Vísbending - 18.12.2000, Qupperneq 8

ISBENDING
verðmætur á þeim tíma. Katherine var
þó ekki treyst betur en svo að það var
maður hennar sem tók við framkvæmda-
stjórn, sem reyndist honum þó ofviða.
Katherine tók við og gerði blaðið að
stórveldi. Þarna ákvað faðirinn hvað
gera skyldi og mismunaði bömunum, en
þótt Katherine hafi á endanum orðið
auðug áöllu saman er það álit flestra að
þar valdi hennar eigin dugnaður og
hæfileikar í blaðaútgáfu mestu. Faðirinn
átti líka peninga til þess að greiða hinum
börnunum. Oftast er sú ekki raunin.
Þegar stofnandinn fellur frá eru
erfingjamir í sömu stöðu og aðrir sem
missa foreldra sína. Þeir þurfa að skipta
búinu. Vandinn er sá að þótt auðvelt
kunni að vera að skipta hlutabréfum á
milli systkina þá er ekki auðvelt að
skipta völdum svo vel fari. Stundum
vinna sum þeirra hjá fyrirtækinu,
stundum öll. Á endanum verður að vera
einn skipstjóri á skútunni. Þetta skilja
flestir, en spurningar koma oft upp, t.d.:
„Hvers vegna hún en ekki ég?“
Að framan var vikið að því að
frumkvöðullinn nýtti fyrirtæki til
einkaneyslu. Það kann að vera í lagi (ef
ekki er litið til skattalaga), því að hann
vinnur sína vinnu. Vandinn verður fyrst
sýnilegur fyrir alvöru þegar börnin taka
upp sömu siði án þess að leggja eðlilegt
vinnuframlag á móti. Þau geta til dæmis
öll verið í reikning í fjölskyldubúðinni,
reikningi sem samkvæmt hefð týnist í
áramótauppgjöri. Þá er eins gott að
börnin séu ekki átta. Þarna er fjölskyldan
orðinn myllusteinn um háls fyrirtækis-
ins. Þessi aukakostnaður er ein
skýringin á því hvers vegna margir telja
að fjölskyldufyrirtæki séu verðmætari en
ársreikningur þeirra bendir til, í þeim sé
mikill kostnaður vegna eigendanna.
En jafnvel þótt engu slíku bruðli sé
til að dreifa (sem er óvenjulegt) þá er
samt sem áður margt sem getur spillt
fjölskyldufyrirtækjum. Ósætti eigend-
anna er algengt. Áuðvitað er það ekki
bundið við fjölskyldufyrirtæki en
óskyldir sameigendur eru ekki að hittast
í fjölskylduboðum milli þess sem þeir
deila í vinnunni. Stundum getur orsökin
fyrir ósættinu legið í fjölskylduvanda-
málum óháðum rekstrinum. Oft ýfast
upp gömul sár, jafnvel frá barnæsku,
þegar missætti kemur upp í rekstrinum.
Ekki einfaldar málin þegar nýir mágar
eða mágkonur vilja pláss fyrir sig í
rekstrinum.
Reyndur íslenskur stjórnandi hefur
lýst fjölskyldufyrirtækinu svona: „Það
hafa allir í fjölskyldunni skoðun á
rekstrinum, allir telja sig hafa mikið vit
á honum, allir eru óánægðir með
eitthvað, en enginn hefur vilja eða tíma
til þess að leggja eitlhvað á sig til þess
að vinna úr vandanum.“ Þegar hlutirnir
fara að ganga illa skaðast bæði
fjölskyldan og fyrirtækið. En þá er það
ekki bara að aðrir kenni stjórnandanum
um. Hann getur sjálfur hugsað: „Er ég
að klúðra arfinum, ekki bara fyrir mér
heldurallri fjölskyldunni?" Áhyggjurnar
og deilurnar verða ekki til að bæta
stjórnunina eða afkomu fyrirtækisins.
Meðalið?
andamál meðal fjölskyldufyrir-
tækja eru svo algeng að erlendis
hefur stétt ráðgjafa sérhæft sig í slíkum
verkefnum. Þar eru bæði rekstrar-
ráðgjafar með sínar kúrfur og skýringa-
myndir og sálfræðingar og félags-
ráðgjafar sem taka fjölskylduna í ein-
staklings- og hópmeðferð. Slíkir
ráðgjafar hafa komið hingað til lands til
þess að hjálpa allmörgum fyrirtækjum.
Margt bendir til þess að þeir nái
svipuðum árangri og sjúkraþjálfar, fólki
líður betur fyrst á eftir meðhöndlun en
svo sækir aftur í sama farið. Kannski
gætu menn haldið sér við með þvi að
vera stöðugt í meðferð en það kostar sitl
og svo þreytast menn líka á ráð-
gjöfunum.
