Frjáls verslun - 01.09.1972, Blaðsíða 19

Hvað geta Sovétríkin boðið Banda-
ríkjunum?
— Geta Rússar boðið Bandaríkjamönnum eitt-
hvað sem ]>eir girnast, eða þarfnast ?
— Það sem Rússar ciga og við getum notað,
eru hinar miklu auðlindir Síberiu. Þeir eiga þar
miklar gaslindir; auk þess eru þar nikkel-, kopar-,
króm-, magnesium- og aðrar hrámálmanámur. Nú
eru þeir reiðubúnir að nota þessi auðæfi sem
gjaldmiðil. Þeir óska eftir aðstoð bandarískra fyrir-
tækja til þess að nýta þessar auðlindir og flytja
verðmætin út — og aðallega til Bandaríkjanna.
Eins og þegar er vitað, þá er ekki til nægilega
mikið magn af jarðgasi í Bandaríkjunum, til þess
að svara vaxandi eftirspurn. Við höfum not fyrir
miklu meira gasmagn. Aðferðir til þess að breyta
jarðgasi í fljótandi gas eru til, og hægt er að
flytja það i skipum til Bandaríkjanna, en verið
er að kanna kostnaðarhliðina. Ef við athugum allar
þessar auðiindir Síberíu, Þá getum við séð hvað
hægt er að gera á komandi árum. Rússar geta með
þessu móti eignazt mikið magn dollara og aðra
verðmæta gjaldmiðla, sem þeir geta notað til þess
að kaupa bandariska tækniþekkingu eftir þörfum.
Ég vil bæta því við, að Sovétmenn framleiða
mjög seljanleg tæki, eins og t. d. rafstöðvar, á
borð við þá srnt við vorum næstum búnir að festa
kaup á fyrir nof krum árum, til þess að setja niður
i Grand Coulee orkuverinu í Washingtonríki.
„Stór markaður fyrir bandarískar
** ii
vorur •
— Er nokkur hagnaður fyrir Bandarikin að kaupa
þessar vörur frá Sovétrikjunum, þegar hasgt er að
fá þær frá öðrum aðilum með minni fyrirlvpfn og
pappírsvinnuf
— Okkar hagnaður liggur í því, að Rússar eiga
umræddar og ótakmarkaðar auðlindir og hægt er
að fá ódýrt hráefni frá þeim og jafnvel ódýrar, en
frá öðrum aðilum. Þegar þeir eru á annað borð
tilbúnir til að selja, þá lækkar verðið niður í
skynsamleg takmörk. Önnur ríki eiga gaslindir, eins
og t. d. Alsir, en ekki það magn, sem bandaríski
markaðurinn þarfnast.
Þá er það einnig hagnaður að verzla við Sovét-
ríkin á þessu sviði, vegna Þess að það opnar okkur
mjög stóran markað fyrir bandarískan varning í
Sovétríkjunum. Það er orðið erfitt að selja banda-
rísk tæki í öðrum heimshlutum, einsog t. d. Vestur-
Evrópu. ýmsar greinar iðnframleiðslunnar þurfa
nýja markaði, og má þar t. d. nefna verkfæra-
framleiðslu okkar.
— Hvaða vandamál biða bandarískra fyrirtœkja,
sem hugsa sér að reyna viðskipti við Sovétrikin?
— Við skulum gera okkur grein fyrir þvi, að
vandamálin eru mörg. Ég skal nefna nokkur þeirra:
Hvernig er hægt að komast í samband við og
þróa sambönd við rétta viðskiptaaðila innan sovézka
skrifstofubáknsins ?
Hvernig fær maður járnbenta tryggingu fyrir þvi,
að þeir virði einkaleyfi?
Hvernig er hægt að Iryggja það, að þeir ieki
ekki upplýsingum um leynilegar framleiðsluað-
ferðir?
Hvernig er hægt að tryggja það, að þegar buið
er að koma á fót fjöldaframleiðslu í Sovétríkjunum,
að Sovétmenn flytji ekki umrædda vöru út og
keppi við bandaríska framleiðendur á heimsmark-
aðnum?
