Dagblaðið Vísir - DV - 18.01.2003, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 2003
Innlendar fréttir vik
m

Valgerður í fyrsta sæti
Valgerður Sverrisdóttir iðnaðar-
ráðherra bar sigurorð af Jóni Krist-
jánssyni heil-
brigðisráðherra
þegar þau tókust
á um að leiða
lista framsóknar-
manna í Norð-
austurkjördæmi.
Kosning fór fram
á kjördæmisþingi
um liðna helgi.
Dagný Jónsdóttir, frá Eskiflrði,
skipar 3. sæti listans og Birkir Jón
Jónsson, frá Sigluflrði, það fjórða.
Rúðubrot afar tíð
Talið er að allt að 300 rúður hafi
verið brotnar í skólum Reykjavíkur
á nýársnótt og dagana þar á undan.
Fjórir starfsmenn borgarinnar
unnu sleitulaust að því að negla fyr-
ir glugga í skólum víðsvegar um
borg - en flestar rúður voru brotnar
í Hamraskóla í Grafarvogi eða 30 í
einni og sömu byggingunni.
Fréttir
I>V
Mútur eru ekki kunnuglegt fyrirbæri á íslandi en hafa verið notaðar til að liðka fyrir viðskiptum við Nígeríu:
Mútufé var afhent á skrifstofu
bankastjóra Landsbankans
Kyrrsetningu aflétt
Dómari í Dade-sýslu í Flórída í
Bandaríkjunum aflétti á mánudag
kyrrsetningaraðgerð Gaums ehf. á
skemmtibátnum Thee Viking sem
er í eigu New Viking, félags Jóns
Geralds Sullenbergers. Hörð átök
hafa verið um bátinn í kjölfar
deitna Jóns Geralds og Baugsfeðga á
siðasta ári.
Baugur fer í mál við Nordica
Skammt var stórra högga á milli
í hatrömmum deilum Baugs- og
Gaumsmanna við Jón Gerald Sull-
enberger. Samkvæmt upplýsingum
DV hefur Baugur höfðað mál gegn
Nordica Inc. vegna kreditreiknings.
Þá mun Gaumur ehf. einnig hafa
stefnt Jóni Gerald Sullenberger
vegna meintrar skuldar í kjölfar
kaupa á skemmtibátnum Thee Vik-
ing.
Eiður Smári segir frá
Knattspymu-
maðurinn Eiður
Smári Guðjohnsen
komst í heims-
fréttimar i vik-
unni þegar hann
viðurkenndi
spilaflkn sína. Eið-
ur kvaðst í viðtali
við enska blaðið
People hafa eytt tugum milljóna
króna í spilavítum. Þórarinn Tyrf-
ingsson, yflrlæknir á Vogi, sagði í
samtali við DV að Eiður hefði sýnt
mikið hugrekki að viðurkenna fíkn-
ina og væri það aðdáunarvert.
Umfangsmikið fölsunarmál
Einstakt og umfangsmikið folsunar-
mál sem nær alit að 11 ár aftur í tím-
ann var þingfest fyrir Héraðsdómi
Reykjavíkur á fimmtudag. Pétur Þór
Gunnarsson er ákærður fyrir 38
ákæmatriði sem felast m.a. i því að
honum er gefið að sök að hafa falsað
eða látið falsa fjöida tilgreindra lista-
verka eftir þekkta listamenn. Jónas
Freydal Þorsteinsson er einnig ákærð-
ur og eru ákæruiiðirnir 10.
Kvískerjasjóður á legg
Siv Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra undirritaði í vikunni stofii-
skrá Kvískerjasjóðs sem stofhaður er
til heiðurs bræðrunum á Kvískerjum;
þeim Flosa, Hálfdáni, Helga og Sig-
urði Björnssonum fyrir framlag
þeirra til rannsókna á náttúru og sögu
Austur-Skaftafellssýslu. Stofnfé sjóðs-
ins er 25 milljónir króna.
