Dagblaðið - 04.12.1978, Blaðsíða 14

14
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 4. DESEMBER 1978.
\
BIAÐIB
Utgofandi: Dagbteðið hf.l
Framkvnmdaaffóri: Svaiim R'.'Ey)AHsson. At&tjAHrjórias KristjAnsson.
FréttasfjAri: JAn Bkgir PAturason. Rttstjómsrfuttrúk Haukur Hoigason. SkrifstofustjAri ritstjAmar JA
hannos Raykdai. ÍþrAMr HaUur Sknonaraon. AðatoðarfrAttéDjArar Atfl Stainarason og Ómar VakS
marason. ManrtfeigamiAI: Aðalstainn IngAHsson. Handrtt Asgrimur PAIsson.
Blaðamann: Anna Bjamason, Asgair TAmasson. Bragi Sigurðsson, DAra StafAnsdAttir, EUn Afcarts-
<*Attfe, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Halur Halsson, Halgl PAturason, JAnas Haraldsson,
Ólafur Gafesson, Ólafur Jónsson. Hönnunr GuðJAn H. PAIaaon.
LjAsmyndrr Ari Kristkisson, Aml PAH JAhannsson, BjamlaHur BjamlaHsson. Hörður VUhjAfensson,
Ragnar Th. Sigurðsson, S vainn Pomt Aðsson.
SkrifstofustjAri: Ólafur EyjAHsson. Gjaldkari: PrAlnn PoriaKsson. SðiustjArí: Ingvar Svainsson. DraHing-
aratjAri MAr E.M. HaldArsson.
Ritstjóm Slðumúla 12. Afgralðsla, AskrtftadaHd, auglýsingar og akrifstofur Pvaritolti 11.
Aðalahni btoðains ar 27022110 ínurl. Askrift 2400 kr. A mfenuði inWlands. i lausasðki 120 kr. akttakið.
Satnlng og umbrot Dagbtaðið hf. Siðumúla 12. Mynda- og plðtugeið: Hlmlr hf. Slðumúla 12. Prantun
Arvakur hf. SkaHunni 10.
Tapað stríb
Ríkisstjórnin hefur þegar tapað styrj-
öld sinni við verðbólguna án þess að til
verulegra átaka hafi komið. Hin nýju
efnahagslög ríkisstjórnarinnar eru þess
eðlis, að verðbólgan mun halda áfram af
fullum krafti á næsta ári.
Svo mikill reykur stígur enn upp af vígvellinum, að
ósigur ríkisstjórnarinnar er mönnum ekki ljós. Hún
heldur því sjálf fram, að hún hafi sigrað í þessum bar-
daga. Með efnahagslögunum hafi hún stigið mikilvægt
skref til hjöðnunar verðbólgu.
Efnahagslögin leggja þungar byrðar á ríkissjóð. Af
ummælum ráðherra Framsóknarflokksins og Alþýðu-
bandalagsins er ljóst, að þessum byrðum verður ekki
mætt með samdrætti í útgjöldum á öðrum sviðum.
Fjármálaráðherra hefur lagt mikla áherzlu á, að tekju-
skattur sé ekki nógu hár hér á landi. Hann veit auðsjáan-
lega ekki, hvað hann er að tala um.
Annars vegar er um að ræða norræna milljónamær-
inga og hins vegar íslenzkt launafólk af ýmsu tagi, úti-
vinnandi hjón, næturvinnu- og ákvæðisvinnufólk.
Þetta er fólkið, sem lendir á hæsta skattþrepi. Hins
vegar sleppa þeir, sem betur mega, einnig eftir næstu
skattahækkun Tómasar. Þeir hafa nefnilega tekjur, sem
ekki mælast á skattskýrslum.
Enn hefur ekki komið í ljós, hve mikill tekjuauki ríkis-
sjóðs þarf að vera til að mæta efnahagslögunum, ef ekki
á að spara neitt á móti. Talað hefur verið um fimmtán
milljarða króna og verður sú ágizkun að duga á þessu
stigi málsins.
Áður en þessi baggi kom til sögunnar var ríkisstjórnin
búin að leggja fram afleitt fjárlagafrumvarp, sem gerði
ráð fyrir hækkun hlutdeildar ríkisbúsins af þjóðarbúinu
um 3 prósentustig.
Sú hækkun úr 28,5% í 31,5% hlutdeild jafngildir að
minnsta kosti 10% hækkun hlutdeildar ríkisbúsins af
þjóðarbúinu. Vegur þar ríkisstjórnin í sama knérunn og
helmingaskiptastjórnin gerði á undan henni og vinstri
stjórnin þar á undan.
