Frjáls verslun - 01.05.1959, Page 9

þjóðarheildinni sársaukalausir. Það sem gerzt hef-
ir er allt annað. Hofgoðar vísitölunnar sáu loks,
að hún ætlaði allt vitlaust að gera í fjármálum þjóð-
arinnar. Þá gripu þeir til þess ráðs að æra hana
sjálfa.
Hver emasti hagfræðingur mun viðurkenna, að
vísitala framfærslukostnaðar hlýtur ætíð að vera
mjög tilviljunarkenndur og ónákvæmur mælikvarði
á það, sem allur almennmgur kallar ,,dýrtíð“, —
með mjög óvísmdalegu orði, en orði, sem hann
hefir á tilfinmngunni, hvað þýðir. Hugsuð neyzla
ímyndaðrar fjölskyldu mcð handahófskenndan
krónufjölda í tekjur er mælikvarðinn. Heiðarlegir
hagfræðingar, sem eingöngu ætluðu vísitölunm
hjálparstörf á vinnustofum sínum og í handbók-
um, gátu innblásið hana vissum heiðarleika, en
hún hafði sannarlega eklu gott af samverunni við
stjórnmálamenn og forystumenn hagsmunasam-
taka. Annarleg sjónarmið fóru nú að hafa áhrif á
það, hvernig fjölskyldan, sem aldrei var til, eyddi
tekjunum, sem hún aldrei hafði milli handa.
Það var þó ekki nema upphafið. Vörurnar, sem
hinni frægu fjölskyldu var ætlað að eyða aurum
sínum í, fengu sérstaka helgi og voru kallaðar
visit'óluvörur. Og þeim mun meira sem þetta
tilvistarlausa fólk neytir af emhverri ákveðinni
vörutegund, þeim mun meiri verður helgi henn-
ar. Þetta getur haft hin einkenndegustu áhrif á
líf þeirra, sem í landinu hfa, klæddir holdi og blóði.
Þegar þetta er skrifað, hafa Reykvíkingar t. d. ekki
fengið að kaupa bakarísbrauð (nema sætabrauð og
snúða) í 5 vikur. Ástæðan er sú, að óvenjumikið
er notað af vísitölu við framleiðslu á brauði (en
aftur á móti fer engin vísitala í sætabrauð og
snúða).
Helgi vísitöluvaranna kemur fram í allskonar
fríðindum um tolla og skatta (,,það má ekki hækka
vísitöluna“), og stundum í því, að bemlíms er gef-
íð með þe.im af almanna sjóði (,,það verður að
lækka vísitöluna“). En þegar að því er komið að
færa vísitölunni fórnir til þess að halda henni í
skefjum, kemur í ljós, að segja má um hana eins
°g Grýlu, að ,,hún er sig svo vandfædd“, að henni
stendur ekki á sama, hvað hún lcggur sér til
munns. Kartöflur eru hennar uppáhaldsmatur, þar
næst saltfiskur. Það mun kosta innan við eina mill-
jón króna að fá hana til að lækka sig um eitt stig,
cf fórnin er færð í kartöflum, rösklega tvöfalda þá
upphæð, ef henni er gefinn saltfiskur, um og yfir
5 milljónir á hvert stig að ala hana á smjörlíki eða
kindakjöti, en frá tæpum 6 og upp í 6,5 milljónir,
ef henni er gefin mjólk eða smjör.
Nú mætti ætla, að fórnirnar væru færðar að
mestu eða öllu leyti í saltfiski eða kartöflum, þar
sem það væri heildinm ódýrast og réttirnir engan
veginn óþekktir á matborði flestra fslendinga. En
það er eins og eimi eftir af þemi gikkshætti, að
þetta sé ófínn matur, því að þrefalt hærri fjárhæð
er eytt td mðurgreiðslu á smjöri en kartöflum og
þrítugfalt hærri til niðurgreiðslu á mjólk en salt-
fiski. En er þetta ekki eintóm vitleysa? spyr sá
sem utan að kemur og ekki þekkir til. Nei, svara
æðstu prestarnir, þarna sýmr þú aftur skdnmgs-
leysið á samhengi efnahagslifsins. Það hefir nefni-
PHJÁLS VERZLUN — FYLGIRIT
9