Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.2002, Blaðsíða 18

H e Iq a rb la 3 13 V
LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 2002
I 8
Skáldið er
Moulinex heimsins
Andri Snær Magnason var fyrir
skemmstu tilnefndur öðru sinni til Is-
lensku bókmenntaverðlaunanna og nú
fyrir skáldsöguna LoveStar. ívikunni
hlaut hann einnig íslensku bjartsýnis-
verðlaunin. Andri Snær talar um ástina,
hungurdauðahræðslu íslensku þjóðarinn-
ar og vitlegsuna sem grunnatvinnuveg
þjóðarinnar.
Haíði LoveStar kraumað lengi í höfði þínu?
„Lengi vel var LoveStar miklu frekar tiifinning en saga. Ég
var kominn með allmikla hugmyndasúpu árið 1998 sem voru
drög að sögunni en þá sá ég ekki fyrir endann á henni og
þorði ekki að leggja út í tveggja ára óvissuferð. Blái hnöttur-
inn þrýsti fastar á og var tilbúinn í kollinum. Þegar ég leit
yfir fyrstu drög sögunnar um daginn sá ég aö í lokagerð
LoveStar var allt farið nema Indriði og Sigríður og blálokin.
Lengi vel var alger heimsfriður ríkjandi í sögunni vegna þess
að ógnarjafnvægi stórveldanna hafði verið lagað að einstak-
lingum, sérhver maður hafði litla Kjamorkusprengju um
hálsinn og væri honum ógnað myndi hann sprengja sig og
ógnvaldinn í loft upp og allt í 50 km radíus. Afleiðingamar
voru þær að menn þorðu ekki einusinni að djóka. En það er
allt farið. LoveDeath kom í staðinn og dauðinn sem fjöl-
skylduskemmtun og aðdráttarafl LoveStar skemmtigarðsins.
Fólki er skotið upp í geiminn og látið hrapa til jarðar og
brenna upp 1 gufuhvolfmu sem stjömuhrap. Ástin og guð
komu síðar og fullkomnuðu heildarmyndina.
Einhverjir hafa borið söguna saman við 1984 og Brave New
World. Ég vildi gera slíka sögu fyrir okkar tíma, taka okkar
drauma og útópíur og keyra þær í botn á miim hátt. Sagan
er ekki beint alvarleg, ég vildi ekki skapa einhvem heim og
fordæma hann beram orðum. í samfélagi LoveStar ríkir al-
ræði auglýsinganna og nýjustu tækniframfarir þjóna allar
stemningunni. Hugmyndin var ekki síst að skoða markaðinn
frá sjónarhomi alræðis vegna þess að valdið virðist alltaf
samt við sig, hvort sem það er kirkjan, konungsvald eða
kommúnismi þá hneigjast allar stefhumar til að ná völdum
yfir hugum fólks og innlima í sitt veldi ástina, dauðann og
guö.“
„Tæknin leysir ekki vinnuna af hólmi, hún levsir vit-
leysuna úr læðingi og við verðum dæmd til að halda
henni gangandi vegna þess að annars hrynur kerfið.
Vitleysan verður grunnatvinnuvegur þjóðarinnar," seg-
ir Andri Snær Magnason rithöfundur sem tilnefndur
liefur verið til íslensku bókmenntaverðlaunanna fyrir
skáldsögu sína LoveStar. Hann hlaut einnig í vikunni
íslensku bjartsýnisverðlaunin.
I)V-mynd Sigurður Jökull
Maðurinn dæmdur til að strita
Ertu þá með einhverjar tækniframfarir sem eiga eftir að
verða að veruleika? Eins og tunglferðir Jules Vemes.
„Mitt framlag til framtíðarinnar er ekki endilega fólgið í
tækniframfóram heldur markaðslausnum. Hvaða skólabami
sem er gæti dottið í hug að gera manninn handfrjálsan og
sítengdan og það verður örugglega staðreynd eftir örfá ár en
ég vildi reyna að sjá þetta fyrir mér í á annan hátt. Þar sem
maðurinn er háður einhveiju stýrikerfi og uppfærslum á því
og þeim tökum sem nást á honum. Maður hefúr það á tiifinn-
ingunni að allar frekari framfarir héðan af hafi ekkert í fór
með sér nema meiri vitleysu. Fyrirtæki einbeita sér að því að
selja okkur megrunarlyf og skallakrem frekar en að bólusetja
einhverja sem munu hvort eð er aldrei tilheyra markhópi.