Þegar íslendingar eru að ganga til
samninga um umfangsmestu verklegu
framkvæmdir landsins til þessa, 44
milljarða króna virkjun við Kára-
hnjúka, berast fréttir af því að verið sé
að rannsaka meint mútumál viðsemj-
enda okkar, ítalska fyrirtækisins
Impregilo S.p.a. í einu fátækasta landi
Afríku, Lesótó. Fjölmargir sterkir al-
þjóðaverktakar hafa fengið tO tevatns-
ins þar í landi undanfarið. Þeir eru nú
ákærðir og dæmdir fyrir að hafa mút-
að valdamönnum. Fremstur í flokki
verktaka sem koma við sögu er Acres í
Kanada, en forstjóri þess er Vestur-ís-
lendingur. Fyrirtækið var dæmt í fjár-
sektir, 2,2 miiljónir dollara. Þama eru
líka tO skoðunar breskir verktakar, til
að mynda Balfour Beatty, sem gerði
Ermarsundsgöngin, og nafnið Hochtief
er tamt í munni íslendinga frá virkjun-
um fyrri tíma hér á landi. Ekki er talið
víst að Lesótó, örsnautt land, geti fjár-
hags síns vegna haldið úti málaferlum
gegn þessum sterku verktakarisum
sem áfiýja dómunum.
Lesótó er landfræðOega og menning-
arlega á mútu-beltinu en yfirvöld hafa
nú tekið þá tímamótaákvörðun að ráð-
ast gegn spOlingu og mútuþægni. Fyrr-
verandi forstjóri „landsvirkjunar"
þeirra Lesótómanna var fundinn sekur
um að hafa þegið 266 þúsund Banda-
ríkjadali í mútur frá Balfour en mOij-
ónir doOara frá 14 alþjóðafyrirtækjum.
Hann fékk 18 ára fangelsisdóm. Ljóst er
að hér er um alvarleg mál að ræða fyr-
ir fyrirtækin og verkkaupar þeirra
kunna að líða fyrir afbrotin hjá Al-
þjóðabankanum, Alþjóða-gjaldeyris-
sjóðnum og fleiri stórum peningastofn-
unum. Ekki er að sjá að mál ImpregOo
hafi neinar afleiðingar hér á landi.
enda mun Kárahnjúkavirkjun ekki
verða byggð fyrir lánsfé frá þessum
peningastofnunum.
Mútað í Nígeríu
Á íslandi furða menn sig á öOu sem
lýtur að mútum og mútuþægni - engin
hefð er fyrir slíkri spOlingu hér.
íslendingar hafa þó mútað í viðskipt-
um erlendis, notað „smuming" eins og
það var kallað, eða greitt „umboðs-
laun“ tO að liðka fyrir sölu. Nágranna-
þjóðir okkar hafa notað mútur í við-
skipum og nú síðast komst upp um
mútur sænsks vopnaffamleiðanda í
Indlandi.
Mútur í skreiðarviðskiptum og sér-
kennOegt viðskiptasiðgæði i þeim geira
á árunum 1983 tO 1992 er rakið í bók
sem Ólafur Bjömsson, útgerðarmaður í
Keflavik, skrifaði og gaf út 1993. Hann
var formaöur Skreiðarsamlagshis. f
Skreiðarannál segir að hann hafi
ásamt öðrum skreiðarkaupmönnum
landsins þurft að grípa tO þess að múta
Nígeríumönnum í skreiðarbransanum
á 9. áratugnum tO að liðka fyrir sölu.
Fyrirtækin sem kepptu á skreiðar-
markaði hér voru einkum Skreiðar-
samiagið, sjávarútvegsdeOd SÍS, þar
sem Ragnar Siguijónsson, nú landflótta
í TaOandi, var sölustjóri, og Umboðs-
salan sem Bjami Magnússon átti og
rak. Þessir keppinautar reyndu að
starfa saman og fleiri útflytjendur
blönduðust Om í furðulegt ferli. í næst-
um áratug var baslað við gifurlegt
skreiðarfjall sem safhaðist upp í slæm-
um geymslum víða um iand. Undir lok-
in hafði talsvert saxast á bO'gðimar en
gríðarlegir fjármunir höfðu þá runnið
tfl spOltra bisnessmanna.
