Frjáls verslun - 01.04.1968, Blaðsíða 47

FRJÁLS VERZLUN
A5
c) MeSallengd málsmeðferðar.
1917—1921 51% mán.
1922—1926 37 —
1927—1931 13 —
1932—1936 18% —
1937—1941 10 —
1942—1946 11 —
1947—1951 8 —
1952—1956 7 —
1957—1961 6% —
1962—1966 5% —
Á lengd málsmeðferðar hefur orðið mjög jákvæð
breyting. í dag taka gjaldþrotaskipti um það bil
tífalt skemmri tima en fyrir fimmtíu árum. Er
meira að segja algengt, að málsmeðferðin taki að-
eins fjóra mánuði, en vart er hægt að búast við, að
sá tími geti orðið mikið skemmri.
d) Niðurfelling skipta vegna eignaleysis skuldu-
nauts.
Fjöldi Fellt
gj.þrota niður
1917—1921 12 0 0.0%
1922—1926 33 2 6.1%
1927—1931 52 7 13.5%
1932—1936 46 18 39.6%
1937—1941 23 13 56.5%
1942—1946 27 13 48.2%
1947—1951 38 17 44.7%
1952—1956 52 31 59.6%
1957—1961 94 65 69.2%
1962—1966 252 168 (66.7%)
Frá árunum 1965 og 1966 er 66 málum ólokið, og
þar sem búast má við, að búin séu flest eignalaus,
verður hundraðstalan í sviganum væntanlega tals-
vert hærri. Sé árunum 1965 og 1966 sleppt, verður
þessi tala 85.5%. Hér er því um mjög uggvænlega
þróun að ræða. Svo gerð sé nánari grein fyrir því,
hve ástandið í þessum málum er alvarlegt, mætti
benda á, að af þeim 49 gjaldþrotum, sem urðu á ár-
inu 1965, voru 37 bú eignalaus og 11 skiptum ólok-
ið, þ. e. aðeins eitt bú átti einhverjar eignir. Árið
1966 var ástandið enn þá verra, því að af 86 gjald-
þrotum, sem þá urðu, var skiptum í 31 búi lokið,
og voru þau öll felld niður af áðurnefndum orsök-
um.
e) Hlutafélög, sem orðið hafa gjaldþrota átíma-
bilinu 1927—1966.
Vegna þess hve óraunhæft það er að gera línurit
yfir fjölgunina á gjaldþrota hlutafélögum, var tek-
inn sá kostur að skipta tímabilinu í fjögur 10 ára
tímabil. Varla er hægt að hafa hvert tímabil styttra,
vegna þess að gjaldþrotin eru svo fá, að það mundi
valda villandi sveiflum á rannsókninni. Rannsakað
er æviskeið sérhvers gjaldþrota hlutafélags og at-
hugað, hve mörg % þeirra hafa verið starfandi
skemur en fimm ár, fimm til tíu ár og lengur en
tíu ár fyrir gjaldþrotið.
Á tímabilinu varð 131 hlutafélag gjaldþrota, þar
af 66.4% þeirra á tímabilinu 1957—1966, og sýnir
það hina gífurlegu aukningu á gjaldþrotum hluta-
félaga.
Orsakir þessarar aukningar eru sjálfsagt margar,
en afnám innflutningshafta og aukið frjálsræði í
allri verzlun, sem valdið hefur því, að aragrúi
hlutafélaga hefur verið stofnaður seinni árin, eru
án efa þyngstar á metunum í þessu sambandi.
1927- -1936 (H) a) skemur en 5 ár 90.9%
b) 5 — 10 ár 0.0%
c) lengur en 10 ár 9.1%
1937- -1946 (6) a) — — 50.0%
b) — — 16.6%
c) — 33.4%
1947- -1956 (27) a) — — 43.1%
b) — — 33.4%
c) — — 18.5%
1957- -1966 (87) a) — — 43.7%
b) — — 23.0%
c) — — 33.3%
Af þessu yfirliti sést, að hærri hundraðstala gam-
alla fyrirtækja hefur orðið gjaldþrota á síðustu ár-
um, og geta legið til þess ýmsar orsakir. T. d. er
sennilegt, að stjórnendur gömlu fyrirtækjanna séu
eldri menn, sem ekki hafa fylgzt með ýmsum
tækninýjungum og hagkvæmni stórrekstrarins, og
þar af leiðandi hafi fyrirtækin orðið miður sam-
keppnisfær á markaðinum. Það kemur einnig fram,
að hlutfallstala hinna ungu fyrirtækja er sífallandi.
Reynt hefur verið hér að framan að gefa sem
gleggsta mynd af þeirri þróun, sem orðið hefur á
gjaldþrotum í Reykjavík síðustu fimmtíu árin.
Ýmsar hindranir, sem ekki verða raktar hér, hafa
valdið því, að ekki koma fram allar þær upplýs-
ingar, sem æskilegar hefðu verið.
Að lokum skal bent á þá mjög svo neikvæðu þró-
un, sem á sér stað í þessum málum, og hverjum
þeim, sem les þessa grein, látið eítir að mynda sér
skoðun á raunverulegum orsökum hennar og
leiðum til úrbóta.
lieimildir:
SKIPTARÉTTUR cftir próf. Ólaf Jóhannesson
LÖG OG RÉTTUR — — — —
MANAGEMENT, PRINCIPLES AND
PRACTICES eftir Dalton E. McFarland.
FJÁRMÁLASTJÓRN FYRIRTÆKJA eftir
próf. Árna Vilhjálmsson.
BASIC BUSINESS FINANCE eftir Hunt,
Williams and Donaldsson.
REGNSKABSANALYSE eftir Svend Jensen.
FINANSIERING cftir Th. Kristensen.
GJALDÞROT eftir Ragnar Levý.
SKIPTABÆKUR OG IILUTAFÉLAGASKRÁ
BORGARFÓGETAEMBÆTTISINS.
Herbert Haraldsson.