í gamla daga héldu menn að tæknin myndi leysa þá und-
an stritinu. Við vitum núna að maðurinn er dæmdur til þess
sem guð mælti fyrir um á sínum tíma; að strita í sveita síns
andlits. Vélamar framleiða matinn en samt erum við áfram
dæmd til að vinna tíu tíma á dag þótt níu af hverjum tíu tím-
um dagsins fari í fáránleika."
Það var um tíma mikið talað um „nýja hagkerfið". Ríkir
það í sögunni?
„Nýja hagkerfið er „rautt dvergurinn“, stripparar, grafisk
hönnun og lækkandi kostnaður við fiölmiðlun. Kostnaðurinn
viö að láta mann tala í hljóönema eða upptökuvél er ekki
meiri en að láta mann standa við sjónvarpsrekkann í heimil-
istækjum eöa við flæðilinu á Flateyri. Um leið og tæknin
leysir afgreiðslumanninn og verðbréfasalann af hólmi mun
þeim fiölga sem fá vinnu við að rugla i okkur. Bloggarar era
sumir fyrsti vísirinn. Þeir eru einmiðlar, ef þú talar við
bloggara ertu í viðtali. Hann vitnar í þig og ef hann gerir þaö
ekki ertu ekki markverður. Þeir munu bráðum fá borgað fyr-
ir aö blogga um pizzur og tala um verslanir á skemmtilegan
hátt. Tæknin leysir ekki vinnuna af hólmi, hún leysir vitleys-
una úr læðingi og við verðum dæmd til að halda henni gang-
andi vegna þess að annars hrynur kerfið. Vitleysan verður
grunnatvinnuvegur þjóðarinnar. Nýja hagkerfið hefur náö
fullum þroska í LoveStar og þar hafa menn virkjað hugvitið
og endurbætt lóuna og lagað hana að kröfum ferðamanna,
þeir hafa ræktað mýs upp í alvöru lifandi Mikka mús og
menn hafa dælt peningum í þjóðleg tákn vegna þess að eftir
því sem táknin verða stærri og þjóðlegri þá dýpkar þjóðarvit-
undin og þá aukast líkumar á því að þjóðin haldi sjálfstæði
sínu.“
Má skilja LoveStar sem einhvers konar forspá?
„Þetta er Völuspá - sem má ekki taka of alvarlega - og þó.“
Adam og Eva og Hans og Gréta
Guð lagði mikla vinnu í að skapa heiminn og situr svo
uppi með okkur. Þú leggur í skáldskap þínum og hugsjónum
mikla áherslu á umhverfið og hvemig það mótar manneskj-
una.
„Ég neita því ekki að ég var undir miklum áhrifum frá
honum þegar ég skrifaði söguna, lagði mikið i heiminn og
heimsmyndina en fólkið er fremur ófullkomið og á fremur
goðsögulegu plani. Ef guð hefði nostrað aðeins meira við
heila mannsins og sleppt stélfiöðranum á páfuglinum væri
heiminum betur borgið. Indriði og Sigríður era Adam og
Eva, Hans og Gréta: óspennandi fólk sem hefur ekki mikið
sjálft fram að færa en litast af aðstæðum sínum.
LoveStar sjálfur er annars eðlis. Hann er fastur í kerfi eða
vél sem hann skapaði sjálfur. Hann er hugmyndaveikur og
veit að ef hann framkvæmir ekki þær hugmyndir sem hann
fær muni einhver annar fá hugmyndina og framkvæma. Það
er staðreynd og firrir hann ábyrgð. Hann lætur ekki stjóm-
ast af græðgi því í raun koma hugmyndir peningum ekki við.
Þeir era óhjákvæmilegur fylgifiskur en ekki markmiðið. Þeir
sem era hugmyndaveikir hafa sannfæringarkraft og þeim
tekst að fiármagna sig annaðhvort gegnum rikið, konung eða
hlutabréfamarkað, allt eftir því hvaða kerfi er við völd.“
Ertu sjálfúr hugmyndaveikur?
„Mér hefur nokkram sinnum tekist að koma hugmyndum
í heiminn sem fyrir fram hefðu ekki talist markaðslega ör-
uggar en tókust bærilega. Ef maður hefúr nógu mikla sann-
færingu og áhuga þá eiga hlutimir það til að ná í gegn.“
Af hverju stofnarðu ekki auglýsingastofú?