Efnahagslögin nýju bætast svo ofan á þetta. Fastlega
má gera ráð fyrir, að þau leiði til hækkunar hlutdeildar
ríkisbúsins um 6 prósentustig.
Þar með verður ríkisstjórnin búin að slá öll fyrri met í
útþenslu ríkisbáknsins. Og baráttu hennar við verðbólg-
una verður einmitt að skoða í því ljósi.
Undir vissum kringumstæðum getur ríkið hamlað
gegn verðbólgu með því að auka tekjur sínar. En þá er
tekjuaukinn líka lagður til hliðar og frystur til að minnka
veltuna og þar með spennuna í þjóðfélaginu.
Núna er hins vegar ekki um neina frystingu að ræða.
Það eru aukin útgjöld, sem kalla á tekjurnar. Ríkið
eykur beinlínis umsvif sín og þar með spennuna í þjóð-
félaginu. Þar með tryggir ríkið viðgang verðbólgunnar.i
Einn fyrirvara verður að gera á þessu. Ef atvinnuvegir
og almenningur mundu draga saman seglin á móti út-
þenslu ríkisbáknsins og raunar töluvert umfram hana,
gæti þenslan í þjóðfélaginu minnkað.
Allir vita, að atvinnuvegirnir eru komnir í steik og
geta engu á sig bætt. Ennfremur er ekki auðvelt að sjá,
að leiðtogar launþegasamtaka, sem virðast hafa ríkis-
stjórnina í hendi sér, leyfi svo mikla kaupskerðingu, að
verðbólgan minnki.
Þess vegna er fyrirvarinn ekki mikils virði. Barátta
gegn verðbólgunni tekst á þann einn hátt, að ríkið dragi
saman seglin meira en aðrir aðilar í þjóðfélaginu. Og sú
verður ekki raunin að þessu sinni.
Þar með hefur ríkisstjórnin tapað stríðinu.
Ætla Kínverjar að
draga dám af reynslu
Sovétmanna?
—verða eftirmenn Maos f ormanns jaf n
hugmyndafræðilega lítilsigldir og
sporrekjendur Stalíns á sjötta áratugnum
19. nóvember síöastliðinn mun það
hafa verið verkamaður i Peking,
höfuðborg Kína, sem festi upp vegg-
spjald. Hann hafði skrifað það sjálfur,
og það sem hann hafði skrifað var
aðeins endurómur af þvi sem allir
vissu í Peking.
Mao formaður studdi fjórmenning-
ana. . . (þar var fyrrum kona hans
fremst í flokki). Hinir margumtöluðu
fjórmenningar voru eftir allt saman
fimm. Meira að segja var sá fimmti,
hinn eini sem skipti máli og í dag er
það þannig að Mao er talinn sá eini
þeirra, sem einhverju réði. Líklega sést
það bezt á þvi að þeir fimmmenningar
héldu aðeins um valdataumana i
nokkra mánuði eftir lát Maos.
Textinn á veggspjaldinu sagði
ekkert annað en það sem allir þar í
borg vissu. í beinni þýðingu
(kínverska, enska íslenzka) þá hljóðar
textinn þannig: „Mao lormaður gerði
allt sem hann gat til að styðja fjór-
menningaklikuna. Allir vissu um
tilganginn. Hann var að níða niður
félaga Teng Hsiao ping (nú vara-
forseti, aths. þýðanda). Sá eini sem
hafði hag af því, var ekki nema einn
og það er var Hua Kuo-feng núver-
andi formaður kínverska kommúnista-
flokksins”. Er þá lokið beinni tilvísun í
hinn kínverska texta veggspjalds
verkamannsins.
Sérfræðingar í kommúnískum
fræðum segja að ekkert í þróuninni
hjá Kínverjunum komi þeim á óvart.
Til að finna samstæðuna sé nóg að
beina augunum til Sovétríkjanna. Þeir
eru meira að segja svo hugmynda-
snauðir að þeir skipta ekki einu sinni.
um nöfn. Daginn eftir veggspjaldiðfrá
„verkamanninum” þá varaði Dagblað
alþýðunnar, Kinverja við því að taka
mark á verkum „hins kínverska Krús -
jefs.” Að sögn mundi sá gaur ekki gera
neitt nema verk til óþurftar. 1 þessu
sambandi þá vísa veggspjaldaskrifarar
á frásögnina af skýrslu Krúsjefs um
valdatima Stalins. Þannig hljóðar það
í eyrum Kínverja og þannig vilja
þarlendir gagnrýnendur hafa það
núna. Orðin segja aftur á móti ekki
allt og sízt í þessu tilfelli. Ef kveðið er
m
sterkara að orði þá getur setningin
einnig hljóðað þannig: Mao formaður
var ekki fjöldamorðingi, sem lét sig
engu skipta örlög milljóna landa sinna.
