Frjáls verslun - 01.11.1967, Side 43

fRJALS VERZLUN
43
Steypustyrktarjárn
STE YPU STYRKT AR J ÁRN er
járn, mismunandi að styrkleika,
sem er innsteypt í steypumassann
til að taka við togspennunni, því
’steinsteypan sjálf tekur aðeins við
þrýstispennunni. Járnin eru lögð
þeim megin, sem togspennan
myndast, t. d. neðan í steyptan
þita, en að ofan tekur steinsteyp-
an við þrýstispennunni.
Slétt járn og
gœðastál.
FYRIR nokkrum árum var ein-
göngu notað venjulegt slétt járn,
svokallað „stál 37“. Innflutningur
á steypustyrktarjárni var þá ekki
leyfður, nema frá Austur-Evrópu-
löndunum, aðallega frá Rússlandi.
Þetta var gert vegna vöruskipt-
anna við þessi lönd, en þau fram-
leiddu þá aðeins þetta slétta járn
til útflutnings.
Loks var leyfður innflutningur
á svonefndu gæðastáli. Gæðastálið
er 20 til 40% dýrara en slétta
járnið, en hins vegar er leyft á
það 50 til 100% meira álag, eftir
tegundum.
leiki járnsins í öllum till'ellum.
Gæðastálið „KS 52“ t. d. fullnýt-
ist vart í venjulegum íbúðabygg-
ingum, en getur verið mjög heppi-
legt, þegar um meiri háttar mann-
virki er að ræða.
Annar kostur við gæðastálið er,
að það er rifflað og þarf því ekki
að krókbeygja það í endana, eins
og nauðsynlegt er, ef notað er slétt
járn. Þetta sparar bæði peninga í
innkaupunum á járninu, þar eð
tiltölulega minna magn þarf, og
í vinnulaunum, því taxtinn er mið-
aður við þunga járnsins, en óháð-
ur gerð þess.
Hluti jámsins í bygg-
ingarkostnaSi.
HLUTI steypustyrktarjárnsins í
byggingarkostnaðinum er mjög
misjafn. í stórhýsum t. d. þar sem
þarf að reikna með jarðskjálfta-
járnabindingu, er hann hlutfalls-
lega meiri en í einbýlishúsum.
Þarna kemur margt til: aðstæður,
byggingarmáti, og mismunandi
byggingarefni svo eitthvað sé
nefnt.
Við þetta fluttust viðskiptin að
hluta frá A.-Evrópulöndum og nú
kaupum við einnig steypustyrkt- m
arjárn frá Danmörku, Noregi, %
Þýzkalandi, Svíþjóð og í sumar 1 }
var hafinn innflutningur þess frá •
Frakklandi.
Athyglisverð er sú staðreynd,
að Danir framleiða megnið af sínu
steypustyrktarjárni úr brotajárni,
þar eð engar járnnámur finnast
í landi þeirra, og gætum við þarna
lært nokkuð af þessum frændum
okkar.
Á gæðastálið er leyfð mishá
spenna eftir tegundum, sem fyrr
segir. Heppilegast til flestra venju-
legra húsbygginga mun vera
gæðastálið „KS 40“ eða „KS 42“.
Ef notað er járn með mjög hárri
leyfilegri spennu, hefur bað þann
galla í för með sér, að járnið er
stökkt og erfitt í vinnslu. Þá full-
nýtist ekki heldur spennustyrk-
Rifflað og slélt steypustyrktar-
járn.
Ef við tökum t. d. venjulega
100 fermetra íbúð í fjölbýlishúsi
er járnakostnaðurinn um 10 til 15
þús. kr. á íbúð. Vinnulaun eru um
það bil helmingur af innkaupa-
verði járnsins, þannig að hluti
steypustyrktarjárnsins í þessari
íbúð er einhvers staðar á milli 15
og 22 þús. kr.
Sjálfsagt er fyrir húsbyggjand-
ann að láta verkfræðing reikna
út áætlaðan járnaþunga í bygg-
inguna, áður en framkvæmdir
hefjast. Útreikningar verkfræð-
ingsins ættu ekki að skeika meira
en um 10% til eða frá því magni,
sem nauðsynlegt reynist.
Stöðlun
á jámastœrðum.
RÉTT er að benda á hugsanlega
stöðlun á járnastærðum í innflutn-
ingi. Norðmenn t. d. hafa það í
lögum að nota ekki aðrar stærðir
en: 8 — 10 — 12 — 16 — 20 og
25 mm. járn.
Óhjákvæmilega er slík stöðlun
mikill kostur, því sé hún fyrir
hendi geta fyrirtækin legið með
miklu meiri birgðir en þeim ella
væri unnt, ef ótal fleiri stærðir
af járninu, væru í gangi líka.
Stöðlun sem þessi er byggingar-
iðnaðinum engan veginn til tjóns,
því að í framkvæmd munar engu,
hvort verkfræðingarnir reikna
með t. d. 20 mm járni eða 22 mm
í byggingarnar. Stöðlun sem þess-
ari væri bví mjög æskilegt að
koma á hér á landi.
Rannsóknarstofnun
byggingariðnaðarins.
ÞAR sem innflytjendur steypu-
styrktarjárns hér á landi erunokk-
uð margir, eru tegundir steypu-
járns, sem okkur bjóðast, einnig
nokkrar. Kaup á steypustyrktar-
járni geta því oltið á spurning-
unni að velja eða hafna. Áreiðan-
lega má því telja rétt fyrir hús-
byggjendur að þeir hagi vali sínu
á steypustyrktarjárni eins skvn-
samlega og nokkur kostur er, ekki
hvað síst þegar nýjar tegundir
járns standa til boða. Þar gegnir
Rannsóknarstofnun byggingariðn-
aðarins veigamiklu hlutverki, en
hún framkvæmir allar þær rann-
sóknir á styrkleika járnslns og
gæðum, sem að gagni mega koma.