Lykilatriði er að fjölskyldan sé ekki
öll á kafi í fyrirtækinu. Það er ekkert að
því að barn frumkvöðuls taki við
rekstrinum ef það hefur einhverja
hæfileika til þess. Börn stjórnmála-
manna komast áfram í pólitík út á ágæti
foreldra sinna. Menn halda hins vegar
sjaldnast slíkum áhrifum nema þeir hafi
eitthvað til brunns að bera sjálfir. I
fjölskyldufyrirtækinu geta ónytjungar
verið býsna lengi við stjórn vegna þess
að þeir og ættingjar þeirra eiga félagið.
Taki afkomandi við rekstrinum er best
að hann sé einn um það.
Kenningar um lífshlaup fjölskyldu-
fyrirtækja eru margar. Vinsæl er sú
kenning að frumkvöðullinn sái fræinu,
hlúi að því þannig að það nái að skjóta
rótum. Hjá börnum hans nái fyrirtækið
að springa út og bera ávöxt en í höndum
barnabarnanna visni það og deyi. Eins
og aðrar kenningar á þessi stundum við
en alls ekki alltaf. Flest fyrirtæki komast
aldrei af frumkvöðlastiginu. En ef það
gerist er það örugglega algengara en
ekki að vandamál komi upp. Þó sam-
vinna sé góð koma alltaf upp þeir tímar
að taka þarf af skarið og þá þarf að vera
til einhver innan fyrirtækisins sem hefur
vald til þess. Einhver ákvörðun er oft
betri en löng óvissa, jafnvel þótt
ákvörðunin sé ekki sú besta.
Fjölskyldurnar hafa færst stórt skref
í rétta átt þegar þær átta sig á því að það
er ekkert óeðlilegt að menn kunni að
greina á í viðskiptum. Þær fjölskyldur
sem takast á við vandann eins og gert er
í hverju öðru fyrirtæki eiga góða
möguleika á því að ráða niðurlögum
hans, hinar sem sópa honum undir
teppið lenda oftast í ógöngum. Það er
líka hollt að hafa það í huga að það er
mun auðveldara að hafa áhrif á
framtíðina en fortíðina.
HEILRÆÐI
TT'inhver þaif að vera valinn til forystu og þatf að halda trausti til þess
J—jþangað til annar tekur við. Það kann ekki góðri lukku að stýra þegar
margir vilja stýra sömu skútu, ekki síst ef þeir stefna hver í sína áttina.
Jblið satnan. Ekki bíða þangað til allt er komið í hnút, efmenn eru óánœgð-
ir. Hafið formlegan vettvang til þess að koma skoðunum áframfœri. Þess
þarf að gœta að stjórnarfundirnir verði ekki eins og kajfiboð heima hjá
mömmu. Ekki má líta á alla gagnrýni sem persónulega árás heldur miklu
fremur sem ábendingu sem nýta megi til þess að gera betur. Með sama hœtti
mega menn ekki móðgast þótt ekki séu allar þeirra tillögur um breytingar
teknar til greina. Sömu lögmál gilda í stjórnum fjölskyldufyrirtœkja og öðrum
stjórnum, þegar stefnan hefur verið mörkuð verða allir að sigla sömu leið.
TT'kkifara reið áfund og reynið að reiðast ekki áfundinum. Bítiðfrekar á
JZjjaxlinn og bíðið þar til reiðin er runnin. Þetta er oft hœgara sagt en gert
en samt gott ráð. Talið afskynsemi og hófsemi. Haldið ykkur við staðreyndir
ogfrá tilfinningum. Það erágœttað hafa utanaðkomandi aðila til ráðuneytis,
en látið hann ekki lenda á milli efdeilur koma upp. Reynið frekar að koma
málunum í réttan farveg með hans hjálp, en það getur enginn leyst deilur
fyrir menn sem þeir vilja ekki leysa sjálfir.
£'kki má gleyma áhættunni afþví að hafa alla sína fjármuni bundna í einu
fyrirtœki. Þess vegna getur verið mjög eðlilegt að menn vilji selja hlut í
fjölskyldufyrirtœkinu, ef einhver vill þá kaupa. Þá þatfekki að selja allt sitt,
en það er ráðlegt að hafa ekki alla sína eign á einum stað heldur dreifa
áhœttunni. Þetta er vœntanlega ein ástœðan fyrir því að svo margar
fjölskyldur hér á landi hafa viljað selja sín fyrirtœki á undanförnum árum.