Stórskotalið í skreiðarsölu
Nigeríumenn voru nánast eOiu
kaupendur skreiðarOmar, en þar í
landi var uppreisnar- og upplausnar-
ástand árið 1983-84 og lengur og pen-
Oigaleysi knúði yfirvöld tO að banna
innflutnOig á flestu, þar á meðal skreið.
Hér heOna og i Noregi sátu framleið-
endur uppi með mOda skreið rigning-
arsumarið 1984 og ekki bætti úr skák
þegar bjafla komst í matvöruna. Opin-
berir aðilar vom kaOaðir tO hjálpar
enda var um að ræða gríöarlega hags-
muni þjóðarinnar allrar. Áður en varði
vom ráðuneyti, ráöuneytisstjórar,
Rigningarsumar
Þaö rigndi stíft sumariö 1984 og skreiöin sem var hengd upp átti eftir aö
skemmast af bjöllum.
R*yíamk«iuKl sags
HtatdlngA og Htgetiumum*
k/«tðarvfðtkfptum tasuus Wóða-
Jón Birgir
Pétursson
blaöamaöur
Fréttaljós
Skreiðarannáll
Óiafur Björnsson stóö lengi í því erf-
iöa hlutverki aö selja skreiö tii Níger-
íu. Bók hans meö hinu dularfulla
nafni, Skreiöarannáll, inniheldur
reyfarakenndar upplýsingar um spillta
sölustarfsemi á síöustu öld. Ólafur er
lengst til vinstri á myndinni.
Til Nígeríu
Astra-gæöaftokkur af skreiö í strigaböllum, bíöur þess í
ársbyrjun 1984 aö komast í skip til Nígeríu. Einmitt þá
voru vandamáiin hafin.
sendiherrar íslands, bankastjórar og
ótal margfr aðrfr komnfr á kaf í skreið-
arsöluna. f þennan hóp blönduðust
braskarar af ýmsum þjóðemum, væg-
ast sagt skuggalegir menn margir
hverjir. Ólafur Bjömsson fuOyrðir að
bankastjórar og fleiri hafi haft fulla vit-
neskju um mútugreiðslumar - ráð-
herra hins vegar ekki.
Kampavínsflaska í mútur á
flugvellinum
f fyrstu ferð Ófafs af sjö eða átta tO
Nígeríu fékk hann forsmekkinn af
mútuþægni. Á flugveOOium var hann
stöðvaður af mönnum útlendingaeftir-
lits og sagt að hann yrði að fljúga aftur
tO Evrópu. EOin dag vantaði upp á að
bólusetningOi væri gfld að þeirra mati.
Ólafur greip upp úr pússi sútu forláta
kampavOisflösku og rétti forOigja
þeirra útlendingaeftirlitsmanna. Þetta
nægði og hann fékk landvist.
KonsúO íslands í Nigeríu hét Ikenze
- hann gekk langt í því að þiggja mút-
ur, að sögn Ólafs. „Umboðslaun"
svoköOuð vom 25% fýrir að opna við-
ræður við háttstandandi menn í Níger-
íu - og það fé leiddi
sjaldnast tO neOis
árangurs, að sögn
Ólafs Bjömssonar.
Margir þóttust
þekkja „réttu
mennina" tO að
opna fyrir
skreiðarsölur og
þágu þá umtalsvert fé fýrir mOOgöngu
sem síðan reyndist eOiskis virði. Þess-
ir menn vom aðenis að féfletta íslend-
Oigana.