Hvernig er hægt að leysa deilur sem rísa út af
samningabrotum ?
Hvaða lög ná yfir samskipti bandarisks einka-
fyrirtækis og sovézks ríkisfyrirtækis?
Hvernig geta bandarísk fyrirtæki fengið upplýs-
ingar um þróun og ástand sovézka markaðsins?
Hvernig getur t. d. bandarískt fyrirtæki gengið
úr skugga um það, þegar það er að byggja upp
verksmiðju í Sovétrikjunum fyrir ákveðna fram-
leiðslu, að Rússar sjálfir séu ekki að byggja sams-
konar verksmiðju á öðrum stað í landinu, til þess
að svara sömu eftirspurn og þar með loka fyrir
sölumöguleika bandaríska aðilans?
Fá bandarísku aðilarnir að selja vörur sinar
beint til smásalans í Sovétrikjunum, eða verða Þær
ætíð að fara gegnum einokunardeild ríkisins?
Þetta eru nokkur vandamál, en ef við dæmum
árangur evrópskra aðila, þá held ég að bandarískir
framleiðendur eigi eftir að bjarga sér. Þetta get ég
staðfest eftir að hafa séð og kynnt mér þessi mál
persónulega.
— Teljið þér, að Sovétrikin heimili bandarlskum
fyrirtœkjum að stofnsetja eigin skrifstofur þar í
landi?
— Ég held, að innan rkamms, þá geti bandarísk
fyrirtæki opnað skrifstofur í Moskvu, en maður
á ekki eftir að sjá stór skrifstofuhús byggð úr
gleri og stáli, og nafn viðkomandi fyrirtækis efst
á byggingunni upplýst með neónstöfum. Þetta verða
ósköp venjulegar skrifstofur í hótelum, eða faldar
þannig, að þær veki ekki athygli hins óbreytta
kommúnista, sem á leið fram hjá.
Mi'.rg vestur-evrópsk og japönsk fyrirtæki hafa
fengið að opna skrifstofur i Moskvu á s. 1. fjórum
til fimm árum, og Pan American er einnig með
skrifstofu þar. Ég held samt, að bandarísk fyrir-
tæki eigi aldrei eftir að verða eins frjáls og þau
eru í rikjum utan kommúnistaríkjanna. Þau fá
aldrei leyfi til þess að kaupa, eða stofnsetja þar-
lend fyrirtæki, eða leggja fjármagn í hlutafé, eins
og í Vestur-Evrópu.
Kosygin fellst á hagnaðarsjónarmiðið
— Þér minntuzt á sameiginlegar framkvœmdir
sovézkra og bandarískra aðila. Getið þér nefnt
dæmi?
— Þegar ég var í Moskvu s. 1. sumar með
bandarískum hópi, en þar á meðal voru David
Rockefeller, bankastjóri og James Gavin, hers-
höfðingi, þá komumst við að raun um það, að
slíkar framkvæmdir eru raunhæfar. Kosygin, for-
sætisráðherra, viðurkenndi það sjálfur, og féllst á
að slik samvinna yrði að skila bandaríska aðilanum
hagnaði hverju sinni. Frá sovézkum sjónarhóli séð,
þá er þessi samvinna hugsanleg í málmvinnslu. Eg
tel ólíklegt að þeir vilji fara út í, til dæmis, sam-
eiginlega framleiðslu á neyzluvörum fyrir innan-
landsmarkaðinn þar.
Segjum svo, að Sovétmenn fylgi þróuninni í
Austur-Evrópu, þá get ég séð fyrir mér sameigin-
legar framkvæmdir á mörkuðum utan Sovétríkj-
anna — í austri og vestri, — og þá sér í lagi í
þróunarríkj unum.
Sovétríkin eru þegar í samvinnu við franska,
belgíska, brezka og vestur-þýzka aðila í öðrum
ríkjum.
FV 9 1972
17