Enda virðist kinverskum veggspjalda-
skrifurum sama. Þeir hafa sett þá báða
í guðatölu, Stalín og Krúsjef.
Meira að segja þá láta þeir sig engu
skipta að hin grimmilega iðnaðar-
áætlun Stalíns (sem íslendingar geta
lesið unt i verkum Laxness) er g'ifur
lega fjarri þeim hugmyndum sem
vesturlandabúar hafa um þróunina i
Kína siðustu ár. 1 Kina er Stalín
lofaður i hástert án tillits til stað-
reynda . Kínverjar setja Mao á sama
stall og Stalín, í það minnsta ennþá.
Sumir þarlendir sérfræðingar og
fréttatúlkendur segja meira að segja,
að báðir eigi þeir það sameiginlegt að
hafa skilið við kommúnistaflokk lands
sins í hugmyndafræðilegri rúst við lát
sitt.
Sérfræðingar benda á, að í Sovét-
ríkjunum hafi þróunin verið sú að
eftirmaður Stalins hafi verið
Malenkov. Sá góði maður fékk þó litt
að sýna hæfileikana. Hann var
umkringdur félögum sínum, vinnu-
mönnum Stalíns heitins. Aftur á móti
hófst þiðutimabiliðá tímabili hans.
Aftur á móti liðu ekki nema fá ár
þar til gamli Stalínistinn Krúsjef ýtti
Malenkov til hliðar. Sovézki
kommúnistaflokkurinn losaði sig við
verstu „blóðhunda” Stalins. Meira að
segja lét Krúsjef sig hafa það að for-
dæma sinn fyrri foringja og leiðtoga i
frægri ræðu á þingi Sovétríkjanna. Ef
enn er rifjuð upp þróun sovézka
Kommúnístaflokksins þá má nefna, að
á Krúsjefstímanum fékk viss
frjálsræðisstefna að ríkja.
Má þar nefna að frjálsræði lista-
manna þótti aukast stórum þrátt fyrir
fornaldarlegar skoðanir Krúsjefs sjálfs
á listinni.
Ef snúið er aftur til Kína, þá hefur
þróunin ekki verið sú sama. Meira að
segja þá er fjarstæðukennt að bera
Mao formann saman við Stalín. Að
vísu munu báðir hafa haldið stjórn-
taumum lands síns í járngreipum en
afstaða þeirra var algjörlega gagnstæð
varðandi uppbyggingu efnahagslifs
þjóða þeirra.
Hinn gamli Stalín trúði á framtíð
Sovétrikjanna sem iðnaðarríkis. Sann-
færing hans var sú að eina von
Rússlands væri að verða samstíga
hinum vestrænu iðnaðarlöndum. Mao
hinn látni formaður kinverskra
kommúnista leit öðru visi á vandamál
þjóðar sinnar. Reyndar taldi sá maður
sig vera að byggja á traustari grunni
en Stalin. Landbúnaður og matvæla-
framleiðsla væri málefnið, sem fyrst
þyrfti að snúa sér að. Sem sagt fyrsta
verkefnið væri að gefa þegnunum að
éta. Þvi gleymdi Stalín, segja Kín-
verjar. Þess vegna vildi Mao halda sig
við að stjórna hefðbundinni land-
búnaðarþjóð, sem þó hefði lærzt að
notfæra sér nútímatækni. Mao gaf, að
því bezt verður séð, ekki mikið fyrir
iðnþróunina.
Að loknum þessum orðum um Mao
formann og stefnu Kínverja á valda-
tíma hans þá verður að viðurkennast
og undirstrikast að túlkun mála í þessu
stærsta ríki heims hefur verið verulega
gloppótt. Gott dæmi um það er gamall
vinur Maos formanns. Aldrei kom upp
ágreiningur milli þeirra æskufélaga og
stefnubræðra. Þó var það þannig svo
árum skipti að Chou En-lai var for-
sætisráðherra. Enginn vissi hve miklu
hann réði. Þó fannst að sögn flestum,
sem við hann ræddu að þar færi fram-
farasinnaður maður og sá sem léti ekki
tímabundnar stefnuskrárkreddur
rugla starf sitt.