„Ég hef þurft að búa til fúllt af auglýsingum fyrir
LoveDeath. Það er meira spennandi að búa til eigin kúnria,
selja honum hugmyndir og vera þannig í framlínunni í stað
þess að taka við hvaða sáputegund sem er. Ég tekið þátt í
gerð nokkurra auglýsinga og það er allt í lagi sem inngrip en
ótrúlegt ófrelsi til lengdar. Ég segi frá auglýsingunum þegar
ég les upp fyrir unglinga. Þeir hafa mikinn áhuga á auglýs-
ingum.“
Þú leitar mjög í hefðina til að varpa upp mynd af framtíð-
inni og þar má nefria Indriða og Sigríði; elskendur í þeirri
sögu sem margir telja fyrstu íslensku skáldsöguna og kastar
þeim inn í bijálæðislega framtíðarveröld.
„Skáldið er Moulinex heimsins. Það er í skáldinu sem
heimurinn hrærist saman, samtíminn, framtíðin, fortíðin,
arfinn og arfurinn. Skáldið hlýtur að taka það hráefhi sem
heimurinn er og búa til eitthvað ætilegt. Fólk þarf á því að
halda vegna þess að þegar það finnur bragðið þá skilur það
heiminn betur og sér veröldina í nýju ljósi.“
Er ísland rétta sögusviðið fyrir stærsta fýrirtæki í heimi?
„ísland hefur verið draumaland útópiunnar síðustu ár:
Hér hefúr togast á ferðamannaútópían, genaútópían, vetnis-
útópían og handfrjálsa útópían. Á hinn bóginn hefur ríkt aft-
urhaldssöm nauðhyggja eins og inngróinn hungurdauði í
þjóðarsálinni. Líklega frá þeim tíma þegar mannfiöldinn var
í réttu hlutfalli við grasvöxt. Annaðhvort óx grasið og mað-
urinn lifði eða grasið óx ekki og maðurinn dó. Hræðslan við
hungurdauða lifir enn með þjóðinni og þessa hræðslu hafa
stjómmálamenn nýtt sér þótt við séum í rauninni að kafha í
spiki og vitleysu. Hungrið býr í heilanum. Gamla kynslóðin
hafði guð og vissi að einhvem veginn myndi allt bjargast en
setjum allt okkar traust á Halldór Ásgrimsson."
Bjartsýni er ekki naív
Það er stimdum talað eins og nútímamaðurinn sé fómar-
lamb skemmtunar og afþreyingar.
„Þegar ég gaf út Bónusljóð fór ég í viðtal sem gekk svo vel
að ég fór yfir tímann og viðtali við konu frá Rauða krossin-
um var frestað. Hún var að safna fyrir hungursneyð í Rú-
anda. Þetta vora mínar fyrstu 15 mínútur af frægð og ég fékk
hálfgert óbragð í munninn, mér fannst ég persónulega ábyrg-
ur fyrir þeim mannslífum sem þessar 15 mínútur hefðu
kannski bjargað. Þetta var innblásturinn að Bláa hnettinum
að einhverju leyti. Ég var Gleði-Glaumur, það upplýsist hér
með og hann býr enn þá í mér. Á þessari síðu hefði til dæm-
is mátt fialla um vatnsbrunnagröft í Malaví. Þetta var reynd-
ar árið 1996 og endalok sakleysisins á íslandi. Áður en ára-
tugur græðginnar hófst með verðbréfafaraldri, stórvirkjun-
um, þátttöku í loftárásum og aukinni morðtíðni. Tímabilið
þegar alvöra grimmd var alls staðar annars staðar en hér.“
Þrátt fyrir þessa vélrænu framtíðarsýn LoveStar hlýturðu
íslensku bjartsýnisverðlaunin.
„Mér þykir óskaplega vænt um þá viðurkenningu. Bjart-
sýnin tengist sannfæringunni og er ekki naív. Hún er ekki
sjálfúmgleði heldur miklu frekar byggð á sjálfstrausti og rök-
hugsun sem er studd af nagandi sjálfsgagnrýni sem má þó
aldrei koma í veg fýrir að maður láti vaða. Bjartsýni er að
stíga út á ritvöllinn og gefa út sína fyrstu bók, vitandi að 300
manns lesi bókina en 70.000 sjái dóminn í Mogganum. Bjart-
sýni er að skrifa leikrit með enga reynslu og ekkert fast í
hendi nema óbreytanlegan frumsýningardag.
Bjartsýni er ekki að hugsa: þetta reddast, það er kæruleysi.
í bjartsýni eins og mér sýnist hún birtast í þeim sem hafa
fengið verðlaunin á undan mér felst að vera fylginn sér en þó
aldrei fúllkomlega ánægður og hækka takmarkið um leið og
maður nær því.“ -sm