu íslands.
Sérstaða íslands er meira og minna
sú - og það skiptir almenning
mestu - að dýrara er að fleyta fram
fjölskyldum á íslandi en annars
staðar í Evrópu. Á endanum verður
það svo að innganga íslands í Evr-
ópusambandið mun ráðast af áhuga
fólks á að bæta kjör sin. Það er að
gerast austast í Evrópu. Og mun
líka gerast vestast.
Copenhagen
12th - 13th