Kvittað fyrir mútufé
í Landsbankanum
Eitt sinn þurfti að reiða fram 300
þúsund sterl-
ingspund tfl að
koma af stað sölu á
öflum skreiðar-
birgðunum. FuOtrúi
Ikenze, Felix að
nafni, kom tO Is-
lands tO að sækja
það fé. Ólafur telur
að hann hafi verið
búinn að fá ádrátt
um að fá peningana
hjá Umboðssölunni
og SÍS. TékkOm var
afhentur sendiboð-
anum hjá banka-
stjórunum í Lands-
bankanum í júlí
1984.1 hOmi reyfara-
kenndu bók,
Skreiðarannál, segir:
„12. júlí kom Felix tO íslands og dag-
Om eftir fór aflt liðið með hann í
Landsbankann. Þar tóku á móti okkur
aflfr aðalbankastjóramir ásamt Barða
Ámasyni. Þegar Felix var búnm að fá
ávísunina spurði ég hvort hann ætti
ekki að kvitta fýrir henni. Þeir Bjami
og Ragnar hlógu aö því og sögðu að í
svona „bransa“ væri ekki tO siðs að
kvitta. Ég krafðist þess að Felix kvitt-
aði fýrfr og skrOaði jafhframt undfr að
upphæðOi yrði endurgreidd ef samn-
ingar kláruðust ekki á næstunni. Um
þetta varð talsvert þjark. Þeir Bjami og
Ragnar fóm, sögðu þetta tóma vitleysu.
En ég lét mig ekki og mótmælti að Fel-
ix færi utan nema að kvitta fýrst.
Hannes studdi mig og á endanum útbjó
Barði kvittun enis og ég vOdi hafa
hana og Felix skrifaði undir fyrfr hönd
Ikenze, en ávísunOi var stOuð á hann.“
Auðvitað varð ekkert úr efndum og
engin kom endurgreiðslan. Síðar í bók-
frrni greinir ffá flefri tilraunum tO að
selja. Sumt heppnaðist, annað ekki.
Mútur, gúmmítékkar, smumOig, þókn-
anfr, lygar - aflt era þetta orð sem
koma fýrir í þessari
merkOegu frásögn af
viðskiptum íslend-
'^mi Oiga á níunda áratug
síðustu aldar.
Ráöherra vissi
ekkert
Matthías Á.
Mathiesen var viðskiptaráðherra á
þessum áram og reyndu starfsmenn
ráðuneytisOis að liðka fyrfr viðskiptun-
um við Nígeríu. Matthías kannast ekki
við mútugreiðslunar. „Hafi menn verið
að múta vegna skreiðarviðskiptanna,
þá var það algjörlega án mnmar vit-
undar," segðfr Matthias í dag.
Jón Ármann Héðinsson, fyrrverandi
alþOigismaður, seldi skreið í tólf ár.
Hann segist ekki kannast við mútur.
Hann hafi haft bestu viðskiptasam-
böndin og viðskiptin hafi gengið án
ólöglegra meðala; mútur hafi ekki
þurft. Ólafur Bjömsson fuOyrðir hnis
vegar að Jón Ármann hafi vitað hvað
var að gerast og tekið þátt á við aðra á
þessum áram.
Mútur í öðrum löndum þóttu
ekki tiltökumál
Jónatan Þórmundsson, prófessor í
lögum, segir það rétt að ekki sé um
auðugan garð að gresja í íslenskum
dómum þegar um er að ræða mútumál.
Tvö mál munu þó óafgreidd fyrir dóm-
stólum, annað á Siglufirði, sem varðar
mútur á valdsmann þar, og hitt í
Reykjavík vegna viðskipta eigenda
ÞjóðleikhúskjaOarans og Áma
Johnsens, fýrrverandi alþingismanns,
þar sem fúflyrt var að mútur hefðu ver-
ið boðnar og þegnar. Ákvæði laga um
mútur hafa nú verið gerð rýmri og al-
þjóðareglur hafa verið að þróast á síö-
ustu áram. Engu að síður er það fom
„siður“ í mörgum löndum að múta og
þiggja mútur.
Jónatan segir að mútur í löndum þar
sem þær era þegnar hafi eflaust ekki
verið taldar ólöglegt athæfi hér á landi.
Trúlega væri slíkt að breytast hægt og
hægt með alþjóðasamnOigum. Benda
má á að Alþjóðabankinn hefur þá reglu
að lýsa fýrfrtæki „óæskfleg" í samnOig-
um við sig, annaðhvort tnnabundið eða
fýrfr fuflt og fast, hafi bankinn komist
að því að þau hafi tekið þátt í mútum
eða öðrum sviksamlegum viðskipum.