Frjáls verslun - 01.09.1942, Side 25

Styrktar og sjúkrasjóður
verslunarmanna
Þótt ekki sé langt síðan að verzlunarstéttin
í Reykjavík var aldönsk, sjást þess nú ekki
margar né miklar menjar. Einstöku gömul nöfn
eða gömul hús eru enn við lýði og minna á
hina liðnu tíma. Annars er nær allt horfið eða
gleymt, sem rekstur dönsku verzlananna byggð-
ist á. Eitt, félagslegt afrek hinna dönsku kaup-
manna í Reykjavík er þó enn í fullu gildi, en
það er Styrktar- og sjúkrasjóður verzlunar-
manna, sem er 75 ára hinn 24. nóv. n. k.
Þegar sjóðurinn var 50 ára 1917 reit Ólaf-
ur heitinn Björnsson ritstjóri sögu sjóðsins, sem
gefin var út í bókarformi. Nú á 75 ára afmæl-
inu kemur út ný saga sjóðsins eftir Vilhjálm
Þ. Gíslason. Þeir sem vilja vita gjörla um upp-
haf og viðgang sjóðsins geta leitað til rita
þessara, en hér fara á eftir nokkur atriði úr
sögu þeirrar merkilegu stofnunar verzlunar-
manna í Reykjavík og nágrenni hennar.
★
Árið 1867, þegar sjóðurinn var stofnaður
voru Reykjavík taldir 43 kaupmenn og „ass-
istentar" eða verzlunarþjónar. Kaupmenn höfðu
þá með sér félag, sem nefndist „Handelsforen-
ingen“, og má nærri geta, að þar var allt
„tuggið upp á dönsku“, því að kaupmenn og
foktorar voru þá nær allir danskir. „Handels-
foreningen" var eins konar klúbbur og hafði
samkomur í Hafnarstræti 16, og innan þessa
H. Th. Thomsen
kaupmaður,
fyrsti formaður
sjóðsins.
FRJÁLS VERZLUN
félags var sjóðurinn stofnaður. Fyrnt er nú
yfir það hver átti fyrstu hugmyndina að sjóðs-
stofnuninni en líklegt er að H. Th. A. Thomsen,
sem rak hið alþekkta magasín, hafi verið þar
aðalhvatamaður, enda var hann fyrsti formað-
ur sjóðsins. Fyrirmyndin var sótt til Danmerk-
ur og telur Ólafur Björnsson að félagið í Kaup-
mannahöfn sem hét „Handelsforeningen af
5. Juni 1864“ hafi verið fyrirmyndin að klúbb
reykvísku kaupmannanna og starfi hans. r—
Stofndagurinn er 24. nóvember og í fyrstu
stjórninni sátu Thomsen, Hannes St. Johnsen
og Hans A. Sívertsen. Stofnendur hans voru
18. Fundargerðabækur stjórnarinnar voru
hin fyrstu 12 ár ritaðar á dönsku og einnig
voru lög sjóðsins og reglur á dönsku og heita:
Statuter for Reykjaviks Handelsforenings Un-
derstöttelses og Sygekasse. Tilgangur sjóðsins
er talinn vera „Understöttelse for Vedkom-
mende af Handelsstanden eller dens efterladte,
der i Sygdomstilfælde, eller ved uforskyldt at
blive berövede deres Erhverv, eller vel andre
indtræffende Uheld trænge til hurtig Hjælp“.
Starfssvið sjóðsins var ákveðið að skyldi
ná til verzlunarstaðanna við Faxaflóa, ásamt
Búðum og „Keblavik".
Stofnendurnir tóku til óspilltra málanna að
starfa fyrir sjóðinn. Árið 1868 var sent út
boðsbréf um þáttöku í sjóðnum og eru menn
hvattir til að gerast félagar „þar eð tillag það,
er til er mælst er svo lítið, sem sé 5 skld. um vik-
una, auk inntökueyris, sem er einn ríkisdalur,
aðeins í eitt skipti------. Þá er reykj a tóbak
munar þetta aðeins um einn eða vindla á viku!“
Þetta boðsbréf mun hafa borið ágætan ár-
angur, því að félögunum fjölgaði mjög. Einnig
var brátt tekið að afla sjóðnum tekna á annan
hátt en með félagatillögum. Árið eftir að sjóð-
urinn var stofnaður, tóku einkum konur sig
til og komu af stað „tombólu“ og er það síðan
og sjálfsagt einnig fyrir þann tíma alþekkt
25